ជ្រើសរើសពេលខ្នើតល្អជាងរនោច សម្រាប់បញ្ចុះ និងកាត់ឫសសីមា
ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ពិតជាមានការរីករាយ ដែលបានចូលរួម ដើម្បីកាត់ឫសសីមាជាកិច្ចបង្ហើយបុណ្យ ក៏ដូចជាសម្ពោធដាក់អោយប្រើប្រាស់នូវសមិទ្ធផលផ្សេងទៀត នៅក្នុងទីអារាមវត្តព្រែកប្រារបស់យើងនេះ។ អនុញ្ញាតអោយខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ បានថ្លែងនូវអំណរព្រះគុណ ចំពោះព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះចៅអធិការ គណៈកម្មាធិការអាចារ្យវត្ត ក៏ដូចជា ពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្ត ពិសេសសប្បុរសជនដែលបានចូលរួមកសាងនូវទីអារាម ព្រះវិហារ និងសមិទ្ធផលផ្សេងៗទៀត ដែលថ្ងៃនេះ យើងនឹងកាត់ឫសសីមា ហើយសម្ពោធដាក់ អោយប្រើប្រាស់។ ពិតណាស់ថា ឆ្នាំនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ កំណត់ត្រឹមតែពីរវត្តតែប៉ុណ្ណោះ (ដើម្បីចូលរួម) កាត់ឫសសីមា។ ជាការគាប់ជួនដែលឯកឧត្តម អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ ប៉ា សុជាតិវង្ស បានទៅជួប ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ដើម្បីសុំអោយមានការមកកាត់ឫសសីមានៅវត្តនេះ ហើយក៏បានរើសចំថ្ងៃ ១២ កើត ខែ មាឃ មុនពេលមាឃបូជាមកដល់។ តាមទម្លាប់របស់ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ មានវិធីជ្រើសរើសការធ្វើបុណ្យធ្វើទាន។ យកខ្នើត? មិនយករនោចទេ។ អានេះត្រូវជឿខ្លះផង អាហ្នឹងគេថា អាគមន៍ផ្សំអាយូស។ អញ្ចឹងទេ យើង ១២ កើត ខែ មាឃ មុន(មាឃបូជា) បានសេចក្ដីថា ព្រះពុទ្ធកំពុងរះឡើង។ ប៉ុន្តែ វាមានពេលគាប់ជួន ពេលខ្លះក៏ជ្រើសរើសវាមិនទាន់។ អញ្ចឹងទេ ក៏ដាក់ទៅ ប៉ុន្តែ បើជ្រើសរើសទាន់ គឺយើងដាក់ពេលវេលាអោយចំពេលខ្នើតល្អជាង …។
ទីវត្តអារាមនានា គួរស្រាវជ្រាវចងក្រងសៀវភៅពីប្រវត្តិវត្ត
ថ្ងៃនេះ អោយ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សូមអភ័យទោស ដោយភរិយារបស់ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ មិនអាចមកចូលរួម នៅទីនេះបានជាមួយ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ពិតជាមានមោទនភាពជាមួយនឹងការរីកចម្រើននូវទីអារាមដ៏វ័យចំណាស់នេះ។ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ពិតជាមានការរីករាយ ដោយសារតែនៅមុនពេលចាប់ផ្ដើមការកាត់ឫសសីមា និងការសម្ពោធដាក់អោយប្រើប្រាស់ មានការស្រាវជ្រាវចងក្រងនូវសៀវភៅមួយនេះ ដែល ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ពិតជាមានការពេញចិត្ត ហើយរឿងនេះ ក៏បានធ្វើជាហូរហែមក។ សង្ឃឹមថា នៅតាមទីអារាមដទៃទៀតដែលមិនទាន់បានធ្វើ គួរតែធ្វើសៀវភៅមួយៗ ទៅតាមទីអារាមនោះឯង។ បើមានការកត់ត្រាបែបនេះ យើងនឹងអាចដឹងបានពីប្រវត្តិ នៃការកកើតទីអារាមនេះ ពីដំណាក់កាលមួយទៅកាន់ដំណាក់កាលមួយ។
បើយោងទៅលើការកត់ត្រានៅក្នុងនេះ ទីអារាមនេះ មានអាយុរហូតទៅដល់ ២២៦ ឆ្នាំ បានសេចក្ដីថា វត្តនេះ តាំងពីឆ្នាំ ១៧៩០។ អញ្ចឹង គិតមកពេលនេះ គឺ ២២៦ ឆ្នាំ។ ប្រហែលជាកាលពីជំនាន់នោះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ នៅជាកូនសិស្សលោកនៅហ្នឹង បានជាថ្ងៃហ្នឹង ស្រាប់តែមាននិស័្សយមកកាត់ឫសសីមានៅថ្ងៃនេះ ហើយក៏បានជួបជុំជាមួយពុទ្ធបរិស័ទ ដែលមកកាន់អង្គក្ដី តាមរោងទិស ឬក៏មកចូលរួមនៅក្នុងថ្ងៃនេះ។ ចាត់ទុកថា ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃដែលយើងបានធ្វើបុណ្យរួមគ្នា ប្រហែលជាមាននិស្ស័យពីជាតិមុនមក ហើយសង្ឃឹមថាជាតិក្រោយជួបគ្នា ធ្វើបុណ្យជាមួយគ្នាទៀត ព្រោះបានរួមដំណើរជាមួយគ្នាអញ្ចឹងទៅហើយ។
៧ មករា រំដោះពុទ្ធសាសនា និងគ្រប់វិស័យ
យើងបានដឹងហើយថា មិនមែនគ្រាន់តែវត្តព្រែកប្រាមួយប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ទីអារាមនៅទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញទាំងស្រុងនៅក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត។ យើងបានប្រឹងប្រែងងើបឈរឡើង ដើម្បីកសាងប្រទេសឡើងវិញ ក្នុងហ្នឹងមានវិស័យព្រះពុទ្ធសាសនា ក៏ជាវិស័យដ៏សំខាន់មួយ ដែលបានរីកចម្រើន ផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងដំណើរការនៃអាណាចក្រ និងការរីកចម្រើន នៃផ្នែកពុទ្ធចក្រ ឬអាចនិយាយបានមួយផ្នែកថា ទាំងផ្នែករដ្ឋ ក៏ដូចជា វិស័យសាសនា និងជំនឿដទៃទៀត ត្រូវបានការពារ និងរីកចម្រើនជាបន្ដបន្ទាប់។ អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ ប៉ា សុជាតិវង្ស បានធ្វើរបាយការណ៍ជូនអង្គពិធីអម្បាញ់មិញរួចហើយ អំពីការរីកចម្រើននៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញយើងនេះ។ ក្នុងនោះ មានការរីកចម្រើនក្នុងវិស័យព្រះពុទ្ធសាសនា។
ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សុំយកឱកាសនេះ ថ្លែងនូវការកោតសរសើរ ចំពោះការខិតខំទាំងអស់របស់ព្រះតេជព្រះ គុណ ព្រះសង្ឃគ្រប់ជំនាន់ ក្រោយរបប ប៉ុល ពត។ ពីមុនរបប ប៉ុល ពត គឺខិតខំមួយហើយ ក៏ប៉ុន្តែ យើង ទាំងអស់គ្នាបានដឹងហើយថា ទីអារាមទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញ មិនមែនគ្រាន់ តែទីអារាមទេ សូម្បីតែជីវិតមនុស្សក៏មិនគង់ផង។ ដូច្នេះ ៧ មករា មិនមែនគ្រាន់តែរំដោះជីវិតមនុស្សទេ ប៉ុន្តែ រំដោះសាសនា រំដោះគ្រប់យ៉ាង រំដោះទាំងប្រេតទៀតណោះ ព្រោះបើសិនកុំវ៉ៃផ្ដួលរំលំ ប៉ុល ពត តើអ្នកណាបោះបាយបិណ្ឌអោយប្រេត? អាហ្នឹងនិយាយអោយពិត សច្ចធម៌វានៅកន្លែងហ្នឹង។
ផ្ដល់ថវិកាដល់វត្តព្រែកប្រា ជាកិច្ចបង្ហើយបុណ្យ
ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ពិតជាមានការរីករាយ ហើយការប្រឹងប្រែងរបស់ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះចៅអធិការ ពេញ សុចន្ធី ក៏ដូចជា ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះសង្ឃគ្រប់ព្រះអង្គ គណៈកម្មាធិការអាចារ្យវត្ត ក៏ដូចជា ពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្ត និងសប្បុរសជននានា បានប្រឹងកសាង។ វត្តនេះ បើយើងពិនិត្យអំពីការសាងសង់ គឺ ៨ ឆ្នាំ នៃការសាងសង់។ នេះជាការធ្វើបនិ្ដចម្ដងៗ ទៅតាមសទ្ធាជ្រះថ្លារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ក៏បានដឹងដែរ ហើយក៏មានការអៀនខ្មាសដែរ សម្រាប់ការដែលមិនបានចូលរួមជាមួយ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ក៏បានដឹងថា ការសាងសង់ទាំងអស់ៗ ៥២៨.៤៤០ ដុល្លារ ប៉ុន្តែ នៅជំពាក់គេ ៥៣.០០០ ដុល្លារ។ តាមរយៈ ឯកឧត្តម ប៉ា សុជាតិវង្ស និងលោកជំទាវ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ បានរៀបចំថវិកាប្រគេន ព្រះតេជព្រះគុណជាកិច្ចបង្ហើយបុណ្យថ្ងៃនេះតែម្ដង។ ប្រគេនព្រះតេជព្រះគុណអោយហើយ កុំអោយគេមកទារថ្លៃជាង កើតរឿងទៀត។ សង្ឃឹមថា ព្រះតេជព្រះគុណមិនសឹកទេ។ កុំសឹកទៅណាព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះជន្មប៉ុន្មានហើយ? ៣១ ព្រះវស្សា។ ប្អូនកូនពៅ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ផង។ សុំទោស ប៉ុន្តែ មិនបានសេចក្ដីថា លក្ខខណ្ឌសម្រាប់ធ្វើចៅអធិការវត្ត ទាល់តែអាយុ ៧០ វស្សា បានធ្វើបានទេ។ ព្រះតេជព្រះគុណ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ធ្វើនាយករដ្ឋមន្រ្តីតាំងពីអាយុ ៣២ ឆ្នាំណោះ ហើយធ្វើរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសតាំងពីអាយុ ២៧ ឆ្នាំ។
ផ្តល់ជូនអគារសិក្សា ១ ខ្នង ៣ ជាន់ ១៨ បន្ទប់ ទៅដល់សាលាព្រែកប្រាក្រោម
នៅខាងក្រោយនេះ មានសាលារៀនផង។ អត់មានតម្រូវការសាលារៀនអីទេ? សាលាអីខ្លះហ្នឹង? មានបឋមផង មានអនុ(វិទ្យាល័យ)ផង។ សាលាអីខ្លះព្រះតេជព្រះគុណ? សាលាបឋមសិក្សាព្រែកប្រាក្រោម ហើយកូនសិស្សប៉ុន្មានទៅ? ឯណាអ្នកគ្រូ? មើលមកមុខបន្តិចមើល ចរចាគ្នាបន្តិច។ និយាយដល់ពុទ្ធចក្រ និងអាណាចក្រនៅជិតគ្នាអញ្ចឹង។ ចាងហ្វាងសាលាហើយហ្នឹង? យី! នៅក្មេងតើ! ហើយមានកូនសិស្ស ប៉ុន្មាន? ៧០០ នាក់? រួចឥឡូវយើងមានប៉ុន្មានថ្នាក់? មានតែ ១៤ ថ្នាក់ ហើយអគារនេះធ្វើតំាងពីឆ្នំាណា មក? ១៩៩៧? ម្ភៃឆ្នំាគត់។ ហើយចុះចង់បានអីទៀតឬអត់? កុំព្យូទ័រអីហ្នឹង គឺក្រុមនឹងគេបំពាក់អោយពីរបីគ្រឿង។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំសួរអគារសិក្សាសិន … ព្រះគុណអាចនៅកសាងបានឬ? លេងអាធំមួយទៅហី្អ? មានដីប្រវែងប៉ុន្មាន? ព្រះតេជព្រះគុណប្រគល់អោយសាលាធ្វើទៅហី្អ? ដីកន្លែងហ្នឹងដីវត្ត មើលចរចាគ្នាម្តង។ ចំណុះជើងវត្តចេះតែមកសុំសីល ចៅអត់សាលា អោយធ្វើម៉េច? ព្រះតេជព្រះគុណគិតយ៉ាងម៉េចឥឡូវហ្នឹង? អោយបានកសាងសាលា ហើយព្រះតេជព្រះគុណកាត់ដីហ្នឹង គឺថា បើសិនជាប្លង់មិនច្បាស់ គឺសុំកាត់ប្លង់ហ្នឹងទៅអោយខាងសាលាទៅ។ ត្រូវហើយដីហ្នឹង តាមពិតដីវត្ត។ ធម្មតា គឺអញ្ចឹង មិនមែនសាលាកើតមុនវត្តទេ វត្តកើតមុន។ … សិស្សប៉ុន្មាន? ៧០០ នាក់។ ហើយដីនៅកន្លែង អាចធ្វើបានប៉ុន្មាន? មិនមែនពីរជាន់ទេ ខ្ញុំចង់អាបីជាន់ឯណោះ។
ព្រះតេជព្រះគុណក៏ចង់បានបីជាន់ដែរ ព្រោះឥឡូវដីថ្លៃណាស់។ ឥឡូវដីថ្លៃជាងសាលា … ឥឡូវយើងធ្វើអញ្ចេះ ខាងក្រោមយើងអាចធ្វើបានប៉ុន្មាន? បាន ៦ បន្ទប់ ជូនមួយខ្នង ១៨ បន្ទប់ រួចហើយចំាពិនិត្យទីចាត់ការមួយខ្នង ៣ បន្ទប់ ថែមទៀត។ អា(គារចាស់)នេះទុកថ្ងៃក្រោយ។ ត្រូវការដកវាចេញដាក់ ៣ ជាន់ទៀត។ ព្រះតេជព្រះគុណសហការគ្នាអោយវាស្រួល ហើយអំាងវ៉ង់ទែស្អីៗ បញ្ជីសារពើភណ្ឌ កាត់អោយដាច់ពីគ្នាទៅ។ ការពិតយើងត្រូវដឹងគុណលោក។ ប៉ុណ្ណឹងបានហើយ។ ចំារួចកុំព្យូទ័រអីចំានិយាយគ្នាក្រោយ អាហ្នឹងកំប៉ិកកំប៉ុកទេ។ អញ្ចឹង ក្រៅពី ៥៣.០០០ ដុល្លារ នេះហើយ គឺនៅមានផ្តល់អាគារមួយខ្នង សម្រាប់ផ្នែកសិស្សានុសិស្សចៅៗ។ ចៅហើយនឹងកូនមករៀននៅហ្នឹង ឥឡូវថាសាលាវាបាក់វាបែក … ឥឡូវបានដី ដោះស្រាយបញ្ហា។ យើងលេងបីជាន់តែម្តង។ ដល់ថ្ងៃក្រោយ អា(អគារ)នេះវិញ យកសិស្សទៅដាក់នៅឯណោះហើយ លេងអា(អគារ)នេះម្តង ជួនកាលតម្លើងទៅអនុវិទ្យាល័យ ឬវិទ្យាល័យនៅនេះ អោយវាស្តង់ដា។
ជួបសិស្សនិទ្ទេស A
ថ្ងៃនេះ មានកូនសិស្សនិទ្ទេស A មួយមក ឯណា បញ្ញា? ទៅត្រង់ណាហើយ? ខាងប៊ែលធី ពួកក្រុមឡើងទៅវិមានសន្តិភាព។ អម្បាញ់មិញជួបនៅនេះ។ មកពីខាងកៀនស្វាយ។ ឥឡូវ រៀននៅសាកលវិទ្យាល័យដល់ទៅ ២ ផងឬ? ប៊ែលធីមួយ និងវិទ្យាស្ថានជាតិគ្រប់គ្រងមួយទៀត។ ប៉ុន្តែ រត់រួចដែរសាលា ដល់ទៅពីរ? ព្រឹករៀននៅសាលាប៊ែលធី។ ប្រឹងរៀនណា។ យកបរិញ្ញាបត្រមួយហើយ ឈានទៅយកបរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់មួយទៀត។ ពួកនិទ្ទេស A នេះ ខ្ញុំស្គាល់ទំាងមុខស្គាល់ទំាងមាត់។ ចៅៗប្រឹងណ៎ា។ ឥឡូវ អ្នកចេះបានប្រឡងជាប់។ ឥឡូវនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សូមបន្ត ទន្ទឹមនឹងការដោះស្រាយបញ្ហាពាក់ព័ន្ធជាមួយវិស័យអប់រំអម្បាញ់មិញ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សូមយកឱកាសនេះជាថ្មីម្តងទៀតថ្លែងអំណរគុណ ចំពោះព្រះតេជគុណព្រះចៅអធិការ តំាងពីព្រះចៅអធិការមុនៗមក អនុញ្ញាតអោយមានការកសាងសាលារៀននៅ នេះ។ ហើយអម្បាញ់មិញ ព្រះតេជគុណក៏មិនយល់ទាស់ អំពីការកសាងអគារបីជាន់នៅក្បែរហ្នឹងដែរ ពិតហើយចាស់ៗគាត់ថា ពេលអញស្លាប់ទៅកុំយកអញទៅកប់នៅក្បែរក្មេង ព្រោះវាថ្លង់។ ប៉ុន្តែ បើវាអត់មានក្មេងទេ វាអត់បាន។ មួយថ្ងៃៗ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ មានចៅ ១៨ (នាក់) ហើយកំពុងតែប្រហែលជាអាច ប៉ាន់ស្មានទេ ២១ (នាក់) … ក្នុងឋានៈជាជីតារបស់គេ គឺបើបាត់ចៅ គឺថា ដូចជាកំសត់ខ្លួន បើបានចៅមករក គឺថាដាក់ប៊ិចដាក់អីទុកចោលសិន រួចហើយចាប់ចៅថតរូបជាមួយ …។
ទី ១ ជាម៉ែត្រវាស់ស្ទង់បាន នូវក្របខណ្ឌនយោបាយរបស់បក្សកាន់អំណាច
ឥឡូវនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ បកមកបញ្ហាទាក់ទិននឹងបញ្ហាការរីកចម្រើនក្នុងវិស័យព្រះពុទ្ធសាសនា ឬសាស នា តើវាចាប់ផ្តើមពីអ្វី? ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សូមយកឱកាសនេះ ដើម្បីធ្វើការកត់សម្គាល់មួយចំនួន ពាក់ព័ន្ធជា មួយនឹងការរីកចម្រើននេះ តើយើងអាចមានអ្វី? វាអាចទៅជាម៉ែត្រវាស់ទៅលើបញ្ហាអ្វីខ្លះ? ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ យល់ថា មានការរីកចម្រើននៅក្នុងវិស័យពុទ្ធចក្រ ឬអាចនិយាយដោយទូលំទូលាយជាងនេះ គឺវិស័យ សាសនា និយាយជារួម ដែលរួមមានសាសនា ទាំងព្រះពុទ្ធ ទាំងមូស្លីម ទាំងគ្រឹស្ត និងសាសនាផ្សេងៗ ទៀត តើចាប់ផ្តើមពីអ្វីទៅ? វាអាចវាស់បាននៅចំណុចមិនតិចជាង ៤ ទេ។ ទី ១. វាអាចវាស់ស្ទង់បាននូវ ក្របខណ្ឌនយោបាយរបស់បក្សកាន់អំណាចនោះឯង។ តើបក្សកាន់អំណាចបើកទូលាយនូវសេរីភាពប៉ុន ណា សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការជំនឿលើសាសនានេះ? ជាបញ្ហាសំខាន់ណាស់ ដែលត្រូវយល់ដឹងឲ្យ បានច្បាស់លាស់ អំពីបញ្ហាទាក់ទងជាមួយនឹងក្របខណ្ឌនយោបាយរបស់រដ្ឋ។ យើងមានឧទាហរណ៍ច្បាស់លាស់ហើយ គឺកាលពីសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ព្រះករុណា សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះអង្គបានផ្តល់ឱកាសសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋយើងជឿសាសនាណាក៏បាន។ ប៉ុន្តែ ចាប់ពីរដ្ឋប្រហារ ឆ្នាំ ១៩៧០ មក ទីអារាមមួយចំនួនក្លាយទៅជាបន្ទាយទាហាន ទីកន្លែងមួយចំនួនក៏ក្លាយទៅជាកន្លែងគោលដៅ នៃការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែករបស់អាមេរិកាំង ឬគ្រាប់បែករបស់វៀតណាមខាងត្បូង និងគ្រាប់បែករបស់ពួក លន់ នល់ ដែរ។
ព្រះពុទ្ធសាសនា ស្ថិតស្ថេរដល់មនុស្សឈប់ជឿ
បន្ទាប់មករបប ប៉ុល ពត តើគេផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យប្រជាជនបានជឿទេ? ចំណុចនេះត្រូវមើលឲ្យឃើញមុនគេ អំពីក្របខណ្ឌគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋ ជាពិសេស គឺបក្សរដ្ឋនៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃការដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ។ បក្សនយោបាយនោះគេបើកប៉ុនណា? រឿងនេះសំខាន់ណាស់។ ព្រះតេជព្រះគុណ ត្រូវមើលឲ្យឃើញឲ្យហើយ។ ធម្មតាទេ ស្រមោលវាតែងធំជាងរូបភាពពិត … ប៉ុន្តែ ក្របខណ្ឌនយោបាយគណបក្សប្រជាជន មិនមែនជាស្រមោលទេ។ គឺជារឿងពិតនៃប្រវត្តិ ៣៨ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីរំដោះប្រទេស។ នៅពេលមួយ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ នៅចាំ សម្តេច ជា ស៊ីម ក្នុងនាមគាត់ជាប្រធានរណសិរ្ស សម្តេច ហេង សំរិន ក្នុងនាមជាប្រធានរដ្ឋ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ក្នុងនាមជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ៣ នាក់ អង្គុយជាមួយគ្នា តើយើងឆ្លើយតបជាមួយ នឹងការមួលបង្កាច់បែបណា ព្រោះគេថា “របប ហេង សំរិន នេះជារបបយកសាសនាធ្វើជាខែលទេ។ នៅពេលណាមួយនឹងកំចាត់ចោលសាសនានោះឯង”។ ពេលនោះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ នៅចាំបាន សម្តេច ជា ស៊ីម, សម្តេច ហេង សំរិន និងខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ក៏បានលើកមតិថា ចម្លើយដែលល្អជាងគេ គឺចម្លើយថា ព្រះពុទ្ធសាសនា ស្ថិតស្ថេរដល់មនុស្សឈប់ជឿ។ នេះជាចម្លើយដែល logic បំផុតហើយ។ ឥឡូវ លើការជាក់ស្តែង សាសនាណាក៏ដោយ បើប្រជាជននៅតែជឿ គឺនៅតែគង់វង្ស …។
ត្រឡប់មកបញ្ហាទាក់ទងនឹងការរីកចម្រើនរបស់សាសនា។ ដំបូង ត្រូវពិនិត្យមើលក្របខណ្ឌនយោបាយរបស់រដ្ឋសិន តើរដ្ឋផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យប៉ុនណា? បក្សនយោបាយដែលដឹកនាំរដ្ឋផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យប៉ុនណា សម្រាប់ប្រជាជន? គណបក្សប្រជាជន មិនមែនជាគណបក្សនិយាយខ្យល់ទេ ប៉ុន្តែ ជាគណបក្សដែលបានរួមសុខរួមទុក្ខជាមួយនឹងប្រជាពលរដ្ឋ តាំងពីបាតដៃទទេរហូតមកបានសាងសង់សំណង់នានា ដែលមានការរីកចម្រើនមកដល់ពេលនេះ … ព្រះសង្ឃចាប់ផ្តើមពីបួសមួយអង្គ ធ្វើរណសិរ្សបន្ទាប់ទៅ ឥឡូវឡើងដល់ជាង ៤ ពាន់វត្ត និង ៥ ម៉ឺនអង្គ។ ក្រៅពីនោះនៅមានឥស្លាមសាសនា គ្រឹស្តសាសនា និងអ្នកដែលអត់ជឿអី អាហ្នឹងជាសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ អញ្ចឹង នេះជាម៉ែត្រវាស់មួយ សម្រាប់ពិនិត្យទៅលើក្របខណ្ឌគោលនយោបាយរបស់បក្សកាន់អំណាច។ បានបញ្ជាក់រួចមកហើយ ថាដំណើរវិវឌ្ឍន៍ពីបាតដៃទទេរហូតមកដល់ពេលនេះ គណបក្សប្រជាជនបានដឹកនាំ និងរួមចំណែកផ្ទាល់ជាមួយនឹងពុទ្ធបរិស័ទ ដើម្បីកសាងនូវទីអារាម ក៏ដូចជា ចំណែកនៃព្រះពុទ្ធសាសនារបស់ជាតិ នេះជាម៉ែត្រវាស់ទី ១។
ម៉ែត្រវាស់ទី ២ គឺជំនឿរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទៅលើវិស័យសាសនា
ម៉ែត្រវាស់ទី ២ គឺបញ្ជាក់អំពីជំនឿរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទៅលើវិស័យសាសនា ក្នុងហ្នឹងព្រះពុទ្ធសាសនា តើប្រជាពលរដ្ឋនៅជឿទៀតឬអត់? តាមរយៈការកសាងទីអារាមនេះឯង តាមរយៈការចូលរួមធ្វើបុណ្យធ្វើទាននេះឯង។ ប្រទេសមួយចំនួននៅលើពិភពលោកនេះ ប្រទេសខ្លះ ប្រជាជនភាគច្រើនអត់ជឿសាសនាណាទាំងអស់។ មានប្រទេសមួយចំនួន ដែលខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំមិនចាំបាច់ចេញឈ្មោះប្រទេសរបស់គេទេ គឺសាសនាអីក៏គេមិនជឿដែរ គេជឿតែរឿងមួយទេ ដាច់ឆ្នាំអញចូលឆ្នាំនឹងគេទៅ ហើយចូលឆ្នាំ គេមិនខ្ចីធ្វើអី។ នៅប្រទេសរបស់យើង ឆ្នាំនេះ ទទួលទេវតាចុះម៉ោង ៣ ភ្លឺអញ្ចឹងទៅ។ ព្រះតេជព្រះគុណអើយម៉ោង ៣ កំពុងលក់ឆ្ងាញ់ណាស់។ ព្រោះឆ្នាំហ្នឹងមិនទៅអង្គរសង្គ្រានទៀត ព្រោះឆ្នាំទៅៗ ទទួលទេវតានៅអង្គរវត្ត ហើយឆ្នាំហ្នឹងយើងទៅអង្គរវត្តទៀត។ អញ្ចឹង ជាការវាស់នូវជំនឿរបស់ប្រជាជនចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយចំពោះផងដែរទៅលើទីអារាមណាខ្លះ។ ចំណុចនេះ ក៏សូមព្រះតេជព្រះគុណ សម្តេចព្រះសង្ឃនាយក សម្តេចព្រះសង្ឃនាយករង ព្រះមេគណ ព្រះអនុគណ ព្រះចៅអធិការ ក៏ត្រូវពិនិត្យផង ជួនកាលវត្តក្បែរគ្នា តែវត្តនោះសម្បូរចង្ហាន់ជាង វត្តនេះអត់ចង្ហាន់។ មូលហេតុមកពីអី? មកពីគេអត់ជឿ។ អញ្ចឹងបានបញ្ហាធំណាស់ រឿងបញ្ហាទាក់ទិនជាមួយនឹងការកសាងជាមួយនឹងជំនឿពីសំណាក់ព្រះពុទ្ធសាសនា ពីសំណាក់ទីអារាមនានា ចំពោះពុទ្ធបរិស័ទដែលជាអ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួន។
ម៉ែត្រវាស់ទី ៣ គឺការរីកចម្រើន នៃជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋ
ម៉ែត្រវាស់ទី ៣ ក៏វាជាម៉ែត្រវាស់បង្ហាញអំពីការរីកចម្រើន នៃជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋ ទើបយើងកសាងបាននូវ ទីអារាម និងវិហារសាសនាដទៃផ្សេងៗទៀត។ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សុំនិយាយត្រឹមតែក្របខណ្ឌនៃព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលទាក់ទងទៅនឹងការកសាងព្រះវិហារ និងសេនាសនៈ ជាទីសក្ការៈបូជាដទៃទៀត សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋតែប៉ុណ្ណោះ។ បើគ្មានការរីកចម្រើន នៃជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទេ ព្រះសង្ឃដាច់ចង្ហាន់ហើយ … សាកល្បងលមើល។ នៅពេលដែលប្រជាជនជួបការលំបាក ជាគ្រោះទឹកជំនន់ គ្រោះរាំងស្ងួត ពេលនោះហើយដែលចង្ហាន់របស់ព្រះតេជព្រះគុណ ក៏តិចតួចទៅតាមហ្នឹងដែរ ព្រោះប្រជាពលរដ្ឋរកតែបាយហូបខ្លួនឯងមិនបាន មានបាយឯណាទៅដាក់(ប្រគេន)ឲ្យព្រះសង្ឃ? ដាក់ត្រឹមតែត្រសក់ត្រាំហ្នឹង វាល្អពេកហើយ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលប្រជាជនរកស៊ីមានបាន មិនគ្រាន់តែមានចង្ហាន់ឆ្ងាញ់នោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ នៅមានការចូលរួមកសាងនូវសមិទ្ធផលនានានៅក្នុងទីអារាមនោះផង។ នេះក៏បង្ហាញឲ្យឃើញថា ប្រទេសរបស់យើងបានចេញពីស្ថានភាពលំបាកលំបិន មកកាន់ស្ថានភាពមួយ ដែលល្អប្រសើរជាង បានជាប្រជាពលរដ្ឋមានឱកាសមកធ្វើបុណ្យធ្វើទាន។ ជាភ័ព្វសំណាងហើយ ដែលប្រជាពលរដ្ឋយើងបានធ្វើបុណ្យធ្វើទាន ដោយសារប្រទេសយើងមានសន្តិភាព។
កាលពីប្រទេសមានសង្រ្គាម និងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត ព្រះសង្ឃជួយតែខ្លួនឯងមិនបានផង។ ឥឡូវ យើងពិនិត្យមើលជំនាន់ ប៉ុល ពត ព្រះសង្ឃមួយចំនួនត្រូវចាប់ផ្សឹក ហើយក៏បានរែកដីដូចគេដូចឯងដែរ។ ព្រះសង្ឃជួយខ្លួនឯងមិនបានឯណា? កុំថាឡើយទៅសូត្រមន្តឲ្យគេ (ឯ)ព្រះសង្ឃមួយចំនួនត្រូវបានគេធ្វើគត់។ ពេលមានការទម្លាក់គ្រាប់បែក ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ឧស្សាហ៍និយាយរឿងហ្នឹងណាស់ គ្រាប់បែកទម្លាក់មក លោក(សង្ឃរត់)លឿនជាងប្រជាជនទៀតចូលត្រង់សេ។ ប្រជាជនស្រែកថា លោកអើយជួយផង។ ទេ! អាត្មាជួយខ្លួនឯងមិនបាន។ ប្រុចចូលត្រង់សេ …។ អញ្ចឹងទេ ដែលយើងបានចាប់ផ្តើមរួមគ្នាពីបាតដៃទទេ (ឥឡូវ)មកចាប់ផ្តើមមានការធ្វើបុណ្យធ្វើទាន ហើយខែនេះខែបញ្ចុះសីមាហើយ សប្បាយណាស់នៅជនបទ។ នៅទីនេះប្រហែលជាមិនមានសិល្បៈអីមកលេងទេ ព្រោះទូរទស្សន៍ក្បែរៗហ្នឹង។ បើជនបទវិញ ខែនេះគឺថាបញ្ចុះសីមាតាមជនបទ ល្ខោនបាសាក់ស្អីៗហ្នឹងពេញទឹកពេញដីទាំងអស់ …។
ម៉ែត្រវាស់ទី ៤ គឺការរីកចម្រើនទំនាក់ទំនង រវាងពុទ្ធចក្រ និងអាណាចក្រ
ម៉ែត្រវាស់ទី ៤ ក៏អាចឲ្យដឹងអំពីទំនាក់ទំនងការរីកចម្រើន រវាងខាងវិស័យពុទ្ធចក្រ និងវិស័យអាណាចក្រ។ បើគ្មានការរីកចម្រើន នៃវិស័យអាណាចក្រទេ ពុទ្ធចក្រ គ្មានផ្លូវរស់រានបានទេ ជាពិសេស ដូចជាយើងមើល មិនមែនថាពួក លន់ នល់ មិនជឿសាសនាទេ។ លន់ នល់ ហ្នឹងមានអបិយជំនឿច្រើនទៀតផង។ ប្រទេសមានសង្រ្គាម តើទៅធ្វើស្អីទៅ? ជួនកាលនៅពេលសង្គ្រាម គេចូលដុតបំផ្លាញវត្តអារាមផង។ ប៉ុន្តែវិស័យអាណាចក្រ យើងបានពន្លត់ភ្លើងសង្គ្រាមនៅក្នុងក្របខណ្ឌទូទាំងប្រទេស បន្ថែមទៅដោយការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធតភ្ជាប់ ទៅកាន់ទីអារាមដែលនៅឆ្ងាយៗ។ មុននេះ យើងមានទីអារាមតិច។ ទីអារាមមួយចំនួនដែលយើងទៅមិនដល់។ តែមកដល់ពេលនេះ យើងទៅដល់អស់ហើយ។ អញ្ចឹង វាបញ្ជាក់អំពីការរីកចម្រើនផ្នែកអាណាចក្រ រុញឲ្យមានការរីកចម្រើនផ្នែកពុទ្ធចក្រ។ ចំណុចនេះ គឺជាចំណុចដែលត្រូវមើលឲ្យឃើញ។ របស់ដែលក្តាប់ជាប់ក្នុងដៃហើយ កុំឲ្យវារបូតតាមរយៈការសន្យាខ្យល់ណាមួយរបស់ជំពូកជនណាមួយនោះ។ ខ្ញុំបាននិយាយអម្បាញ់មិញថា ធម្មតាស្រមោលវាតែងធំជាងរបស់ពិត ប៉ុណ្ណេះលាន ប៉ុណ្ណោះលាន … (ដែល)និយាយហ្នឹងវាអត់អស់ថ្មទេ …។
កម្ពុជាមានសុខដុមភាវូបនីយកម្មជាតិសាសន៍ និងសាសនា
… ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ មិនបានទៅចូលរួមអនុសង្ឃវច្ចរៈក្នុងមួយឆ្នាំម្តងនោះទេ (ខ្ញុំ)ឲ្យតំណាងលោកជំទាវ ម៉ែន សំអន ទៅ តែថ្ងៃនេះ និយាយសរុបបន្តិចទៅចុះ បើកឆាកកាត់ឫសសីមាឆ្នាំថ្មី។ អញ្ចឹង ៤ ចំណុចនេះអាចធ្វើជាម៉ែត្រវាស់សម្រាប់តើការរីកចម្រើនផ្តើមពីអ្វី? ទី ១. ត្រូវពិនិត្យពីក្របខណ្ឌគោលនយោបាយរបស់បក្សកាន់អំណាច តើគេបើកទូលាយឲ្យជឿឬមិនឲ្យ? ទី ២. ជំនឿរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅជឿឬអត់? ជឿលើសាសនាណាប៉ុន្មាន? ហើយជឿលើវត្តណាប៉ុន្មាន? ទី ៣. ជា ម៉ែត្រវាស់ នៃការរីកចម្រើន នៃជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលមុននេះបាតដៃទទេ តែឥឡូវនេះ យើងមានមធ្យោបាយដើម្បីធ្វើបុណ្យធ្វើទាន និងទី ៤ ជាម៉ែត្រ នៃការរីចម្រើនក្នុងវិស័យផ្នែកអាណាចក្រ ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ជាមួយនឹងការរីកចម្រើនខាងផ្នែកសាសនា ក្នុងនោះ ព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលជាសាសនារបស់រដ្ឋ។ ប្រទេសរបស់យើង ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយសុខដុមភាវូបនីយកម្មលើបញ្ហាជនជាតិ និងសាសនាល្អណាស់ ទាំងព្រះពុទ្ធ ទាំងឥស្លាម ទាំងគ្រិស្ត រស់នៅទាំងអស់គ្នា។ ខាងនោះដូចជាមានបងប្អូនឥស្លាមមកចូលរួម? ហ្នឹងឃើញទេមានទៅទាស់គ្នាពីអង្កាល់អរគុណណាស់។ ថ្ងៃនេះ មានសាសនិកឥស្លាមមកចូលរួម មិនមែនបានសេចក្តីថា គាត់មកប្តូរសាសនានៅក្នុងហ្នឹងទេ ក៏ប៉ុន្តែ នេះជាការរួមសាមគ្គី ហើយមកទទួលខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ក្នុងឋានៈជានាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់ប្រទេសផង។ ពេលដែលព្រះសង្ឃជយន្តតោ គាត់អត់លើកដៃសំពះទៅវាចប់ហើយ គាត់នៅតែនឹកព្រះអាឡោះទៅ។ នេះជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងមួយ ដែលគណបក្សប្រជាជនដឹកនាំធ្វើសុខដុមភាវូបនីយកម្មជនជាតិ និងសាសនា ដែលអាចរស់នៅជាមួយគ្នា រហូតដល់កន្លែងទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធ មានព្រះសង្ឃ ហើយក៏អាចមានឥស្លាម ហើយក៏អាចមានគ្រឹស្តខ្លះមកចូលរួមនៅទីនេះ។ ដល់ពេលទៅសម្ពោធវិហារឥស្លាម ក៏មានអ្នកកាន់(សាសនា)ព្រះពុទ្ធទៅទីនោះដែរ។ នោះហើយជាចំណុចល្អនៃប្រទេសរបស់យើង ក្នុងពេលដែលប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ និងនៅលើពិភពលោកកំពុងមានសង្គ្រាមហែកហួរ និងសង្គ្រាមសាសនាកើតឡើង …។
អំពាវនាវប្រជាពលរដ្ឋ ព្រះសង្ឃ ចូលរួមទប់ស្កាត់ការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន
អនុញ្ញាតឲ្យ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ យកឱកាសនេះ ដើម្បីអំពាវនាវទៅ លើចំណុចពីរ។ ទី ១. រាជរដ្ឋាភិបាលកំពុងតែបន្តនូវយុទ្ធនាការនៃការបង្រ្កាបការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន។ សូមព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះសង្ឃគ្រប់ព្រះអង្គនៅតាមទីអារាមនានា ក៏ដូចជា បងប្អូនជនរួមជាតិ មេត្តាចូលរួមគ្រប់ៗគ្នា។ ចំណុចនៅទីនេះ តើត្រូវទុកឲ្យកូន ឲ្យចៅរបស់ខ្លួនចូលទៅនៅក្នុងពន្ធនាគារ ឬក៏ត្រូវអប់រំកូនចៅរបស់ខ្លួនកុំឲ្យប្រព្រឹត្តគ្រឿងញៀន? នៅប្រទេសហ្វីលីពីន និងប្រទេសដទៃ គឺគេឲ្យសម្លាប់នៅនឹងកន្លែងតែម្តង។ សង្គ្រាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀននៅប្រទេសហ្វីលីពីន ស្លាប់ប្រមាណជាង ៦-៧ ពាន់នាក់ទៅហើយ។ នៅកម្ពុជាយើងមិនអនុញ្ញាតឲ្យធ្វើបែបនោះទេ។ នៅប្រទេសម៉ិចស៊ិច នៅបណ្តាប្រទេសនៅអាមេរិកឡាទីន សង្គ្រាមគ្រឿងញៀន គឺខ្លាំងណាស់។ រាជរដ្ឋាភិបាល កំពុងដាក់ចេញនូវយុទ្ធនាការ ដឹកនាំដោយ សម្តេចក្រឡាហោម ស ខេង មួយថ្ងៃៗ ចាប់មិនតិចទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ជម្រើសដ៏ល្អគឺមាតាបិតា អាណាព្យាបាល គ្រប់គ្រងចូលចៅ ជួយដល់កូនចៅ។
មានមួយចំនួនបានបន្ទោសមករាជរដ្ឋាភិបាល ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ទទួលស្គាល់នូវកំហុសទាក់ទងជាមួយនឹងការគ្រប់គ្រង ក៏ប៉ុន្តែ យើងលើកជាសំណួរមើល ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ គ្រប់គ្រងមនុស្ស ១៥ លាននាក់ តើលំបាកប៉ុនណា? ក្នុងពេលដែល បងប្រុស បងស្រី ប្អូនប្រុស ប្អូនស្រី គ្រប់គ្រងកូនតែពីរនាក់ គ្រប់គ្រងមិនបាន។ ឥឡូវធ្វើម៉េច? … ត្រូវមានការចូលរួមទាំងអស់គ្នា។ អាជ្ញាធរធ្វើការអប់រំ ប៉ុន្តែ ចូលទៅដល់កម្រិតមួយ អាជ្ញាធរ(ធ្វើការ)ចាប់ខ្លួន មិនមែនអប់រំទៀតទេ។ អំពាវនាវចំពោះប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ ទាំងព្រះសង្ឃ គ្រហស្ថ មេត្តាចូលរួម ដើម្បីទប់ស្កាត់ការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន ហើយលុបបំបាត់គ្រឿងញៀន ដើម្បីអនាគតកូនចៅយើង យុវជន និងកុមាររបស់យើង។ សូមមេត្តាចូលរួមជាមួយនឹងយុទ្ធនាការនេះ។ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សង្ឃឹមថា ការដែលពួកគេនៅផ្ទះ និងបន្សាបគ្រឿងញៀននៅផ្ទះ វាប្រសើរជាងបណ្តោយឲ្យពួកគេចេញធ្វើសកម្មភាពទៅបំពានគ្រឿងញៀននៅខាងក្រៅ ហើយអាជ្ញាធរចាប់។ ក្នុងកាលៈទេសៈ នៃយុទ្ធនាការដូចភ្លៀងរលឹម ហើយមិនដកថយនេះ គឺសុំឲ្យឪពុកម្តាយ ក្រុមគ្រួសារអប់រំកូន ឲ្យកូននៅផ្ទះ … ហើយព្រះតេជព្រះគុណ ពេលទេសនាតាមវេទិកា កុំភ្លេចណែនាំ កុំប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន ហើយគោរពច្បាប់ចរាចរណ៍។ សុំជួយអាហ្នឹងផង …។
អំពាវនាវ ប្រជាពលរដ្ឋឈប់មានការយល់ច្រឡំថា គ្រឹះស្ថានមេក្រូហិរញ្ញវត្ថុជាគ្រឹះស្ថានរបស់រដ្ឋ
ទី ២. ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ យកឱកាសនេះដើម្បីបញ្ជាក់សារជាថ្មី ចំពោះបងប្អូនជនរួមជាតិ សុំមេត្តាយល់ថា មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ទោះបីឈ្មោះអ្វីក៏ដោយ មិនមែនជារបស់រដ្ឋទេ កន្លងទៅមានការភ័ណ្ឌច្រឡំធំណាស់ ថាមីក្រូ ហិរញ្ញវត្ថុឈ្មោះនេះ ឈ្មោះនោះ គឺជារបស់រដ្ឋ។ រដ្ឋតែងតែទៅទារការប្រាក់ រដ្ឋតែងតែរឹបអូសផ្ទះ រឹបអូសដីធ្លី ហើយដោយសារពួកអគតិ និងពួកបោកប្រាស់ ទៅឃោសនាថែមទៀតថា បើគេឈ្នះ(ការបោះឆ្នោត)គេនឹង លុបបំណុលឲ្យ។ សុំកុំសង្ឃឹម នេះជារបស់ឯកជន មិនមែនរបស់រដ្ឋទេ។ បើចង់លុបបំណុលនេះចោល ទាល់តែធ្វើបដិវត្តន៍មួយ គឺរំលាយចោលរបបរាជានិយម ហើយបង្កើតរបបមួយថ្មី និងលុបចោលអ្វីៗទាំង អស់ ហ្នឹងបានទៅរួច។ បើដូច្នោះ ប្រទេសនឹងក្រឡាប់ចាក់ដូចជំនាន់ ប៉ុល ពត ទៀតហើយ។ អញ្ចឹង ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ អំពាវនាវចំពោះប្រជាពលរដ្ឋ សុំឲ្យយល់ពីបញ្ហានេះ ហើយសុំឲ្យប្រុងប្រយ័ត្ន ចំពោះការខ្ចីបុលណា សម្រាប់យកទៅប្រើប្រាស់។ បើសិនជាយើងគ្មានសមត្ថភាពសងទេ កុំខ្ចីគេ។ អ្នកខ្លះខ្ចីគេយកទៅទិញម៉ូតូជិះលេងទៅ ដល់អត់មានសមត្ថភាពសងការប្រាក់ ចាប់ផ្តើមគេប្តឹង រឹបអូសដីធ្លី រឹបអូសផ្ទះ ហើយចេះតែមកចោទគណបក្សកាន់អំណាច គណបក្ស(កាន់)រដ្ឋាភិបាល។
ធនាគារជាតិ ត្រូវតែបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណថា គ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទាំងអស់មិនមែនជារបស់រដ្ឋ
… និយាយឲ្យចំអ្នកនយោបាយខ្លះ ថាបើគេឈ្នះ(ការបោះឆ្នោត)គេលុបចោលបំណុលទាំងអស់។ អត់ផ្លូវទេ។ លើកលែងតែអ្នកឯងរំលាយចោលរបបរាជានិយម អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ របបសព្វថ្ងៃមិនមែនរបប ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំទេ។ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ គ្រាន់តែជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃរាជរដ្ឋាភិបាល, នាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែ របបនេះជារបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ទាល់តែលុបចោលរបបហ្នឹង បង្កើតរបបរដ្ឋមួយថ្មី ធ្វើដូច ប៉ុល ពត អញ្ចឹង អាហ្នឹងទៅរួច។ មុនខ្ចីគេ តើខ្ចីយកទៅធ្វើអី? បើខ្ចីគ្រាន់ជិះម៉ូតូសង្ហារទេ អាហ្នឹងអត់មានលទ្ធភាពសងទេ ហើយត្រូវគេរឹបអូស(ផ្ទះ, ដីធ្លី)។ ម្យ៉ាងទៀត ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ អំពាវនាវចំពោះមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទាំងអស់ ត្រូវតែបញ្ជាក់ពីអត្តសញ្ញាណខ្លួនឯង ថាខ្ញុំជាឯកជន។ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា ត្រូវតែធ្វើកិច្ចការងារហ្នឹងឲ្យច្បាស់។ មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទាំងអស់ដាក់ថា គ្រឹះស្ថានឯកជន បិទស្លាកធំៗ ឲ្យគាត់ធ្វើ បើមិនឲ្យគាត់ធ្វើ គាត់នៅតែភ័ណ្ឌច្រឡំ។ នៅតែជារបស់រដ្ឋ។ អញ្ចឹងទេ ឥឡូវ ត្រូវធ្វើទាំងពីរទិស មួយអប់រំប្រជាពលរដ្ឋឲ្យយល់ ប៉ុន្តែ អ្នកដែលអប់រំប្រជាពលរដ្ឋសំខាន់ជាងគេ គឺមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុខ្លួនឯង ប្រាប់ថា មកខ្ចី(ប្រាក់ពីគ្រឹះស្ថាន) មិនមែនលុយរដ្ឋទេ ជាលុយឯកជន។ ឲ្យគាត់និយាយគ្រប់ៗ គ្នា។ បើគាត់មិនធ្វើអាហ្នឹង បិទកុំឲ្យគាត់ធ្វើទៀត។ តាមគ្រឹះស្ថានទាំងអស់ ទាំងទីស្នាក់ការធំរបស់គាត់ ក៏ត្រូវដាក់ថា គ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុឈ្មោះ “ក” ជាគ្រឹះស្ថានឯកជនមិនមែនរបស់រដ្ឋ។ តាមសាខាទាំងអស់ដាក់ រួចហើយអប់រំបុគ្គលិកតាមមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ឲ្យនិយាយមុនគេថា នេះជាផ្នែកឯកជន មិនមែនរបស់រដ្ឋ។ បើមិនអញ្ចឹង ចាប់បង្ខំត្រូវបិទ។ ត្រូវដាក់ជាស្តង់ដា។ បោះចេញជាសៀវភៅតែម្តង។ បើមិនដូច្នោះទេ គឺប្រជាពលរដ្ឋនៅតែយល់ច្រឡំថា អាហ្នឹងរបស់រដ្ឋ។ ជំពាក់លុយរដ្ឋ។ រដ្ឋអត់មានសិទ្ធិឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្ចីទេ បើសិនជាឲ្យខ្ចី មានតែរាជរដ្ឋាភិបាលទេទៅខ្ចីលុយធនាគារជាតិ ប៉ុន្តែ ប្រជាពលរដ្ឋអត់ទៅខ្ចីធនាគារជាតិបានទេ។ ធនាគារទាំងអស់ដែលរកស៊ីឲ្យខ្ចី និងទទួលប្រាក់បញ្ញើ គឺធនាគាររបស់ឯកជន តាំងពីធនាគាររហូតទៅដល់មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ដែលធ្វើប្រតិបត្តិការតាមបណ្តាភូមិ/ឃុំរបស់បងប្អូន។
សិក្សាផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីដាក់ទោសទៅលើអ្នកដើរជម្រុញឲ្យពលរដ្ឋទៅខ្ចីលុយមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ
ត្រូវយល់គ្នារឿងនេះឲ្យច្បាស់ ហើយបក្សនយោបាយនានាកុំប្រើរឿងនេះ។ ខ្ញុំថា ទាល់តែលេងដែរ អារឿង ដែលគេដើរខ្សឹបនេះ បើថាមានបទល្មើសជាក់ស្តែង គឺចាប់នៅនឹងកន្លែងតែម្តង។ ដើរបោកប្រាស់រាល់ថ្ងៃ ថាបោះឲ្យខ្ញុំទៅ ខ្ញុំឈ្នះ(ការបោះឆ្នោត)លុបចោលបំណុលហ្នឹង។ អញ្ចឹង យើងលេងអាហ្នឹងឲ្យធ្ងន់មើល តាមមូលដ្ឋានចាប់ចងស្លាបសេកនៅហ្នឹង បញ្ជូនទៅឲ្យតុលាការកាត់ទោស ព្រោះអានេះដើរបោក។ មើលសិក្សាខាងផ្លូវច្បាប់មើល តើអាចដោះស្រាយរឿងហ្នឹងបានទេ? ព្រោះហ្នឹងជាការជម្រុញមួយឲ្យប្រជាជនទៅខ្ចីបន្ថែមទៀត ហើយដូចជាសម្លាប់ប្រជាជនអញ្ចឹង ដើម្បីតែសន្លឹកឆ្នោត។ អញ្ចឹង ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សុំអំពាវនាវចំពោះប្រជាពលរដ្ឋ មុននឹងទៅខ្ចីគេ ត្រូវគិតតើយកមកធ្វើអី? ជាធម្មតា អ្នកឲ្យខ្ចីត្រូវគិតថា អ្នកនេះមានសមត្ថភាពសងឬអត់? មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុខ្លះចង់បានផ្ទះគេ មានរហូតទៅដល់គ្រាន់តែប៉ុន្មានម៉ោង ខុសត្រូវប៉ុន្មានម៉ោង មិនទាន់ទាំងដល់ម៉ោងផង ទៅរឹបអូសយកផ្ទះទៅហើយ។ មានករណីអាធុនហ្នឹងប៉ុន្មានកន្លែង ដែលធ្វើអន្តរាគមន៍ទាន់ពេល។ លុយដែលត្រូវសងថ្ងៃហ្នឹង តែថ្ងៃហ្នឹងអត់ទាន់ដល់ម៉ោងផង គាត់ទៅយកផ្ទះគេថ្ងៃហ្នឹងហើយ … ធុនហ្នឹងក៏ត្រូវមានវិធានការចំពោះមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ …។
អំពាវនាវ មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ពន្យាការសងដោយមិនយកការប្រាក់ ចំពោះប្រជាជនដែលជួបការលំបាក
ការពិតមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដើរតួនាទីសំខាន់ ក្នុងការផ្តល់ឥណទានសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ខ្ញុំក៏អំពាវនាវ ចំពោះមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទាំងអស់ សុំផ្តល់ការយោគយល់ ចំពោះប្រជាជនដែលជួបការលំបាក ដូចជា៖ គ្រោះរាំងស្ងួត គ្រោះទឹកជំនន់ ដែលពុំមានលទ្ធភាពសងការប្រាក់ ឬសងទាំងការទាំងដើម។ សុំមេត្តាយោគយល់ អធ្យាស្រ័យពន្យាការសង ឬក្នុងដំណាក់កាលនៃការលំបាកនេះ ពន្យាការសងដោយមិនយកការប្រាក់ ក្នុងដំណាក់កាលនេះ។ ឧទាហរណ៍៖ ការបន្ធូរបន្ថយនេះ វាមានទៅមានមក។ សុំអំពាវនាវ ធ្វើម៉េចកុំឲ្យប្រើប្រាស់ថវិកាខ្ចីនេះ យកទៅដើម្បីភាពសង្ហារ ធ្វើឲ្យខ្លួនក្លាយទៅជាអ្នកជាប់បំណុល។ សុំមេត្តាយល់ឲ្យច្បាស់ មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុជារបស់ឯកជន មិនមែនរបស់រដ្ឋទេ។ ការជំពាក់នោះ គឺជំពាក់ឯកជន មិនមែនជំពាក់រដ្ឋទេ រដ្ឋអត់ទទួលខុសត្រូវទេ។ អញ្ចឹងទេ សុំ ឯកឧត្តម ជា ចាន់តូ ធ្វើរឿងហ្នឹងឲ្យច្បាស់។ រដូវឃោសនាបោះឆ្នោត … គេដើរឃោសនា គេដើរខ្សឹបខ្សៀវ។ បើមានភស្តុតាងច្បាស់ហើយ ដាក់មួយ(ឬ)ពីរទៅមើល បញ្ជូលទៅឲ្យតុលាការកាត់ទោស ព្រោះអ្នកឯងដើរបោកប្រជាជន។ មាត្រាណានៅក្នុងខាងផ្នែកច្បាប់ មើលឲ្យច្បាស់ ដើម្បីលេងពួកអាដើរបោក។ (ភរគេឯង)ថា បោះឲ្យគេទៅ បើគេឈ្នះគេឈប់ឲ្យសង។ អញ្ចឹង អ្នកឯងចង់ផ្តួលរំលំអី? ថ្ងៃក្រោយទៅអ្នកឯងប្តូររបប ទើបអាចវារួចខ្លួន ដូចជារបប ប៉ុល ពត មានអ្នកណាសង។
សុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលថ្មី ប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ លុបបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់
… ចង់និយាយថែមមួយរឿងទៀត ថែមអាមេរិកកាំងកុំទារលុយខ្មែរ។ ឥឡូវរកកាន់តែឃើញហើយ មិនមែនត្រឹមគ្រាប់បែកចង្កោមទេ អាវុធគីមីទៀតឥឡូវនេះ។ អាហ្នឹងហើយ ទម្លាក់ធ្លាក់ជ្រុះអស់ស្លឹកឈើ។ អាមេរិកកាំងអើយអាមេរិកកាំង វ៉ៃយើងហើយទារលុយយើង។ វាមិនយល់អាកន្លែងហ្នឹង។ ឥឡូវហ្នឹងមានចលនា ប្រជាពលរដ្ឋច្រើនកន្លែង បានគាំទ្រឲ្យលុបបំណុល។ សង្ឃឹមថា បក្សនយោបាយនានានៅកម្ពុជា ក៏គាំទ្រ អោយលុបបំណុលដែរ។ តែបក្សប្រឆាំងជឿជាក់ថា មិនទាមទារទេ ព្រោះកូនចៅអាមេរិក។ ប៉ុន្តែ គាត់ដៀល ដូណាល់ ត្រាំម៍ ថាជាមនុស្សផ្តាច់ការ។ ឥឡូវ ឯណោះកំពុងតែវង្វេងហើយ។ អំណាចរបស់ប្រធានាធិបតី ទាស់ជាមួយអំណាចរបស់តុលាការ ចាំមើលពីរនាក់ហ្នឹងអ្នកណាគេឈ្នះ? ច្របូកច្របល់ពេញអាមេរិកហើយ។ បាតុកម្មដូចមិនទាន់ឈប់ផងទេ? អត់អីទេ អាហ្នឹងក្បូនហ្នឹងវាត្រូវតែអញ្ចឹង មិនដឹងធ្វើម៉េច?./.
