ការជួបសំណេះសំណាលជាមួយ ប្រជាពលរដ្ឋ និងនិស្សិត យុវជនខ្មែរ ដែលកំពុងរស់នៅ និងសិក្សានៅសាធារណរដ្ឋបារាំង

ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី បងប្អូនជនរួមជាតិ!

ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំពិតជាមានការរីករាយ ដែលបានមកជួបជាមួយនឹងបងប្អូនទាំងអស់ ដែលបានធ្វើដំណើរពីចម្ងាយក្តី និងនៅជិតនេះក្តី ដើម្បីមកជួបជុំសំណេះសំណាលនៅថ្ងៃអាទិត្យនេះ។ ថ្ងៃអាទិត្យគឺជាថ្ងៃ​សម្រាក។ ខ្ញុំពិតជា​មាន​​ការអរគុណណាស់ជាមួយនឹងការចូលរួមសំណេះសំណាល ដែលក្នុងឋានៈជា​ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ខ្ញុំបានមកកាន់ទីនេះ ដើម្បីធ្វើទស្សនកិច្ចផ្លូវការ​ តាមការអញ្ជើញរបស់ប្រធានាធិបតី​នៃសាធារណរដ្ឋបារាំង ហ្រ៊្វង់ ស្វ័រហូឡង់។ ខ្ញុំគិតថា ប្រសិនបើអ្នកទស្សនានៅខាងក្រៅទីនេះ អាចបើកនូវទំព័រហ្វេសប៊ុក ដែលកំ​ពុង​ផ្សាយ​បន្តផ្ទាល់ចេញពីទីនេះតែម្តង។ បើយើងចង់ផ្សាយបន្តផ្ទាល់ទៅក្នុងប្រទេស តាមរយៈប្រព័ន្ធទូរទស្សន៍​ក៏​បាន ដូចដែលធ្លាប់ធ្វើពីអង្គការសហ​ប្រជាជាតិទៅភ្នំពេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារតែថ្ងៃនេះ ម៉ោងក៏មានការ​ខុស​គ្នា​ច្រើន រួមជាមួយនឹងថ្ងៃអាទិត្យ​ ជា​ទូទៅគឺការងារទូរទស្សន៍របស់យើង ១៧ ប៉ុស្តិ៍ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា​ត្រូវធ្វើ​​ការ​ផ្សាយបន្តផ្ទាល់ប្រដាល់ក៏មានស្អីក៏មាន។ ឥឡូវហ្នឹង ហង្សមាសកំពុងតែ Cambodia Idol វគ្គជម្រុះ (ដែល)​​ខ្ញុំបានបោះឆ្នោតមុនពេលមកនឹងគេដែរ …។

ប្រពៃណីខ្មែរ លើកតម្កើងស្រ្តី

ឥឡូវនេះ ជាមួយនឹងការរីករាយដែលបានមកជួបគ្នានៅទីនេះ ខ្ញុំចង់សួរ បងៗ ជាសុភាពបុរស ឬក៏ពូ ឬក៏ប្អូន ឬ​ក៏​ក្មួយ ដែលមានប្រពន្ធរួចហើយ មានប៉ុន្មាននាក់ដែលមិនខ្លាចប្រពន្ធ? ពេលដែលយើងនៅស្រុកបារាំង​ហើយ​​នេះ។ ខ្ញុំគិតថា គ្មាននរណាហ៊ានលើកដៃថាខ្ញុំមិនខ្លាចប្រពន្ធនោះទេ។ នេះជាចំណុចពិសេសរបស់ខ្មែរ​យើង ដែលចាត់ទុកស្រ្តីគឺជាមេផ្ទះ ​ស្រ្តីត្រូវបានលើកតម្កើងនៅក្នុងប្រទេសរបស់យើង ទោះបីថា ប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លង​ទៅនេះ បានប្រឹងប្រែងដែលហៅថា បញ្ហាយ៉េនឌ័រ ក៏ដោយ។ ខ្ញុំនៅតែមានមោទនភាព​ថា ខ្មែរទៅ​ដល់​ទី​ណា​ក៏​ដោយ នៅតែរក្សាប្រពៃណីជាតិខ្មែរ។ បើប្រៀបធៀបជាមួយនឹងជាតិសាសន៍ដទៃ ការ​លើកតម្កើងស្ត្រីមិនមែន​ជា​បញ្ហា​ថ្មី​ថ្មោងរបស់ប្រជាជនកម្ពុជានោះទេ។

​សិទ្ធិធ្វើបាតុកម្ម នរណាក៏មាន

ពិតហើយ ថ្ងៃនេះ បងប្អូននៅខាងក្រៅមួយចំនួនកំពុងធ្វើបាតុកម្ម។ ខ្ញុំមិនចង់យកឱកាស​នេះធ្វើការវាយប្រហារ ឬ​ក៏និយាយអំពីបញ្ហាអាស្រូវរបស់ខ្មែរ ដែលទាស់គ្នាមិនឆ្អែតមិនឆ្អន់ ហើយនិយាយដើមគ្នានៅក្រៅប្រទេស​នោះ​ទេ។ ខ្ញុំមិនដឹងថា ប្រធានបក្សប្រឆាំងបានទៅនិយាយនៅ​ញូយ៉កអ្វីខ្លះ(ទេ) ហើយឥឡូវមានបាតុកម្ម។ ខ្ញុំ​គ្រាន់​តែជម្រាបថា សិទ្ធិនយោបាយអ្នកណាក៏មាន នៅពេល​ដែលទីនេះធ្វើបាតុកម្ម ខ្ញុំក៏បានទទួលនូវសារពីទី​ក្រុង​ភ្នំពេញ(ថា) ស្អែកនេះសុំធ្វើបាតុកម្មដែរ។ ឥឡូវ ឲ្យខ្ញុំដោះ​ស្រាយរឿងនេះយ៉ាងម៉េច? ស្អែកនេះ នឹងមាន​បាតុ​កម្មនៅទីក្រុងភ្នំពេញដើម្បីប្រឆាំងបក្សប្រឆាំង និងដើម្បីដក​អនុប្រធានសភា ដែលចេញមកពីបក្សប្រ​ឆាំង ព្រោះគេឡើងតាមសន្លឹកឆ្នោតរបស់គណបក្សប្រជាជន ដូច្នេះ គេក៏ត្រូវចុះទៅវិញ តាមសន្លឹកឆ្នោតរបស់​គណ​បក្ស​ប្រជាជនដែរ។ ខ្ញុំគោរព​សិទ្ធិនៃអ្នកដែលចង់ធ្វើបាតុកម្ម។ អញ្ចឹងទេ បងប្អូននៅទីនេះជាសាក្សីស្រាប់។ ថ្ងៃ​ស្អែក​នៅទីក្រុងភ្នំពេញគេនឹង​ធ្វើបាតុកម្ម។ នៅញូយ៉ក បាតុកម្មប្រហែលជា ៣០(ទៅ)៥០ នាក់ តែនៅទីនេះ ប្រ​ហែល​ជាជាង ១០០ នាក់។ យើងជួបគ្នានៅទីនេះ ប្រមាណជា ៧០០-៨០០ នា​ក់។ ខ្ញុំមិន​សំណូមពរ​ឲ្យ​បង​ប្អូន​នៅ​ទីនេះ ចេញធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងបាតុកម្មទេ ខ្ញុំចង់រក្សាភាពថ្លៃថ្នូរ និងកិត្តិយសរបស់ខ្មែរ (តែ)​សិទ្ធិបាតុកម្ម​គឺ​មាន​ដូចគ្នា។ ធម្មតា(ទេ នៅបារាំង)ឥឡូវមានអ្នកគាំទ្រ ហ្រ្វង់ ស្វ័រហូឡង់ នៅសល់កម្រិតមួយ មានអ្នកគាំទ្រ Le Pen មានអ្នកគាំទ្រ សាកូហ្ស៊ី ដែលកំពុងឡើង។ មិនអញ្ចឹង? ព្រោះធម្មតា យើងក៏ដឹងដែរអំពី​សភាព​ការណ៍​នៅ​បារាំងវាយ៉ាងម៉េច។

ការជួបជុំគ្នានេះ បើសិនជាទុកឲ្យខ្ញុំនិយាយ, និយាយ ២០ ឬ ១០០ ម៉ោង ក៏វាមិនទាន់អស់ដែរ រឿងខ្មែរនោះ​។ ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំគួរតែផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើបញ្ហាខ្លះ ដើម្បីជម្រាបជូនបងប្អូន ដែលបានមកជួបជុំគ្នានៅ​ទី​នេះ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំគិតថា រឿងទាំងអស់នេះមិនមែនជារឿងអាថ៌កំបាំងសម្រាប់បងប្អូន ទោះបីថាកំពុងនៅបារាំង​នេះ ប៉ុន្តែ ក៏មានមួយចំនួនបានធ្វើដំណើរត្រឡប់ទៅប្រទេសកម្ពុជាហើយ។ ខ្លះទើបនឹងមកពីលេងបុណ្យភ្ជុំ មួយ​ចំនួនទៀតក៏បានទទួលព័ត៌មានពីបងប្អូននៅក្នុងស្រុក ដែលព័ត៌មានទាំងនោះ​ ក៏មានព័ត៌មាន​ដែលផ្តល់មក​ត្រឹម​ត្រូវ តាមរយៈការវិភាគត្រឹមត្រូវ និងព័ត៌មានខ្លះក៏ទៅតាមរយៈ​​ការវិភាគមិនត្រឹមត្រូវ។ បច្ចុប្បន្ននេះ មិនមាន​អ្វី​ជាអាថ៌កំបាំងទេ គេអាចផ្ញើសារឲ្យគ្នាភ្ជាប់ជាមួយនឹងរូបភាពតែម្តង។ អម្បាញ់មិញ ខ្ញុំក្រឡេកទៅឃើញថា ប្រពន្ធខ្ញុំ គេវាយមកខ្ញុំ មិនដឹងថា វាយពីអីទេ ព្រោះខ្ញុំបង្កើតជា Group មួយ ត្រកូល ហ៊ុន មានទាំងឪពុក ម្តាយ មានទាំងខ្ញុំ មានទាំងកូន ទាំងចៅ ជាមួយគ្នា …។

របបនៅកម្ពុជាមិនមែនផ្តាច់ការ

… ការធ្វើបាតុកម្ម ឬការធ្វើស្អីៗ វាជាសិទ្ធិនយោបាយ។ នេះបង្ហាញឲ្យឃើញអំពីសេរីភាព​ដែលបានកើត​ឡើង​នៅ​ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ យើងលើកជាសំណួរមួយថា កាលពីសម័យមុនៗនោះ តើធ្វើបាតុកម្ម​បាន​របៀប​ហ្នឹងទេ? ជំនាន់ ប៉ុល ពត នាំគ្នាធ្វើបាតុកម្មបានទេ? (ពេលនេះ)មានសេរីភាពធ្វើបាតុកម្ម មាន​ន័យថា របប​នេះមិន​មែន​ផ្តាច់ការ។ (មាន)បក្សនយោបាយច្រើនណាស់នៅកម្ពុជា ច្រើ​នលើសចំនួនប្រជាពលរដ្ឋទៅ​ទៀត តាមគិតជាសមាមាត្រ។ កាលពីពេលមួយនោះ នៅកម្ពុជាមានដល់ ៥៨ គណ​បក្សនយោបាយ ក្នុង​ពេល​ដែលប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត មានត្រឹមតែជិត ៦ លាននាក់។ យើងគិតទៅចំនួនប្រជាពលរដ្ឋ ១០ ម៉ឺននាក់ ស្មើនឹងបក្សនយោបាយមួយ។ ប៉ុន្តែ ដោយសារបក្សនយោ​បាយមួយចំនួន គ្មានលទ្ធភាពនឹង​ធ្វើ​សកម្ម​ភាពតទៅទៀត ក៏ចេះតែថយចុះ ក្នុងពេលដែលចំនួនប្រជាពលរដ្ឋ​កើនឡើង។

…​ គ្រាន់តែក្នុងរយៈពេលប្រ​ហែល​ជា ៣ ខែ ចុងក្រោយនេះ គណបក្សនយោបាយថ្មីៗបានកើតឡើង មួយចំ​នួន កំពុងធ្វើសកម្មភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ បើអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលវិញ ​កម្ពុជា(គឺជា)ឋានសួគ៌លោកិយ នៃ​អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលតែម្តង។ ប្រទេសនានារាប់ទាំងប្រទេសបារាំងផងដែរ សុទ្ធ​តែមានច្បាប់គ្រប់គ្រងអង្គ​ការ​ក្រៅរដ្ឋាភិបាល ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីទៅបានជាកម្ពុជា នៅពេលដែលធ្វើច្បាប់គ្រប់គ្រង​អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ត្រូវ​បាន​ជំទាស់ដោយមនុស្សខ្លះ។ កាលពីពេលនោះ បក្សប្រឆាំងគឺជាអ្នកស្នើសុំធ្វើ​សេចក្តី​ស្នើច្បាប់គ្រប់គ្រង​អង្គ​ការ​ក្រៅរដ្ឋាភិបាល (ដោយ)ពេលនោះ ក្នុងឋានៈជាបក្សដែលមានសម្លេងភាគច្រើន ខ្ញុំបានប្រាប់ពួកគេថា មិន​ទាន់​​ដល់​ពេលដើម្បីធ្វើទេ។ ពេលនោះគឺផ្តើមចេញពីព្រឹទ្ធសភា បក្សប្រឆាំងនៅក្នុង​ព្រឹទ្ធសភា គឺសុំធ្វើសេចក្តី​ស្នើ​ច្បាប់ អំពីការគ្រប់គ្រងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល។ នៅលើលោកនេះ អ្វីក៏ដោយ បើវា​កើតឡើង​ វាត្រូវមានច្បាប់​គ្រប់​គ្រងរបស់វា។

វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកលមានប្រភពពីអាមេរិក ជះផលប៉ះពាល់ដល់អឺរ៉ុប/ក្រិច ព្រមទាំងកម្ពុជា

ឥឡូវនេះ ខ្ញុំចង់ជម្រាបជូនពីសភាពការណ៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាបន្តិច។ ប្រហែលជាបងប្អូននៅទីនេះ បានដឹង​ហើយថា ទ្វីបអឺរ៉ុបយ៉ាងម៉េច។  វិបត្តិក្រិច មិនមែនគ្រាន់តែជាបញ្ហាក្រិចដោយឡែកទេ។ ​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច ហិរញ្ញ​វត្ថុសកល បានកើតឡើងនៅក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុប​។ មិនមែនក្រិចចាប់ផ្តើមមុន​គេទេ។ មានប្រទេសក្រៅពីក្រិចផងដែរ ដូច​ជាអេស្ប៉ាញ ព័រទុយហ្កាល់(ជាដើម) ប៉ុន្តែ ប្រទេសទាំងនោះ ជាប្រទេសដែលខិតខំធ្វើកំណែទម្រង់។ ចូល​រួម​ប្រជុំ G20 (ឬ)ប្រទេសអ្នកមានទាំង ២០ ក្នុងនាម​ជា​ប្រធានអាស៊ាន នៅពេលទទួលទានអាហារការងារ … ខ្ញុំ​អង្គុយជាប់​ជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្រ្តីអេស្ប៉ាញ … ខ្ញុំបានសួរនាយករដ្ឋមន្រ្តីអេស្ប៉ាញថា តើវាមានការលំ​បាក​ទេ​ នៅពេលដែលប្រទេសឯកឧត្តមតម្លើង​ពន្ធ ហើយទម្លាក់ប្រាក់ខែនោះ? គាត់ថាលំបាក ប៉ុន្តែ អត់មាន​ជម្រើស​ក្រៅពីហ្នឹង។ ប្រទេសនៅអឺរ៉ុបនេះ ទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច​របស់អាមេរិកមុនគេ ដែល​ចាប់​ផ្តើមពីវិបត្តិអចលនទ្រព្យ។ អញ្ចឹងពីឆ្នាំ ២០០៨ រហូតមកដល់ពេលនេះ សេដ្ឋកិច្ច​អាមេរិក​ និងអឺរ៉ុប មិន​ទាន់​ងើបឡើងវិញដូចដើមទេ។ វិបត្តិនេះវានាំទៅដល់​ផលប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចយើងផងដែរ។

ខ្ញុំសូមជម្រាបជូនថា ក្នុងរយៈពេល ២០ ឆ្នាំ ​ជាប់គ្នា កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា គិតជាមធ្យម ជាង ៧,៧% គិតមួយទសវត្សរ៍ចុងក្រោយ គឺ ១០ ឆ្នាំ (មាន) ៨,៨%។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំសូមជម្រាបថា ពីឆ្នាំ ២០០៥ ទល់ឆ្នាំ ២០០៧ កម្ពុជា​ធ្វើឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ២ ខ្ទង់។ ឆ្នាំដែលខ្ពស់ជាងគេ គឺឆ្នាំ ២០០៥ គឺ ១៣,៣% ដូច្នេះ​ហើយបានជាយើង​ស្ថិតនៅ(លំដាប់)​ប្រទេស ៨ ដែលមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ ក្នុងពេលប្រជុំ​សហ​សវត្សរ៍​ កន្លងទៅ។ ជាអកុសល បងប្អូននៅទីនេះបានដឹងហើយថា ឆ្នាំ ២០០៨ ជាឆ្នាំដែលសេដ្ឋកិច្ចសកលធ្លាក់ចុះ, ២០០៥ មាន ១៣,៣%, ២០០៦ ប្រមាណជាង ១២%, ២០០៧ ជាង ១១%, ប៉ុន្តែ ២០០៨ យើងធ្លាក់​មក​នៅ​ត្រឹម ៦,៨% ដល់ទៅ ២០០៩ សេដ្ឋកិច្ចរបស់យើងបានមកនៅ ០,១%។ ហេតុអ្វីបានធ្លាក់ដូច្នេះ? កត្តាធំជាង​គេ​ គឺកត្តាវិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ចសកលហ្នឹងតែម្តង។ តើយើងនាំទំនិញទៅណា? ទំនិញរបស់យើងគឺនាំទៅអាមេរិក និង​អឺរ៉ុប។ អ្នកបញ្ជាទិញអត់មានលុយ។ បើសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ ពីដើមធ្លាប់មួយឆ្នាំស្លៀកពាក់ខោអាវ ៣ កំប្លេ ប៉ុន្តែ ដល់​ទៅ​អត់លុយ ក៏បញ្ជាទិញត្រឹមតែ ១ កំប្លេ។ ដូច្នេះ យើងត្រូវបិទរោងចក្រមួយចំនួន ហើយយើង​ត្រូវតែ​ដោះ​​ស្រាយ​ចំពោះកម្មកររបស់យើង ដែលបានបាត់បង់ការងារធ្វើ ដោយសារការបិទរោងចក្រ។ កុំថាឡើយចំណូល​ អ្នកអឺរ៉ុបនេះ ខ្ញុំមិនដឹងថាតើអ្នកនៅស្រុកបារាំងបានសិក្សានូវប្រទេសអេស្ប៉ាញ ដែល​នៅជាប់នឹងប្រទេស​បារាំង​ដែរ​ឬអត់ទេ​ ក៏ប៉ុន្តែ សម្រាប់អ្នកនៅទីក្រុងភ្នំពេញ នៅកម្ពុជា គេបានធ្វើការសិក្សា រាប់ទាំងខ្លួនខ្ញុំដែរ។ ពេល​នោះ គេផ្តល់នូវការសិក្សាមួយ សូម្បីតែនារីរកស៊ីផ្លូវភេទ​ ក៏ចំណូលធ្លាក់ចុះដែរ ដោយ​សារមនុស្សប្រុស​អត់​មាន​លុយ …។

សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាធ្លាក់ចុះ បណ្តាលពីគ្រោះធម្មជាតិ និងការឈ្លានពានរបស់ថៃ

… សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបច្ចប្បន្ន មិនមែនជាសេដ្ឋកិច្ច​​បែរមុខចូលក្នុងទេ គឺបែរមុខចេញក្រៅ។ អ្វីទៅដែលហៅថា សេដ្ឋកិច្ចបែរមុខចេញក្រៅ? គឺសេដ្ឋកិច្ចសំដៅ​ផលិតសម្រាប់បម្រើការនាំចេញ។ ទំហំនៃការនាំចេញរបស់​កម្ពុជា ទៅអាមេរិក និងអឺរ៉ុប ឥឡូវ​ពង្រីកកាន់តែធំទៅៗ។ អញ្ចឹងទេ បើសិនជាទីផ្សារនៅខាងក្រៅ​ជួបការ​លំ​បាក យើងក៏មានការលំបាកដែរ។ បញ្ហាមួយទៀត បងប្អូនដឹងហើយ នៅពេលនោះ យើងបានទទួលការ​ឈ្លាន​ពាន​ពីថៃ ទៅលើប្រាសាទព្រះ​វិហារ (ដែល)តម្រូវឲ្យយើងមានការចំណាយ(ច្រើន)ក្នុងមួយពេល។ ភាសា​សា​មញ្ញថា បង្កើនការចំណាយដើម្បីជម្រុញ​កំណើន ខុសប្លែកពីនយោបាយនៃប្រទេសខ្លះនៅអឺរ៉ុប ដែលថាកាត់​បន្ថយ​ការចំណាយ។ យើងបង្កើនការ​ចំណាយ ដើម្បីជម្រុញកំណើន។ ហើយនយោបាយនេះ ជានយោបាយ​របស់​ប្រធានាធិបតី (ហ្រ្វង់ស្វ័រ) ហូឡង់ នៅពេលដែលចាប់ផ្តើមឃោសនា។ នៅចាំបានទេ?

ឆ្នាំ ២០០៩ យើងជាមួយថៃមានបញ្ហា។ ២០០៨ មុនពេលបោះឆ្នោតតែប៉ុន្មានថ្ងៃ (ថៃ)លើកទ័ពចូល … ឆ្នាំ ២០០៩ ក៏ជាឆ្នាំរងគ្រោះដោយសារគ្រោះទឹកជំនន់ និងព្យុះកេតសាណា ដែលតម្រូវឲ្យយើងជម្រុញការ​សង្គ្រោះ​ប្រ​ជា​​ពលរដ្ឋដែលទទួលផលប៉ះពាល់ … ស្ទើរពាក់កណ្តាល​ប្រទេស។ អញ្ចឹងទេ បានជាឆ្នាំ ២០០៩ ជាឆ្នាំ​ដែល​សេដ្ឋកិច្ចរបស់យើងធ្លាក់នៅ ០,១% ក្នុងពេលដែល​ប្រទេសនានា(ក៏មានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចត្រឹម) -១ ឬ -២%។ (កំណើនសេដ្ឋកិច្ច)យើង(ស្ថិតក្នុងកម្រិត)វិជ្ជមាន។ ឆ្នាំ ២០១០ (កំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា)បានងើប​ឡើងជាង ៦%, ឆ្នាំ ២០១១, ២០១២, ២០១៣ និង ២០១៤ គឺងើប ៧%។ ឆ្នាំនេះ យើង​មិនមែនព្យាករណ៍​ខ្លួន​ឯងទេ តែទាំង World Bank ទាំង IMF និងទាំងធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី បង្ហាញនូវការព្យាករណ៍ពីដើមឆ្នាំ ៧,២% នៅឆ្នាំនេះ និង ៧,៤% នៅឆ្នាំក្រោយ។ ​​ប៉ុន្តែ ដោយសារសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិក និងសេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ុប នៅតែ​មិន​ទាន់​ល្អប្រសើរ រួម​ទាំងការថយចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិន និងឥណ្ឌា ដែលជាសេដ្ឋកិច្ចធំ កំណើនសេដ្ឋកិច្ច​របស់​យើង​អាចថមថយជាងការព្យាករណ៍ពីដើមឆ្នាំ។ ឆ្នាំនេះទៀតសោត យើងជួបប្រទះនឹងបាតុភូតធម្មជាតិ​ មិន​មែន​តែ​កម្ពុជាទេ គឺ​តាំងពីភាគខាងត្បូងប្រទេសចិន មីយ៉ាន់ម៉ា ឡាវ ថៃ វៀតណាម និងកម្ពុជារបស់យើង សុទ្ធតែទទួលរងផល​ប៉ះពាល់អំពីការខ្វះទឹកភ្លៀងនៅដើមរដូវ។ ទន្លេមេគង្គ ចាប់តាំងពីទន្លេឡានឆាង របស់ចិន រហូតមកទល់​សមុទ្រដែលឆ្លងកាត់ចិន ​ដល់មីយ៉ាន់ម៉ា ដែលហៅថាភូមានោះ ឡាវ ថៃ ចុះមកកម្ពុជា និងវៀត​ណាម ចុះដល់​សមុទ្រ ទឹកទន្លេមេគង្គទាបជាងឆ្នាំណាទាំងអស់ ក្នុងរង្វង់ ៥០ ឆ្នាំ។

កត្តាអត្តនោម័ត និងសត្យានុម័ត ធ្វើអោយគោលដៅនាំចេញអង្ករ មិនអាចសម្រេចបាន

ប៉ុន្តែ ល្អនៅត្រង់ថា ​បន្ទាប់ពីការរាំង​មួយរយៈកាល ភ្លៀងបានធ្លាក់រាយប៉ាយនៅទូទាំងប្រទេស ដែល​ផលិត​ផល​ស្រូវរបស់យើងឆ្នាំនេះ (ត្រូវបាន)ប៉ាន់​ប្រមាណថា អាចសល់ប្រមាណជាង ៥ លាន តោន។ នេះជាឆ្នាំចុង​ក្រោយ ដែលយើងកំណត់ថា ឆ្នាំត្រូវនាំចេញឲ្យបាន ១ លានតោន តាមគោលដៅ។ តែមិនអាចទៅរួចទេ ខ្ញុំ​សូម​និយាយតាមត្រង់។ មានកត្តាអត្តនោម័ត និងកត្តាសត្យា​នុម័ត (សម្រាប់)ប្រទេសមួយដែលខ្វះស្បៀង (ហើយ​​ដែល​ក្លាយ)​​ទៅជា​ប្រ​ទេសមួយដែលនាំស្បៀងចេញ។ ដោយសារការប្រឹងប្រែងនៅក្នុងការធ្វើកសិកម្ម​នេះ … ធ្វើឲ្យកម្ពុជា​មានមាស តែខ្វះក្រដាសខ្ចប់។ ប្រទេសរបស់យើង​សល់ស្រូវជាង ៥ លានតោន បើគិតជា​អង្ករ គឺជាង ៣ លានតោន​។ ប៉ុន្តែ យើងនាំចេញដោយខ្លួនឯងមិនទាន់​ដល់កន្លះលានតោនទេ។ មូលហេតុ​អត្ត​នោ​ម័តនៅត្រង់​ថា​ ម៉ាស៊ីនកិនស្រូវ ឡសម្ងួត ឃ្លាំង និងប្រាក់ទិញ នៅខ្វះខាត។ ឥឡូវហ្នឹង ចំនួនរោង​ចក្រ​កែ​ច្នៃដែលបាន​វិនិយោគអាចនឹងកែច្នៃបាន ៣ លានតោនកន្លះ ប៉ុន្តែ នៅតែប្រឈមនឹងបញ្ហាឃ្លាំងស្តុក ការថែទាំ ជា​ពិសេសប្រាក់ទិញស្រូវនៃក្រុមហ៊ុននាំចេញអង្ករ។

ឥឡូវ(កម្ពុជា)នាំ(អង្ករ)ចេញច្រើន។ នាំមកបារាំងនេះ ជាប់លេខ​មួយ។ ពីមុន ប៉ូឡូញ ជាប់លេខមួយ ឥឡូវបា​រាំង​លេខ​មួយ។ ប៉ូឡូញលេខពីរវិញ។ ដែលហៅ​ថាអង្ករនាំចេញ មិនមែនគ្រាន់តែកិន ហើយច្រកបាវ​នាំចេញ​នោះ​ទេ។ ត្រូវឲ្យមានគ្រប់ស្តង់ដារ។ ពួក​អឺរ៉ុប​នេះ អត់ទិញទេអង្ករ ឬស្រូវណាដែលប្រើជាតិគីមីច្រើន។ អញ្ចឹង​បានជាយើងប្រឹងរុញកសិករយើងឲ្យធ្វើ​កសិកម្មសរីរាង្គ ដោយមិនប្រើជាតិគីមី។ អង្ករយើងជាប់លេខមួយ ៣ ឆ្នាំ​ជាប់គ្នា។ យើងបានដោះស្រាយជាបណ្តើរៗ។ ឥឡូវនេះ តាមស្ថិតិ ចំនួនអ្នកវិនិយោគទៅលើម៉ាស៊ីនកិនស្រូវ និង​បណ្តាញទិញ អាចមានសមត្ថភាពនៅឆ្នាំក្រោយនេះ ៣​ លាន ៥ សែនតោន ជាអង្ករ។ កន្លងទៅ យើង​មាន​​ការខាតបង់ ដោយសារយើងមិនមានលទ្ធភាពខ្លួនឯង។ ក្រៅពីការនាំចេញដោយខ្លួនឯង គឺយើងត្រូវនាំ​ចេញ​​ស្រូវតែម្តងទៅវៀតណាម ប្រមាណ ៧០% ទៅថៃ ប្រមាណ ៣០% …។

ឥឡូវនិយាយបញ្ហាកត្តាសត្យានុម័តគឺស្អី? ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ មានទំនិញដូចៗគ្នា ដែលប្រកួតប្រជែងទាំង គ្នា​ឯង។ ក្នុងពេលអនុប្រធានាធិបតីឥណ្ឌាទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជាកន្លងទៅនេះ ខ្ញុំបានលើកឡើង​ពីរឿង​ហ្នឹង គាត់ថា នេះជាបញ្ហាប្រឈម ព្រោះការពិតប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍មានទំនិញដូចៗគ្នា ហើយដណ្តើម​ទី​ផ្សារ​តែជាមួយគ្នាឯងហ្នឹង។ ឥឡូវយើងមើល កម្ពុជាក៏មានអង្ករនាំចេញ ថៃគេមានច្រើនជាងយើងទៅទៀត វៀតណាមគេមានច្រើនជាងយើងទៀត មីយ៉ាន់ម៉ាគេមានច្រើនជាងយើងទៀត ឥណ្ឌាគេមានច្រើនជាងយើង​ទៀត។ និយាយពីក្នុងអាស៊ាន ហ្វីលីពីនខ្វះ ម៉ាឡេស៊ីខ្វះ ឥណ្ឌូនេស៊ីខ្វះ។ យើងបាននាំទៅ​ម៉ាឡេស៊ី​មួយ​ចំ​នួន​ដែរ។ សម្រាប់ហ្វីលីពីន គាត់ធ្វើអញ្ចេះ គាត់ដឹងថា ពួកយើងហ្នឹងដណ្តើមគ្នា អញ្ចឹងគាត់ដាក់ឲ្យយើង​ដេញ​ថ្លៃ​។ ​កម្ពុជា​​ដេញថ្លៃចាញ់គេ ២ ដងហើយ។ អង្ករវៀតណាមថោកជាង អង្ករថៃថោកជាង ព្រោះទាំង​វៀតណាម និង​ថៃ​សុទ្ធតែមានការឧបត្ថម្ភទុន … ប៉ុន្តែ ដំណោះស្រាយឧបត្តម្ភទុន មិនមែនជាដំណោះស្រាយយូរអង្វែងទេ។ … យើងចង់បើកទីផ្សារចិន។ ចិនមានចំនួនប្រជាជន ១.៣០០ លាននាក់ជាង ផ្ទៃដីគាត់មានតែ ៥% ឬ ៦% នៃ​ផ្ទៃ​ដីពិភពលោកទេ តែគាត់មានសមត្ថភាព​ចិញ្ចឹមប្រជាជនរបស់គាត់ប្រហាក់ប្រហែលប្រមាណជា ២០% នៃ​ប្រ​ជាជនលើពិភពលោក។ សូម្បីតែអង្ករ ក៏គាត់មិនខ្វះដែរ។ ប៉ុន្តែ គាត់ជួយទិញយើង ១០ ម៉ឺនតោន។ ខ្ញុំប្រាប់​ប្រ​ធា​នាធិបតី ស៊ី ជីនពីង ថាខ្ញុំត្រូវការ​ពង្រីកបន្ថែមទៀត។ អញ្ចឹង សុំឲ្យលើសពីចំនួន ​១០ ម៉ឺនហ្នឹង ឲ្យចិន​ជួយ​​ទិញដំឡូងមី ជួយទិញពោត ទិញ​សណ្តែក និងកៅស៊ូ។ ឥឡូវប្រទេសរបស់យើង ទំហំពាណិជ្ជកម្មដែល​យើង​នាំចូលមកអឺរ៉ុប ទាំងកសិកម្ម ទាំង​វាយនភណ្ឌ ទាំងស្អីៗ ៥០០០​ លាន ទាំងអស់, ទៅអាមេរិកដូចជាង ២០០០ លាន … (សរុបត្រូវជា)ជាង ៧០០០ លានដុល្លារ។ រវាងយើងជាមួយចិនទ្វេភាគី គោលដៅរបស់យើង​សម្រេច ៥០០០ លាន​ នៅ​ឆ្នាំ ២០១៧ ឥឡូវនេះ គឺមានប្រមាណជាង ៤.០០០ លាន ប៉ុន្តែឆ្នាំ ២០១៣ បែរ​ជាយើង និងចិន មាន​ទំហំ​ប្រមាណជាង ៦០០០ លាន ដោយសារមានការនាំចូលពីចិនខ្លាំង ទៅ​លើ​ការ​សាង​សង់​​វារីអគ្គិសនី។ ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគី រវាងយើង និងថៃជាង ៤២០០ លាន យើងជាមួយវៀតណាម​ទ្វេភាគី​ គឺប្រមាណ​ជា ៣៥០០ លាន នៅក្នុងគោលដៅដែលយើងសម្រេច ៥០០០ លាន។ យើងសម្រុះ​សម្រួល​ជា​មួយ​កូរ៉េ (ដើម្បី)ពង្រីកបន្ថែម។ ស្អែកហ្នឹង​ជួប​ចរចាជាមួយនឹងប្រធានាធិបតី ហូឡង់ ខ្ញុំនឹងស្នើ​គាត់ ដើម្បីបើក​ទី​ផ្សារបន្ថែមសម្រាប់ការនាំទំនិញពីកម្ពុជា។ ខ្ញុំនឹងជួបពួកធុរកិច្ចបារាំង ដើម្បីបង្ហាញ​ពួកគាត់ ដោយចំណែក​ណា​មួយនោះថា ពាណិជ្ជកម្មយើងឥឡូវមាន​ទំហំប៉ុននេះ ដោយឡែកតែទំហំពាណិជ្ជកម្មជាមួយ​បារាំង វា​ទើប​តែ​មា​នជិត ៣០០ លាន ទេ … ​ទាមទារឲ្យធ្វើការជាមួយបារាំងច្រើនទៀត។

ពិតហើយបើសិនជាយើងពង្រីកទីផ្សារអង្ករទៅកាន់អាហ្រ្វិក យើង​នឹង​នាំចេញបានច្រើនជាងនេះ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំសូម​ជម្រាបថា នៅពេលប្រធានាធិបតី Guinea ទស្សនកិច្ច​នៅកម្ពុជា​បានស្នើសុំ ២ ចំណុច។ ចំណុចទី ១ ស្នើឲ្យកម្ពុជាផ្តល់នូវចំនួនបច្ចេកទេសខាងផ្នែកកសិកម្ម។ ជំនាន់មុន​គាត់ធ្វើរដ្ឋប្រហារ គាត់ស្នើម្តងហើយ យើង​បាន​ត្រៀមបញ្ជូនអ្នកឯកទេសកសិកម្មរបស់យើងទៅ Guinea-Conakry មិនមែន Guinea-Bissau តែកាល​ពី​ដើមមានប្រធានាធិបតីមួយឈ្មោះ  Ahmed Sékou Touré មកទស្សនកិច្ចនៅស្រុកខ្មែរ​ជំនាន់​សង្គម​រាស្រ្ត​និយម។ ខ្ញុំយល់ព្រមតាមសំណូមពរបញ្ជូនអ្នកបច្ចេកទេសខាង​វិស័យកសិកម្មទៅខាង Guinea-Conakry។ ហើយខ្ញុំត្រៀមទាំងថវិកា ព្រោះខ្ញុំមិនចង់ផ្តល់ជំនួយតាមបែបពួក​ប្រទេសខ្លះ ផ្តល់ជំនួយទៅត្រឹមតែ​យកប្រាក់​ខែ​វិល​មកវិញបាត់(នោះទេ)។ ខ្ញុំចង់ទៅធ្វើអណ្តូង​ទឹក និងទៅធ្វើ​តំបន់ស្រែបង្ហាញ នៅប្រទេស Guinea។ សំ​ណូម​ទី ២ របស់គាត់ ស្នើឲ្យយើងលក់​អង្ករ​ឲ្យ​គាត់ចំនួន ៥ ម៉ឺនតោន ក្នុងតម្លៃសាមគ្គីភាព … ជួនកាល យើង​អាច​ជួយមិត្តភក្តិតាមរយៈការប៉ះប៉ូវខ្លះ។ កាលហ្នឹងគាត់ស្នើសុំឲ្យយើងផ្តល់ជំនួយឥតសំណងឲ្យគាត់ ១ ម៉ឺនតោន ហើយនិងសុំទិញជឿ ៥ ម៉ឺនតោន។ ទិញខុសថ្លៃយើងអាចប៉ះប៉ូវខ្លះ ដល់ទៅទិញជឿ យើងនឹង​មាន​បញ្ហា​ខ្លួនឯង … (ព្រោះ)សូម្បីតែបារាំងក៏ឈប់ឲ្យយើងខ្ចីលុយ។ ស្អែកហ្នឹងត្រូវចុះហត្ថលេខាខ្ចីលុយ​បារាំង …។

… បើយើងមានលុយឲ្យគេខ្ចី រឿងអីធនាគារពិភពលោក ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី និងប្រទេសនានា ឲ្យយើងខ្ចី? ឥឡូវយើងកំពុងតែព្រួយ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំបានដើរចរចាហើយ យើងបានចូលទៅដល់ដំណាក់​កាល​នៃប្រទេស​ដែល​មានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប។ ប្រទេសក្រីក្រ ដែលគេហៅថាមានចំណូលទាប អត្រាការ​ប្រាក់តែង​តែជា​អត្រា​ការប្រាក់សម្បទាន ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលឈានជើងចូលទៅប្រទេស​ចំណូល​មធ្យម គេទាមទារឲ្យយើង​ចេញ​អត្រាការប្រាក់ពាណិជ្ជកម្ម។ យើងបានដើរចរចាជាមួយចិន ជាមួយ​ជប៉ុន ជាមួយកូរ៉េខាងត្បូង និងជា​មួយ​ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ឲ្យបន្តយោគយល់ដល់យើង។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនទាន់អស់ចិត្តទេ ខ្ញុំត្រូវធ្វើការជា​មួយ​នឹង​ប្រ​ធាន UNDP (ដើម្បី)ឲ្យទៅជាសម្លេងរួមនៃប្រទេសក្រីក្រ ដែលគេហៅថា ប្រទេសមានកម្រិតចំណូល​មធ្យម​កម្រិត​ទាប។ ដើម្បីចៀសវាងអ្នកដែលមានប្រាក់ឲ្យយើងខ្ចី​ទាមទារនូវ​អត្រាការប្រាក់សម្បទាន។ ខុសត្រូវគ្នាមិន​តិច​ទេណា ដូចជា ជប៉ុន និងកូរ៉េ​ គាត់ប្រណាំងគ្នា។ អត្រាការប្រាក់របស់គាត់ដូចជា ០,០១% រយៈពេលសង ៤០ ឆ្នាំ រយៈពេលអនុគ្រោះ ១០ ឆ្នាំ។ អញ្ចឹង ការប្រាក់នេះវាថោក ប៉ុន្តែ ដល់ទៅការប្រាក់ពាណិជ្ជកម្មចាប់ពី ៣% ឡើងលើ អាហ្នឹងវា​មិនងាប់ រកស៊ីគ្រាន់តែសងគេ។ មិនបាច់មើលទៅណាឆ្ងាយទេ មើលតែក្រិចក៏បានដែរ នាយករដ្ឋមន្រ្តីក្រិចជាប់ពីខែមករា គម្រាមថាបើមិនឲ្យខ្ចី នឹង​ចេញ​ពីតំបន់ចាយប្រាក់អឺរ៉ូ។ មានអីឲ្យខ្ចីទេតើ។ បាន​សេចក្តីថា ពួកសហភាពអឺរ៉ុបកំពុង ក្លាយទៅជាចំណាប់ខ្មាំង​របស់ក្រិចហើយ … ប៉ុន្តែ មិនបានយូរទេ តែប៉ុន្មានខែមានរឿងក្រិចយកមកដោះស្រាយទៀតហើយ។

កម្ពុជា ត្រូវការការកែទម្រង់ច្រើន លើសពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ច

នេះជាសភាពការណ៍សេដ្ឋកិច្ច។ ខ្ញុំយល់ថា ការខិតខំ ដើម្បីសម្រេចនូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ៧% ក្នុង​​មួយឆ្នាំវា​មិន​ពិ​បាកពេកទេ ហើយទម្លាក់អត្រានៃភាពក្រីក្រក្នុងមួយឆ្នាំឲ្យបានជាង ១% ក្នុងល្បឿន នៃស្ថេរភាព​នយោ​បាយ​នេះ វាមិនជាការលំបាកពេកដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចតែមួយមុខ វាមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ ទាមទារ​នូវកំណែ​ទម្រង់​ច្រើនណាស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជារបស់យើង។ ប្រទេសណាក៏មានបញ្ហាប្រឈមដែរ បើគ្មាន​បញ្ហាប្រ​ឈម វាមិនចាំបាច់មានបញ្ហាដែលត្រូវធ្វើការកែទម្រង់ទេ។ សូម្បីតែបារាំងត្រូវធ្វើការកែទម្រង់បែប​ណា? អឺរ៉ុប​ខ្លួន​ឯង​ធ្វើការ​កែទម្រង់បែបណា? អង់គ្លេសក្លាយទៅជាចំណាប់ខ្មាំងរបស់ស្កុតលែនហើយ។ តែធ្វើមិនស្រួល គេនឹងធ្វើការផ្តាច់ខ្លួន។ អញ្ចឹងត្រូវតែឲ្យលុយច្រើនជាងមុន។ អឺរ៉ុបក៏ក្លាយទៅជាចំណាប់ខ្មាំង​របស់អាមេរិក​ដែរ។ សូម្បីតែអង់គ្លេសគាត់អត់នៅចាយអឺរ៉ូជាមួយគេជាមួយឯងឯណា គាត់ក៏លើកប្រធានបទ​ពាក់ព័ន្ធនឹង​ការ​ចាកចេញពីអឺរ៉ុបដែរ។ អាស៊ានឆ្នាំនេះ ក្លាយទៅជាសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ច …។

ថ្ងៃមុន មានការដេញដោលក្នុងសភា (រហូត)បែកមែកសាខាចេញជារឿងនយោបាយ។ ប្រាប់ឡើងពីដើមទីថា អត់​​និយាយនយោបាយទេ ដល់អាចុងទីនិយាយនយោបាយ ទាល់ខ្ញុំឡើងថាឲ្យក្នុងសភា។ អាស៊ានគឺអាស៊ាន អត់ឡូកឡំគ្នាទេ។ ប៉ុន្តែ ក្រៅពីកំណែទម្រង់នៅក្នុងក្របខណ្ឌប្រទេសនីមួយៗ ប្រទេសកម្ពុជាខ្លួនឯង ក៏មាន​កំណែទម្រង់ពិភពលោក និងតំបន់ដទៃទៀតក៏ត្រូវមានកំណែទម្រង់ដែរ សូម្បីអង្គការសហប្រជាជាតិកំពុងតែ​ទាម​ទារកំណែទម្រង់។ ហើយ IMF និង World Bank ក៏ត្រូវតែកែទម្រង់ដែរ។ ពីមុនធនាគារពិភពលោក​ទាល់​តែអ្នកណាមានសញ្ជាតិអាមេរិក បានធ្វើប្រធានធនាគារពិភពលោកបាន ប៉ុន្តែ ឥឡូវគេប្តូរមកទៅអ្នកណាក៏​បានដែរឲ្យតែមានសមត្ថភាព។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ឥឡូវសភាពការណ៍ធូរស្រាលជាងមុន។ ដោយ​សារអី? ដោយសារ BRICS វាបានកើតឡើង ដោយមានប្រទេស ៥ ធំៗ ដែលមាន​សេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់ ឥណ្ឌា ចិន រុស្ស៊ី ប្រេស៊ីល អាហ្រ្វិកខាងត្បូង។ ធនាគារពិភពលោក​លែង​ធ្វើព្យុះ​ធ្វើផ្គរច្របាច់កអ្នកណាតាមចិត្តហើយ។ នៅ​អាស៊ីរបស់យើង កម្ពុជាក៏ជាសហស្ថាបនិកមួយដែរ ក្នុងការបង្កើតឡើងនូវធនាគារវិនិយោគ​ហេដ្ឋារចនា​សម្ព័ន្ធ (AIIB) …។

នៅបារាំង ជើងលេខ(បង្ហាញពីការ)កើនឡើង(ការ)ជំពាក់ ប្រមាណ ៨៥០០០ ដុល្លារអាមេរិក/ម្នាក់។ កុំភ្លេច​ណា​​នៅ​ពេលដែលមេបក្ស​ប្រឆាំងមកនិយាយថា ស្រុកខ្មែរឲ្យតែកើតមក ជំពាក់បំណុលគេហើយ អញ្ចឹងសុំ​ចង្អុល​​ប្រាប់​ថា សុំបើកមើល​ស្ថិតិ ប្រាប់ថាខ្មែរនៅស្រុកបារាំងកើតមកជំពាក់គេ ៨៥០០០ ដុល្លារ។ ខ្មែរ​(នៅ​កម្ពុជា)​​ជំពាក់​គេទើបតែ ៤០០ ដុល្លារ/ម្នាក់ទេ។ ប្រទេសណាក៏មានជំពាក់គេដែរ អត់តែប្រ៊ុយណេទេ។ បារាំង ៨៥០០០ ដុល្លារ។ បារាំងបើកមើលខ្លួនឯងទៅ។ ក្នុងម្នាក់ នៅអាមេរិកជាង ៤០០០០ ដុល្លារ ប៉ុន្តែ ពួក​បក្ស​ប្រ​ឆាំង​និយាយឡើង​ថា ខ្មែរកើតឡើងជំពាក់បំណុលគេ។ ចុះខ្លួនឯងសញ្ជាតិបារាំងនេះ ទៅធ្វើនយោបាយ​នៅ​ស្រុក​​ខ្មែរអត់ស្គាល់ថាខ្លួនឯង កើតនៅស្រុកបារាំងត្រូវជំពាក់គេ ៨៥០០០ ដុល្លារនេះទេ? ដើម្បីយក​សន្លឹក​ឆ្នោត គេ​និយាយបំភ័ន្តទាំងអស់។ គោលដៅគ្រប់គ្រងបំណុលជាសាធារណៈ គឺមិនត្រូវឲ្យលើសពី ៤០ ភាគ​រយ​ទេ … រឿងបារាំងផ្សេងហើយ រឿងខ្មែរក៏វាផ្សេងដែរ។ បារាំង​មានវិធីកែទម្រង់របៀបបារាំង ព្រោះដំណើ​ការ​ប្រ​ជា​ធិបតេយ្យរបស់បារាំងតាំងពីប៉ុន្មានរយឆ្នាំឯណោះ ជាង ២០០ ឆ្នាំហើយ។ ឆ្នាំ ១៩៨៩ ពេលនោះ​ខ្ញុំមក​ចរចា​នៅ​ស្រុកបារាំង គេធ្វើខួប ២០០ ឆ្នាំ​នៃបដិវត្តន៍បារាំង កាត់​កស្តេចចោល។ អញ្ចឹងបារាំង គឺជាប្រទេស​ប្រជា​ធិប​តេយ្យ​ចាស់ទុំ ហើយក៏ជាប្រទេសនីតិរដ្ឋចាស់ទុំ គេក៏នៅ​មានការកែទម្រង់។ ឯយើងត្រូវមាន​ការប្រឹង​ប្រែង​ច្រើន​ទៀត កំណែទម្រង់ច្បាប់ កំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការ កំណែទម្រង់រដ្ឋបាលស៊ីវិល​ កំណែទ្រង់ហិរញ្ញវត្ថុ​សា​ធារ​ណៈ កំណែទម្រង់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ កំណែទម្រង់​ដីធ្លី, នេសាទ កំណែទម្រង់ព្រៃឈើ ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង​អំ​ពើ​ពុករលួយ សុទ្ធតែជាប្រធានបទមិនតូចតាចទេ។ អញ្ចឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចតែមួយមុខ អត់រស់ទេ យើងត្រូវធ្វើ​ការ​ងារ​ច្រើនទៀតដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេសរបស់យើង។

មិនអនុញ្ញាតអោយមានបដិវត្តពណ៌, មិនសូមទោស ទំនាក់ទំនងមិនស្រួល

… ម្សិលមិញមានការលើកឡើងនៅលីយ៉ុងថា បើមិនរួបរួមគ្នាទេ ប្រទេសនេះឥតមានឈ្មោះ នឹងបាត់តែម្តង។ ក្បាលខ្មែរ(អី)ក៏យ៉ាប់ម្ល៉េះ? ១៥ លាននាក់ បាត់តែម្តង? សុំទោស ខ្ញុំសប្បាយដោយឃើញថា បងប្អូន​បានរត់​រួច​ចេញពីរបប ប៉ុល ពត រួចចាកពីសង្គ្រាម បានមករស់នៅប្រទេសបារាំង ហើយបានចូលសញ្ជាតិ។ ជានាយក​រដ្ឋ​មន្រ្តីនៃរាជរដ្ឋាភិបាល ខ្ញុំបានណែនាំឲ្យអោយផ្តល់ទិដ្ឋាការមួយ ប្រើបានមួយជីវិត​សម្រាប់បងប្អូនខ្មែរ ដែល​នៅ​ក្រៅប្រទេស។ ប៉ុន្តែ បក្សប្រឆាំង គេហ៊ានដេញលើសពីខ្ញុំ នៅត្រង់ថា ចង់ឲ្យ​ប្រជាជនខ្មែរយើង​នៅ​ប្រទេស​ក្រៅមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត​។ ខ្ញុំក៏ចង់ដែរ ប៉ុន្តែ សុំសួរជាបច្ចេកទេស​ថា​បោះរបៀប​ម៉េច? តើពលរដ្ឋម្នាក់មាន​សិទ្ធិ​បោះ​ឆ្នោតនៅប្រទេសពីរបានទេ? សម្រាប់បក្សកាន់អំណាចយោគយល់​ច្រើន​ណាស់ទៅហើយ ដែលមិន​ដាក់​ក្នុង​ច្បាប់បោះឆ្នោត ការត្រូវមានសញ្ជាតិតែមួយ។ ខ្ញុំប្រាប់ (សម) រង្ស៊ី (ថា) គណកម្មា​ធិការបោះឆ្នោត ឲ្យមាន​សញ្ជាតិ​តែមួយទេ ដើម្បីធានាថាកុំឲ្យមានការជះឥទ្ធិពលពីប្រទេសដែលអ្នកឯង (មានសញ្ជាតិទី ២)។ ប្រ​ទេស​នានាអត់ឲ្យមានទេ។ នៅមីយ៉ាន់ម៉ា សូម្បីតែរៀបការជាមួយប្តីបរទេសក៏អត់មានសិទ្ធិទៅធ្វើ​ប្រធានាធិប​តី​ដែរ។ បើសិនជាខ្ញុំមិនចិត្តទូលាយស្អែកខានស្អែក ខ្ញុំប្រជុំស្នើឲ្យកែដាក់កំណត់សញ្ជាតិតែមួយគឺចប់។ អញ្ចឹង​អ្នក​ឯង​ត្រូវតែ​លា​សញ្ជាតិបារាំង លាសញ្ជាតិអាមេរិក លាសញ្ជាតិអូស្រ្តាលី ទើបមានសិទ្ធិឈរ​ឈ្មោះ​បោះ​ឆ្នោត ទើបមាន​សិទ្ធិ​ធ្វើរដ្ឋមន្រ្តី ធ្វើរដ្ឋលេខាធិការ ធ្វើអនុរដ្ឋលេខាធិការ។ ចិត្តទូលាយប៉ុណ្ណឹងហើយ ចង់​បាន​អ្វី​ទៀត។

… និយាយពីរឿងបោះឆ្នោត ប្រទេសយើងបោះនៅម៉ោង ៧ ព្រឹក បើក​ហិបឆ្នោត ម៉ោង ៣ ល្ងាច ចាប់រាប់​ឆ្នោត​​នៅ​កន្លែងភ្លាមតែម្តង។ ប៉ុណ្ណឹងហើយ គេថា យើងបន្លំ។ នៅជាមួយគ្នា កត់ត្រាជាមួយគ្នា រាប់ជាមួយគ្នា ចុះ​​ហត្ថ​លេខាជាមួយគ្នា គេថាយើងបន្លំ។ ធ្វើបាតុកម្មអស់​មិន​ចេះតិច។ ចុះទម្រាំតែបងប្អូនបោះឆ្នោតនៅក្រៅ ឥឡូវប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតរបស់យើង ប្រព័ន្ធសមាមាត្រតាមខេត្ត ហើយក្នុងច្បាប់តម្រូវថា ត្រូវមានឈ្មោះនៅកន្លែង​ណាមួយ។ សួរថាអ្នកណាបោះសម្រាប់មណ្ឌលណា ហើយយកទៅបូករបៀបម៉េច បើសូម្បីតែបោះនៅហ្នឹង រាប់នៅហ្នឹង គេមិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោត​ផង។ បាតុកម្មចុះ បាតុកម្មឡើង (តើមាន)គោលដៅស្អី? គោល​​ដៅអតិបរមាគឺផ្តួលរំលំ ព្រោះក្រោយការបោះឆ្នោតរួចហើយ គេនិយាយថា គ្មានឱកាសណា​ល្អជាង​ពេល​ហ្នឹង​ទៀតទេ។ អញ្ចឹងទេ សេចក្តីត្រូវការផ្លាស់ប្តូរក្រោយការបោះឆ្នោត មានន័យថាម៉េច? គឺមានន័យថា បដិវ​ត្ត​ពណ៌ ដូចនៅទុយនេស៊ី នៅលីប៊ី នៅអេស្ស៊ីប យេមេន អញ្ចឹង។ ឥឡូវទទួលទៅ ពួកអឺរ៉ុបទទួលទៅ។ (ជន​ភៀស​ខ្លួន)​រត់មក សុំទទួលទៅ។ ហ្នឹងហើយ បដិវត្តពណ៌ដែលអ្នកឯងចង់បាន។ ផ្តួល ហ្គាដាហ្វី ផ្តួល សា​​ដាម ​ហ៊ូសេន តាម​កម្លាំង​យោធា ផ្តួល ហូស្នី មូបារ៉ាក់ ផ្តួល បេន អាលី។ ឥឡូវលទ្ធផលបានមកហើយ។

… គោលដៅរបស់(បក្សប្រឆាំង)ក្នុងការចរចាថ្ងៃ ១៥ ខែ កញ្ញា … សុំធ្វើប្រធានសភា។ ខ្ញុំសួរថា មើល​ឯកឧត្តមជួយប្រាប់ខ្ញុំផងមើល Régime Parlementaire ហ្នឹង តើមានបក្សសម្លេងភាគតិច បានធ្វើប្រធាន​សភា​ទេ? ឆ្លើយអត់រួច។ អញ្ចឹងទេ បាតុកម្មចុះ បាតុកម្មឡើង គោលដៅវាមាន ២ បើគេធ្វើបាន គេផ្តួល​បណ្តោយ។ តែខ្ញុំសុំទោស ស្រុកខ្មែរមិនអនុញ្ញាតដាច់ខាត។ អត់ឲ្យទេ វាមិនដែលចាញ់ឆ្នោតហើយ​មកធ្វើ​ប្រ​ធាន​​សភា​ម៉េចទេ។ ជេរប្រមាថទាំងព្រះមហាក្សត្រស្អីៗឯណា សុទ្ធតែសភាមិនគ្រប់ទឹក រដ្ឋាភិបាល​មិន​គ្រប់​ទឹក។ ដល់ខ្លួនឯងចូលទៅវាហៀរទឹក ឬស្អី? … (សម) រង្ស៊ី ខំបកស្រាយថា ចង់ចាប់ចោរ ទាល់តែចូល​ក្បែរ​ចោរ។ រួចអញ្ចឹងៗ​ខ្ញុំទទួលបាន​អី។ ចុងក្រោយមានបានមើលកាសែត Libération ប្រៀបធៀបខ្ញុំទៅជាមួយនឹង ហ្គាដាហ្វី។ រឿងហ្នឹងមួយ ខ្ញុំផ្ញើសារឲ្យ (សម) រង្ស៊ី បើមិនសុំទោសខ្ញុំទេ (សម) រង្ស៊ី ឯងនៅតែមិនអាច​ស្រួល​ជា​មួយ​ខ្ញុំ។ ស៊ីបាយជាមួយគ្នាអី​ជាមួយគ្នា ថត selfie បង្ហោះហ្វេសប៊ុកទៀត ចេះមកនិយាយ មកធ្វើសម្ភាសន៍ ប្រៀបធៀបខ្ញុំទៅនឹង ហ្គាដាហ្វី។ (អីចឹង)បានខ្ញុំនិយាយ ខ្ញុំថា មុននឹងទៅជា ហ្គាដាហ្វី អ្នកឯងងាប់មុន …។

… ខ្ញុំទទួលស្គាល់ កូនៗ របស់ សម រង្ស៊ី និងគិតថាពួកគេជាក្មេងជំនាន់ក្រោយ ដែលអាចនឹង​ទទួល​តំណ​ពី​ឪពុកពីម្តាយ ធ្វើការជាមួយកូនៗ របស់ខ្ញុំ។ យើងចង់បង្កើតទម្លាប់បែបនេះ។ ពេលដែលកូន (សម)​រង្ស៊ី ​ទៅ​ដល់​ស្រុកខ្មែរ (សម) រង្ស៊ី បាន sms មកខ្ញុំ សួរថា សម្តេច! កូនខ្ញុំមកដល់ហើយ គិតយ៉ាងម៉េច? ខ្ញុំថា តើអាច​ឲ្យ​ខ្ញុំ​អញ្ជើញបាយមួយពេលបានទេ? (គាត់)ថា ស្រេចតែនឹងសម្តេច។ ខ្ញុំក៏កំណត់ពេលវេលា ត្រូវការម្ហូបបារាំង ឬក៏​​ម្ហូបចិន? គាត់ក៏ហៅកូនមួយទៀត កូន​ពៅរបស់គាត់ ពី Massachusetts អាមេរិកទៅ លើកលែង​តែកូន​ស្រី​មួយដែលនៅស្វ៊ីស ដែល​មានផ្ទៃ​ពោះមិន​អាចជិះយន្តហោះបាន។ ខ្ញុំពេញចិត្តនឹងឥរិយាបថកូនៗ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំ​អត់នឹកស្មានថា (សម) រង្ស៊ី មកយកចំណេញ​លើខ្ញុំ ទាំងពីទំនាក់ទំនងគ្រួសារ ទៅជាថា “លោក ហ៊ុន សែន អាច​​នឹងដឹងថាអនាគតរបស់ខ្លួន​ដូច ហ្គាដាហ្វី បានជាចង់ឲ្យកូនគាត់ស្គាល់កូនខ្ញុំ”។ តើ (សម) រង្ស៊ី បានគោ​រព​ភាពថ្លៃថ្នូររបស់ខ្ញុំខ្លះទេ? ខ្ញុំថា បើអ្នកឯងមិនឲ្យខ្ញុំសុខ ខ្ញុំក៏មិនឲ្យអ្នកឯងសុខដែរ។ (សម) រង្ស៊ី ដាក់ នៅក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៣ ពេលឃោសនា​បោះ​ឆ្នោត «មានស៊ី អត់សែន មានសែន អត់ស៊ី» ត្រូវហើយ ឥឡូវ មានតែសែនតើ អត់ស៊ីផង​។ ពេលចរចា រង្ស៊ី​ បាននិយាយថា យើងចាស់ៗហើយ គួរធ្វើអំពើល្អសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ខ្ញុំថា ត្រូវ​ហើយ​ឯកឧត្តម ខ្ញុំរង់ចាំពាក្យ​ហ្នឹង ព្រោះខ្ញុំមិនដែលអនុវត្តនយោបាយកម្ចាត់អ្នកណាទេ ខ្ញុំស្អប់ខ្ពើមបំផុត​នយោ​បាយទឹកឡើង ត្រីស៊ី​ស្រមោច ទឹកហោច ស្រមោចស៊ីត្រី។ ត្រូវសន្ទនាឲ្យបានច្រើន។ អញ្ចឹងបានជាកើត​ឡើង​នូវវប្បធម៌សន្ទនានេះ។ ប៉ុន្តែ គាត់ប្រើប្រាស់វប្បធម៌សន្ទនា ទៅជាថា ចូលកៀកចោរ ទើបចាប់ចោរបាន។  រឿងអញ្ចឹងៗ ត្រូវធ្វើយ៉ាង​ម៉េច។ ឥឡូវនេះ ត្រូវស្តាប់ឲ្យបាន បើ (សម) រង្ស៊ី មិនសុំទោសខ្ញុំ លើបញ្ហា​ប្រៀប​ធៀប​ខ្ញុំ​ទៅនឹង ហ្គាដាហ្វី ទំនាក់ទំនងនៅតែមិនល្អ។

… ថ្ងៃស្អែកមិនដឹងថា មានរឿងអីនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំនៅទីនេះ គ្រាន់តែដឹងថា ភ្នំពេញមានបាតុកម្មហើយ ដោយ​សាររឿងអ្នកឯងបង្កើតបាតុកម្មនៅហ្នឹង(ប៉ារីស)។ ពួកអ្នកឯងអ្នកចាត់តាំង មិនស្រួល​ខុសកន្លែង​ទៀត។ បោក​ទាំងប៉ូលីសបារាំងទៀត ថាទៅធ្វើនៅកន្លែងណានោះ ក្បែរស្ថានទូត ឥឡូវមក​ធ្វើនៅនេះ។ ស្អែកនេះ (ជួប)​ប្រធានាធិបតី ហូឡង់ ខ្ញុំថា ប៉ូលីសឯកឧត្តមខ្សោយណាស់។ ខ្ញុំនឹងថាឲ្យត្រង់ៗ។ ឆ្នាំណាមួយនោះ ដូចជា ១៩៩៩ ឬឆ្នាំ ២០០០ មកប៉ារីស (សម) រង្ស៊ី ដឹកនាំបាតុកម្ម ២០ ឬ ៣០ នាក់នៅមុខធនាគារពិភព​លោកប្រឆាំងខ្ញុំ។ ប៉ូលីសបារាំង សុំឲ្យខ្ញុំចេញតាមទ្វារក្រោយ។ ខ្ញុំថា អត់ទេ។ ខ្ញុំជិះឡានដាក់ទង់ជ័យ។ ខ្ញុំ​ចូល​​តាម​ទ្វារ​មុខ ខ្ញុំត្រូវចេញតាមទ្វារមុខ។ ខ្ញុំប្រាប់ថា ឯកឧត្តមភ្ជាប់ទូរស័ព្ទខ្ញុំជាមួយប្រធានាធិបតី Chirac ដើម្បីខ្ញុំនិយាយ។ មានអី យកប៉ូលីសក្រុងដេញរត់ព្រាត។ ធ្វើនាយករដ្ឋមន្ត្រីប្រទេសអធិបតេយ្យមួយ ចេញ​តាម​ទ្វារក្រោយយ៉ាង​ម៉េច។ ខ្ញុំមិនមែនមកទេសចរណ៍ឯណា …។

រំលឹករឿងផែនទី និងក្លែងឯកសារ(សន្ធិសញ្ញា)

… ស្អែកហ្នឹងខ្ញុំអរគុណប្រធានាធិបតីបារាំង។ ចុះឡើងៗ ទៅរកផែនទីស្អីណា។ ខ្ញុំស្តាយ។ ខ្ញុំបានគិត​ឃើញ​ទៅហើយ ប៉ុន្តែខ្ញុំវាភ្លេច។ ការពិតថ្ងៃនេះគួរតែមានអត្ថបទដែលបោះពុម្ព ១០ ម៉ឺនច្បាប់ យកមកចែក​ម្នាក់​មួយ​ច្បាប់ៗ ដើម្បីអានការអត្ថាធិប្បាយរបស់​ខ្ញុំជាង ៣ ម៉ោង លើបញ្ហាផែនទី។ ឥឡូវរឿងផែនទី ចុកមាត់បាត់​តែម្តង។ ខ្ញុំ(ផ្ញើសារ)ឲ្យ (សម) រង្ស៊ី ពេលនៅអូស្ត្រាលី ថា មុនពេលដែលឯកឧត្តម​បញ្ចេញនូវ​ផែនទីរបស់ឯកឧត្តមៗ បានចាត់ទុកថា ផែនទីរបស់រដ្ឋាភិបាលក្លែងក្លាយ រហូតដល់ថាផែនទី​ចោរ និងថា សូម​ឯក​ឧត្តមកុំបន្ទោសខ្ញុំថា ខ្ញុំមានល្បិចធ្វើឲ្យសត្វដែលមានពិសចេញពីរូង ព្រោះផែនទី​របស់ឯកឧត្តម វាសាហាវ​ជាង​សត្វអសិរពិសទៅទៀត ព្រោះវាមិនមែនគ្រាន់តែបោកប្រាស់ប្រជាពលរដ្ឋទេ តែផែនទីឯកឧត្តម ធ្វើឲ្យសហ​ការី​ឯកឧត្តមជាប់គុក។ រឿងក្លែងបន្លំឯកសារ បន្តិចទៀតវានឹងដើរទៅដល់ណា? ដើរដល់ណា ចាប់ដល់ហ្នឹង។ ឥឡូវ ហុង សុខហ៊ួរ គាត់អត់សុខចិត្តជាប់គុកម្នាក់ឯងទេ។ អ្នកក្លែងអាចជាប់​ដល់ ស៊ាន ប៉េងសែ ក៏មិនដឹង។ ស៊ាន ប៉េងសែ ក៏មិនរួចខ្លួនដែរ ចូលស្រុកខ្មែរចាប់គ្រឹប។​ ទាំងខ្ញុំ ខ្ញុំអត់សុខចិត្តទេ បើសិនជា​មានកិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​បែប​ហ្នឹងមែន។ ពេលហ្នឹងខ្ញុំជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស រឿងអីដែលខ្ញុំមិន​ដឹងមាត្រាហ្នឹង (ហើយស្រាប់តែ)មកថា «ភាគីទាំងពីរនឹងរំលាយចោលព្រំដែនរដ្ឋនៃប្រទេសទាំងពីរ» បង្ហោះ​ចេញតាមហ្វេសប៊ុកមក។ ហុង សុខហ៊ួរ ធ្វើអត្ថាធិប្បាយ។ អញ្ចឹង ខ្ញុំទទួលបានពីអាហ្នឹងនៅម៉ោង ១ យប់​ហើយ។ ខ្ញុំថា រឿងនេះគ្រោះថ្នាក់ហើយ បើ​មិន​ពិនិត្យឲ្យទាន់ទេ ខ្ញុំពិនិត្យភ្លាមរវាងឯកសារដើម ដល់មើល​ទៅ​អានេះចេះលួច តែភ្លើ ធ្វើចោរ​ តែស្ទើរ​ភ្លើង។ អា​មួយអក្សរអង្គុលីលេខ អាមួយអក្សរកុំព្យូទ័រ។ វាបញ្ចូល​អក្សរ​កុំព្យូទ័រចូលទៅ អញ្ចឹងវាមិនខុសគ្នា។

… ត្រូវតែធ្វើហើយ នេះគឺភស្តុតាងជាក់ស្តែង។ តំណាង​រាស្ត្រក៏ដោយ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាក៏ដោយ ដែលហៅ​ថា​បទ​ល្មើសជាក់ស្តែង គេចាប់ជាក់ស្តែងហើយ។ ចាប់ដោយមិនចាំបាច់ដកអភ័យឯកសិទ្ធិទេ។ ចូលដំណើរ​កា​រ​ក្តីតុលាការ និងក្រសួងមានសមត្ថកិច្ច ត្រូវរាយការណ៍ឲ្យព្រឹទ្ធសភា ហើយព្រឹទ្ធសភា គឺកំណត់ទៅ តើបញ្ជូនក្តី ឬ​បន្តក្តី? បើចង់បញ្ជូនក្តី ត្រូវតែមាន​សម្លេង ៣/៤ ដើម្បីទប់។ សូម​កុំភាន់ច្រឡំ ថាម៉េចបានចាប់ គេមាន​អភ័យ​ឯក​សិទ្ធិ។ អភ័យឯកសិទ្ធិគេគោរពហើយ ប៉ុន្តែបទល្មើសជាក់​ស្តែងគេចាប់ភ្លាម។ សូមឲ្យមើលរូបភាពប៉ូលីស​អា​មេ​រិក​ចាប់​តំណាងរាស្ត្រអាមេរិកដាក់ខ្នោះ គ្រាន់តែទៅបិទផ្លូវ ស្ទះចរាចរណ៍គេ គេចាប់ដាក់ខ្នោះភ្លាម។ រឿង ហុង សុខហ៊ួរ បើគាត់គ្រាន់តែបង្ហោះនូវអត្ថបទនេះ គឺជារឿង​មួយ ប៉ុន្តែគាត់មិនគ្រាន់តែបង្ហោះទេ គាត់ធ្វើអត្ថា​ធិប្បាយ គាត់ថាអ្វីដែលជាការចុះហត្ថលេខាឆ្នាំ ១៩៨២, ១៩៨៣, ១៩៨៥, ២០០៥ គឺដើម្បីបម្រើគោលដៅ​នៃ​មា​ត្រាទី ៤។ អញ្ចឹងទេ ទោះបីជាគាត់យកទឹកសមុទ្រ​លាងខ្លួន ក៏លាងមិនជ្រះដែរ … ដល់ពេលគេ​ចាប់​ផ្តើម​ផ្អើល​ហើយ គាត់ទៅដកចេញពីម្ចាស់ page, ម្ចាស់ page ជាអ្នកណា? គឺ (សម) រង្ស៊ី តែម្តង។ អញ្ចឹងទេ អាចដល់ម្នាក់ហ្នឹង … ម្តងហ្នឹង ខ្ញុំឈប់លើកលែងទោស​ឲ្យ​ហើយ។ ខ្ញុំលើកលែងទោសឲ្យម្នាក់នេះ ២ ដង រួច​មកហើយ។ លើកនេះអត់ទេ។ និយាយអញ្ចឹងថា អាងគុក អាងច្រវាក់ អាងទាហាន អាងប៉ូលីស ចុះកាន់​អំ​ណាច បើមិនឲ្យអាងអាហ្នឹង អាងអីទៀត។ ឥឡូវសួរ ហូឡង់ គាត់កាន់អំណាចគាត់អាងអី? វាមិនដែលកាន់​អំណាចអាងទៀនធូបទេ។ កន្លងទៅ ពេលដែលហូឡង់ឡើងកាន់អំណាច មិនហៅ ហ្សាកូស៊ី  ចូលតុលាការ​ដើម្បី​សួរ​នាំ ម៉េចក៏មិនថារឿងនយោបាយផង។ អាហ្នឹងរឿងអំណាចតុលាការ រឿងផ្សេង ប៉ុន្តែនៅពេលដែល​អ្នក​ឯង​រំលោភ​ច្បាប់ ឧបករណ៍របស់រដ្ឋគេបង្កើតឡើងដើម្បីការពាររ​ដ្ឋធម្មនុញ្ញ ការពារអំណាចរដ្ឋ តុលាការ​គឺ​ដើម្បី​​កាត់​ក្តីទៅលើអ្នកល្មើស គុកសម្រាប់ដាក់អ្នកខូច សួរទៅមើលប្រទេសបារាំងមានគុកអត់? នៅលើពិភព​លោក​ មានតែបុរីវ៉ាទីកង់របស់សម្តេចប៉ាប ដែលអត់មានគុក ប៉ុន្តែក៏នៅមានវិន័យដែរសម្រាប់អ្នកខុស …។

ចំណុចខ្សោយ ២ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ, ផ្ទៃដីតំបន់ដាក់ដាំ និងដារហ៊ូត

ជាមួយវៀតណាម ក៏ដោយ ជាមួយឡាវក៏ដោយ ជាមួយថៃក៏ដោយ យើងសុទ្ធតែមានផែនទីបង្អែក។ យើង​អត់​ប្រើ​ផែនទីណាផ្សេង ក្រៅពីផែនទីដែលមរតកដូនតាទុកឲ្យយើង។ គឺផែនទីដែល(បន្សល់ពី)​សម្តេច​ព្រះនរោត្តម សីហនុ។ ជាមួយថៃ យើងប្រើប្រាស់ផែនទីខ្នាត ១/២០០.០០០ ដែលពេលនោះគណៈកម្មាការ បារាំង-សៀម បានធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀង ១៩០៤-១៩០៧ ហើយបោះចេញជាផែនទី។ ដែលសៀមចាញ់ក្តីលើ​ប្រាសាទព្រះវិហារ គឺ​ផែនទីហ្នឹងហើយ។ ជាមួយវៀតណាម និងជាមួយឡាវ យើងប្រើ​ផែនទីខ្នាត ១/១០០.០០០ ដែលបោះ​ពុម្ព​ដោយ​ក្រុមភូមិសាស្រ្តឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំង ព្រោះបារាំងគឺជាអ្នក​ត្រួតត្រា។ ផែនទីនេះធ្វើក្នុងចន្លោះឆ្នាំ ១៩៣៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមានការសោកស្តាយណាស់ រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់យើង គឺមានចំណុចខ្សោយ ចំណុច​ខ្សោយ​យ៉ាងម៉េច? ចំណុចខ្សោយរបស់យើង គឺមាន ២ ចំណុច។ ខ្ញុំអត់ចង់និយាយទេ ក៏ប៉ុន្តែបក្សប្រឆាំង​រុញ​​ខ្ញុំ​ត្រូវនិយាយ ដើម្បីបកស្រាយជូនពលរដ្ឋ។ ហេតុអ្វីបាន​ខ្ញុំថាខ្សោយ? ព្រំដែនយើងធ្វើរបងតែម្ខាង។ រដ្ឋធម្ម​នុញ្ញកំណត់ថា អធិបតេយ្យកម្ពុជាមិនអាច​រំលោភបាន ដោយប្រើប្រាស់ផែនទីខ្នាត ១/១០០.០០០ ធ្វើក្នុង​ចន្លោះ​ឆ្នាំ ១៩៣៣-១៩៥៣ ដែលអន្តរជាតិ​ទទួលស្គាល់ក្នុងចន្លោះ ១៩៦៣-១៩៦៦។ អញ្ចឹងមានន័យថា យើងបានកំណត់បន្ទាត់ព្រំដែន​តែជាមួយខាង​វៀតណាមទេលើផែនទី, ជាមួយឡាវ អត់ដឹងថា ផែនទីអី។ អាច​ថា​យើងប្រើ(ផែនទីតែមួយ)បានទាំងជាមួយឡាវ ជាមួយវៀតណាម ប៉ុន្តែជាមួយថៃ ផែនទីខ្នាត ១/២០០.០០០ ទេ។ អាហ្នឹង​ហើយជាចំណុចខ្សោយទី ១។ ចំណុចខ្សោយទី ២ ហេតុអ្វីបានជាយើងចងដៃខ្លួនឯង? បើដាក់​ត្រឹម​តែប៉ុណ្ណេះ គឺល្អ ដាក់ត្រឹមថាបោះពុម្ពមុនឆ្នាំ ១៩៥៣ ឬក៏ធ្វើមុនឆ្នាំ ១៩៥៣ …។

… ខ្ញុំអត់ត្រូវមានអាថ៌កំបាំងទេ។ សុខចិត្តឈឺចាប់ខ្លួនឯង ដើម្បីការពារទឹកដី។ ឥឡូវ ផែនដីនេះខ្ញុំទូលម្នាក់ឯង​លែង​រួចហើយ។ បក្សប្រឆាំងជាអ្នកបំផ្លាញ។ តំបន់ដាក់ដាំ ដារហ៊ូត (តាម)សេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់អគ្គទេសា​ភិ​បាល​ឥណ្ឌូចិន​ ឲ្យដើរតាមព្រែកដារហ៊ូត ដល់បារាំង អ្នកគូសផែនទី គឺគូសតាមព្រែកដាក់ដាំ។ ចំណុចនេះ ខ្ញុំអត់ព្រមទេ ខ្ញុំនៅតស៊ូជាមួយវៀតណាម ព្រោះផ្ទៃដីយើងត្រូវបាត់អស់ ៥១ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ​ក៏ផ្តល់ជាចំណុចខ្សោយឲ្យយើងដែរ ដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញកំណត់ត្រឹមតែឆ្នាំ ១៩៣៣-១៩៥៣ ឯខ្ញុំយក ១៩១៤ យកមកតស៊ូជាមួយគេ ដើម្បីឲ្យគេកែទៅតាមសេចក្តីសម្រេចឲ្យដើរតាមផ្លូវព្រែកដារហ៊ូត …។ យើងមានមូល​ដ្ឋាន​ទៀត ដារហ៊ូត អត់មានខ្សែរត់លើព្រំដែនមែន ប៉ុន្តែមានបង្គោលព្រំដែនមួយចំនួន។ វៀតណាមដំបូង​បាន​បន្ធូរ​ជំហរក្រៅផ្លូវការថា សុំចែកគ្នា ឲ្យ​យើង ៤០% គេយក ៦០%។ ខ្ញុំថាអត់ទេ ខ្ញុំត្រូវការទាំងអស់ ព្រោះ​ដី​ដូន​តា​ខ្ញុំ។ បក្សប្រឆាំងចង់ឲ្យយើង​ប្តឹងទៅ​តុលាការឡាអេ សួរថា ប្តឹងទៅឈ្នះគេ? ករណីនេះ មិនខុសពីករណី​ជាមួយ​សៀមទេ។ ហេតុអ្វីបានជាសៀម​ចាញ់ខ្មែរ នៅតុលាការឡាអេឆ្នាំ ១៩៦២។ ចាញ់ដោយ​សារ​ប្រើ​ផែន​ទី​ហ្នឹង។ តាម​កិច្ចព្រមព្រៀងបារាំង-សៀម (ព្រំដែនយក)តាមជួរភ្នំដងរែក ឲ្យដើរតាមខ្សែបែងចែកទឹក … ដល់​បារាំង​គូសផែនទី វាមានទៅតាមអញ្ចឹងឯណា។ បើទៅតាម​អញ្ចឹង ព្រះវិហារសឹងតែអាចបែងចែកគ្នាជា ២។ តែបារាំងគូសទម្លាក់ទៅតាមជើងភ្នំទ្រព្យ ទៅតាមជ្រលង។ ព្រះវិហារក្នុងដីខ្មែរ។ សៀមមិនត្រឹមតែមិនជំទាស់ទេ ថែមទាំងយកផែនទីហ្នឹងទៅប្រើទៀត មានទាំង​រូបថត ដែលរដ្ឋមន្ត្រីមហាផ្ទៃទទួលយកទៅប្រើ ថែមទាំង​សរ​សេរ​សំបុត្រសុំផែនទី​បន្ថែមទៀត។ អញ្ចឹងទេ ដល់តុលាការឡាអេកាត់ក្តីថា អ្នកឯងបានប្រើផែនទីហ្នឹងហើយ អញ្ចឹងកាត់ឲ្យខ្មែរ។ … ខ្ញុំឲ្យខិតខំស្វែងរកនូវឯកសារ តើរដ្ឋាភិបាលខ្មែរកាលពីមុន​មានដែលបានតស៊ូឲ្យគេដូរ​ខ្សែ​ទៅតាមសេចក្តី​សម្រេច​របស់អគ្គទេសាភិបាលឥណ្ឌូចិនដែរឬទេ? អត់​ទាល់តែសោះ។ តែបើទោះបីគ្មាន ក៏​យើង​នៅតែតស៊ូ ព្រោះ​បារាំងកាត់ឲ្យអ្នកឯងច្រើនណាស់ទៅហើយ។ ប៉ុន្តែ ឥឡូវគេបំផ្លាញការសម្ងាត់​យើង​អស់។ ខ្ញុំត្រូវ​តែ​​និ​យាយចេញ។ ឥឡូវ បើឡើងតុលាការឡាអេ កាត់ឲ្យអ្នកណា ឥឡូវបើវៀតណាមថាអត់ឲ្យ គឺ​នៅ​តែអត់ឲ្យ វា​ចប់​ត្រឹមតែប៉ុណ្ណឹង។ យើងក៏ត្រូវទុកវានៅហ្នឹងសិនទៅ។

ព្រំដែនសមុទ្រ កម្ពុជាទារយកខ្សែប្រេវីយេ វៀតណាមទារសមចម្ងាយ

… (សម្រាប់ព្រំដែនសមុទ្រ) យើង​សុំលីងប្រេវីយ៉េ វៀតណាមគេមិនព្រមផង។​ កោះវ៉ៃ ពួកអា ធីវគី វៀតណាម​ខាង​ត្បូងបានទៅកាន់កាប់ ដេញ​ក្រុមហ៊ុនរបស់បារាំងចេញ។ តើ ស៊ាន ប៉េងសែ នៅឯណា? ពេលហ្នឹង ស៊ាន ប៉េងសែ ធ្វើរដ្ឋមន្ត្រីរបស់ លន់ នល់ ម៉េចក៏មិនធ្វើទៅ? ខ្ញុំជាអ្នកចុះហត្ថលេខាយកអាហ្នឹងមកវិញ ម៉េចខ្ញុំ​ខុស​ដែរ? តំបន់ទឹកប្រវត្តិសាស្ត្រចាប់ផ្តើម​ពីអី? ចាប់ផ្តើមពីយើងទារយកខ្សែប្រេវីយ៉េ ដែលលោក ប្រេវីយ៉េ គូសតាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៣៦ ហើយដែលព្រះករុណា ព្រះនរោត្តម សីហនុ យកផែនទីខ្នាត ១/៣០០.០០០ យកទៅតម្កល់​នៅ​អង្គ​ការសហប្រជាជាតិ។ វៀតណាម អត់ព្រមទេ គាត់ទារខ្សែសមចម្ងាយ(equidistant)។ អញ្ចឹងដោះមិន​ចេញ ដល់ដោះមិនចេញ តើយើងត្រូវដោះស្រាយយ៉ាងដូចម្តេចបញ្ហាអធិបតេយ្យលើកោះវ៉ៃ? វៀតណាម​ខាង​ត្បូង​ធ្លាប់​កាន់​កាប់កោះវ៉ៃរួចមកហើយ។ ជម្រើសតែមួយគត់ គឺបង្កើតតំបន់ទឹកប្រវត្តិសាស្ត្រមួយ ដើម្បីយើង​គូស​យក​កោះ​វ៉ៃ​តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨២ មក។ ជាង ៣៤ ឆ្នាំ យើងបានបញ្ជូនទ័ពយើងចូលទៅឈរជើងនៅទីនោះ ភរិយាខ្ញុំ​បាន​នាំលោកជំទាវៗ ទៅសួរសុខទុក្ខកងទ័ព។ ឥឡូវកោះវ៉ៃមិនមែនកំសត់ដូចមុនទេ។ ប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទមានដូច​គ្នា គ្រាន់តែពិបាកធ្វើដំណើរតាមទឹក …។

រឿងរ៉ាវវាមិនសាមញ្ញទេ។ កុំភ្លេចណា ខាងលិចប្រទេសរបស់យើង(មានប្រទេសដែលមានប្រជាពលរដ្ឋ) ៦០ លាន និងខាងកើត ៩០ លាន។ ខ្ញុំគួរតែនិយាយប្រាប់ ហេតុអ្វីបានជាលោក ហ៊ុន សែន នាំកម្ពុជា​ចូល​អា​ស៊ាន? ប្រហែលជាមានបងប្អូនខ្លះបានស្តាប់ខ្ញុំនិយាយហើយ ឥឡូវយើងដាក់ជាសំណួរថា បើយើងនៅក្រៅ​អា​ស៊ាន តើបញ្ហារបស់យើងវាត្រូវយ៉ាងម៉េច? (អ្នក)ខ្លះ មិនដឹង​កិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសបែរមុខទៅណាផង ម្សិលមិញ​នាំ​គ្នា​ជេរប្រទេចកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីស។ កិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីស ធាតុរបស់វាបានចូលទៅនៅក្នុងរដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ខ្មែរ​ហើយ។ មើលឲ្យច្បាស់។ ការចាប់ផ្តើមអំណាចរបស់កិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីស អំណាចរបស់អ៊ុនតាក់ គឺវាបញ្ចប់​នៅ​ពេល​ដែល​សភាធម្មនុញ្ញ ការបោះឆ្នោត មាន​សភាធម្មនុញ្ញ ធ្វើរដ្ឋធម្មនុញ្ញហើយ ក្លាយទៅជាសភាជាតិ និង​មានរដ្ឋាភិបាល។ បានសេចក្តីថា ចប់ភារកិច្ច។ បើសិនមានបញ្ហា គេអាចប្តឹងដល់កិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសបាន។ រឿងជាមួយថៃ​ ពេលហ្នឹង(មានអ្នក)ជម្រុញឲ្យប្តឹងដល់សហប្រធាន​សន្និសីទប៉ារីស។ ចេះឲ្យយោបល់ទៅកើត។ ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខអង្គការ​សហប្រជាជាតិធំជាង។ ប្តឹងទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ ប្តឹងទៅតុលាការឡាអេ វាមិន​ស្រួលជាង។ កាលណោះជំនាន់ ហ្សាកូស៊ី ជាប្រធានាធិបតីរបស់បារាំង ជំនាន់ Susilo Bambang ជាប្រ​ធា​នា​ធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ី សួរថា គេមានពេលទេ។ សូម្បីតែក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខប្រគល់ អាណត្តិឲ្យឥណ្ឌូនេស៊ី​ដើម្បី​ឃ្លាំ​មើលជម្លោះរវាងកម្ពុជា-ថៃ ថៃមិនទទួលស្គាល់តួនាទីឥណ្ឌូនេស៊ីផង …។

កម្ពុជា មិនដណ្តើមគ្នា ឬបែងចែកទៀតទេ

… (ពាក់ព័ន្ធនឹង)កិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីស ខ្ញុំសុំឲ្យបងប្អូនដែលនៅស្រុក​បារាំង​នេះ កាលពីជំនាន់នោះ ហើយឬក៏​អ្នក​មកក្រោយ ទៅមើលទីតាំងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួននៃការជួប(ចរចា) មាន សីហនុ-ហ៊ុន សែន Fere-en-Tardenois, សីហនុ-ហ៊ុន សែន Saint–Germain-en-Laye … អាហ្នឹងសុទ្ធតែជំនួបនៃភាគីខ្មែរហើយ។ Saint–Germain-en-Laye មិនមែនគ្រាន់តែ សីហនុ-ហ៊ុន សែន តែម្តងទេ មាន សីហនុ-ហ៊ុន សែន និង សឺន សាន …។ ខ្ញុំប្រាប់ សម រង្ស៊ី ថា រឿងសន្ទនា មិនមែនជារឿងថ្មីសម្រាប់ខ្ញុំឯណា។ សូម្បីតែសម្ដេចក្រុមព្រះ គាត់ក៏មិនមែន​ជាដៃគូ​របស់ខ្ញុំដែរ។ ឪពុករបស់សម្ដេចក្រុមព្រះទេទើបជាដៃគូសន្ទនារបស់ខ្ញុំ​។ សឺន សូប៊ែ មិន​មែន​ជាដៃគូ​របស់ខ្ញុំទេ គឺឪពុករបស់ សឺន សូប៊ែ។ ពេលនោះ វាចៃដន្យអី ៧ ចុងដូចគ្នា។ ឆ្នាំ ១៩៨៩ (ក្នុង​ការចរចា)មាន ព្រះករុណាព្រះបិតា មានខ្ញុំ មានលោកតា សឺន សាន … ដល់តែចរចា​មិនត្រូវ​គ្នា​ក៏​ចូល​ទៅ​បាយ។ … ឯកឧត្តម បើចរចាមិនត្រូវគ្នា វ៉ៃគ្នាទៀតទៅ។ ទទួល​ទាន​ម្ហូប​បារាំង ខ្ញុំកំពុងហាន់សាច់។ ខ្ញុំចាប់ផ្ដើម​ផ្គុំ​សម និងកាំបិតដាក់ចុះ។ ខ្ញុំថា “បើវ៉ៃគ្នា ២០ ឆ្នាំទៀត ទូលបង្គំ​ទើប​​នឹងអាយុ ៥៧ ឆ្នាំ”។ តើខ្ញុំចង់និយាយ​ថា​ម៉េច? ក្រោយពេលខ្ញុំនិយាយភាសាហ្នឹងមួយម៉ាត់ ទាំង​ព្រះករុណា ទាំងលោកតា សឺន សាន បាត់មាត់​ដូចគេ​ចុក អត់និយាយអីតទៅទៀតទាំងអស់ ព្រោះ​ទាំង​លោកតា សឺន សាន (អាយុ)ប៉ុណ្ណឹង ទាំងព្រះករុណា​(អាយុ)​ប៉ុណ្ណឹង។ ខ្ញុំចង់និយាយថា បើវ៉ៃគ្នា ២០ ឆ្នាំទៀត អ្នកទាំងអស់ហ្នឹងងាប់អស់ហើយ សល់តែខ្ញុំទេ។ ព្រោះ​រឿង​ហ្នឹង​វាពិតអញ្ចឹង។ (អាយុ)ខ្ញុំ ៣៧ ឆ្នាំ,​ ខៀវ សំផន (អាយុ) ៥៧ ឆ្នាំ, ព្រះករុណាព្រះបិតា (អាយុ) ៦៧ ឆ្នាំ និង(លោកតា) សឺន សាន (អាយុ) ៧៧ ឆ្នាំ នៅឆ្នាំ ១៩៨៩ (អាយុមានលេខ) ៧ ចុងទាំងអស់។

… សូម្បីតែចូល​អង្គុយ ក៏ខុសក្បួន ខុសខ្នាត។ ធម្មតាគេធ្វើតាមតួអក្សរ។ ប៉ុន្តែបែរជាអង្គុយតាមអាយុ។ ព្រះ​ករុណា ព្រះនរោត្តម សីហនុ ទៅនៅ Chateau de Fere-en-Tardenois ឯខ្ញុំទៅនៅកូនអូតែលមួយ​នៅ Soissons ដល់ពេលវាដាច់ហ្វ៊ុយស៊ីបម៉ាស៊ីនកម្ដៅ និយាយថារងា …។ អង្គុយតាមអាយុ គេឲ្យផ្លាកពាក់ គេ​ដាក់ Delegation de Monsieur Hun Sen បានខ្ញុំថា ឯកឧត្តម ពេលដែលខ្ញុំឃើញផ្លាកពាក់កនេះ ខ្ញុំនឹក​ដល់ពលរដ្ឋរបស់ខ្ញុំ ដែលស្លាប់នៅ​ទួលស្លែង។ មុនគេសម្លាប់ ​គេថតរូបពាក់ផ្លាក អញ្ចឹង​ហើយបានខ្ញុំទាមទារ​ថា កន្លែងកាត់ទោស ប៉ុល ពត ពួក​ខ្មែរក្រហម មិននៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស … គឺត្រូវកាត់​ទោស​ពួក​នេះ។ នរណាទាមទារឲ្យ​កាត់ទោសខ្មែរក្រហមជាងខ្ញុំទៅទៀត។ ឯចំណុចទី ២ ឯកឧត្តម​ដាក់ខុសហើយ អត់​មាន Delegation de Monsieur Hun Sen  អញ្ចឹងទេ គឺត្រូវដាក់ «គណៈ​ប្រតិភូអាយុ ៣៧ ឆ្នាំ» បានវាត្រូវ។ កុំថាឯងមហាអំណាច អញកើតនៅស្រុកស្រែក្នុងប្រទេសតូចមួយ អញមិនយល់រឿងហ្នឹង។ … ឥឡូវអត់​ដណ្ដើម​អីទៀតទេ អស់ហើយ។ ពីដើម ខ្មែរតែងតែចែកគ្នាជានិច្ចតាំងពីឆ្នាំ ១៩៧០ មក ​អង្គការសហប្រជាជាតិ លន់ នល់ កាន់កាប់, ចលនាមិន​ចូលបក្សសម្ព័ន្ធ ព្រះនរោត្តម សីហនុ កាន់កាប់។ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩-១៩៩១ អង្គការសហប្រជាជាតិខ្មែរ​ក្រហមកាន់កាប់ ចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធទុកកៅអី​ឲ្យនៅទំនេរ។ ឥឡូវហ្នឹងអត់ទេ របស់ខ្មែរទាំងអស់។ រាជរដ្ឋាភិបាលតែមួយ។ ដោយសារតែយើងមាន​ឯកភាពជាតិ ដូច្នេះអ្វីក៏ជារបស់ខ្មែរ អត់​មាន​ដណ្ដើមគ្នាទេ មិនចាំបាច់ Lobby បែងចែកបក្សពួកទេ។

ខ្ញុំមកស្រុកបារាំង មានប្រធានាធិបតីបារាំងទទួល ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្រ្តី គ្មាននាយករដ្ឋមន្រ្តី សម រង្ស៊ី ទេ។ ហើយពួកនេះ និយាយថា ឈ្នះរហូតតាំងឆ្នាំ ១៩៩០ ជាង រហូតដល់ឥឡូវនៅ​តែ​ឈ្នះ។ មិនដឹងមួយថ្ងៃៗ ស្រម៉ៃធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្តីអង្គុយរបៀបម៉េចទេ ត្រូវគងអន្ទាក់ខ្លាយ៉ាងម៉េច​ឲ្យវាសមឲ្យស្អី?

កត្តា ៤ ដែលកម្ពុជាចូលជាសមាជិកអាស៊ាន

ប៉ុន្តែឥឡូវខ្ញុំនិយាយរឿងមួយ មានកត្តា​ ៤ ដែលទាក់ទាញឲ្យកម្ពុជាចូលអាស៊ាន តើមានកត្តាអ្វីខ្លះ? ទី ១ គោល​ការណ៍មិនចូលជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុង នេះជាកត្តាធំដែលទាក់ទាញកម្ពុជាឲ្យចូលទៅក្នុងក្រប​ខណ្ឌ​អាស៊ាន។ កត្តាទី ២ ស្មារតីសហគមន៍ មានន័យថាម៉េច? អាស៊ានធ្វើការតាមកុងសង់ស៊ីស មិនបែង​ចែក​​ថាជាប្រទេសធំ ប្រទេសទាប ប្រទេសតូច ប្រទេសក្រ។ បើក្នុងចំណោម ១០ មានតែមួយគត់​យល់​ព្រម គឺ​អត់មានអំណាច។ ពេលធ្វើធម្មនុញ្ញអាស៊ាន មានគំនិតផ្ដួចផ្ដើមប្រទេសខ្លះចង់ធ្វើការបោះឆ្នោត។ ខ្ញុំចលនា​ វៀត​ណាម ឡាវ មីយ៉ាន់ម៉ា ឥណ្ឌូនេស៊ី ដើម្បីទប់ស្កាត់កុំឲ្យបោះឆ្នោត។ ខ្ញុំបានប្រាប់នៅក្នុង​អង្គប្រជុំថា តែ​ហ៊ាន​បោះឆ្នោត គឺសំឡេងបែកជា ២ អញ្ចឹងអាស៊ានមិនមែនជាតួអង្គឯកភាពគ្នាទេ ឯកភាព​របស់យើង​ផ្អែក​លើ​ស្មារតីកុងសង់ស៊ីសដែលធ្វើការរាល់ថ្ងៃ។ អញ្ចឹងទេ សូមកុំភ្លេចថា ខ្ញុំតែងតែ​ឲ្យ​យុវជនរបស់​យើង និងមន្រ្តី​របស់​យើងប្រើពាក្យ ស្មើភាព និងស្មើសិទ្ធិ។ ពាក្យ ស្មើភាព គឺមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ ស្មើភាពផង និង​ស្មើសិទ្ធិ​ផង។ ឥណ្ឌូនេស៊ីមាន(ប្រជាជន)ប៉ុន្មានរយលាននាក់ សាំងហ្គាពួជាប្រទេសអ្នក​មាន។ យើងអាច​មានសិទ្ធិ​ជំ​ទាស់។ បើយើងមិនអូខេហើយ គឺអត់ទេ។ ទី ៣ ទាក់ទងទៅនឹង​សមាហរណ​កម្ម ផលប្រយោជន៍ខាង​សេដ្ឋ​កិច្ច​-សង្គម ដែលយើងនឹងទទួលបានពីទំនាក់ទំនងនេះ។ ពេលហ្នឹង យើងចង់នាំមកអឺរ៉ុប យើងចង់នាំទៅ​អា​មេរិក ដើម្បីទទួលបានភាព​អនុគ្រោះ គេតម្រូវ​ឲ្យយើងឧបមាថា វិស័យកាត់ដេរ ត្រូវយកកប្បាស​នៅក្នុង​ស្រុក ប៉ុន្តែពេលហ្នឹង គេកំណត់ថា អ្នកឯង​ហោចបំផុតយកក្រណាត់ក្នុងប្រទេសអាស៊ាន អញ្ចឹង​យើងយកក្រណាត់​ក្នុង​ប្រទេសអាស៊ានដេរដើម្បីនាំ​ចេញ។ ឥឡូវ និយាយរួមយើងទទួលបាន​ប្រយោជន៍ច្រើន ជាពិសេសការ​បណ្ដុះ​បណ្ដាល​​ធនធាន​មនុស្ស។ កត្តាទី ៤ ច្រកទ្វារចេញខាងផ្នែកការទូត ដោយសារអី? អាស៊ានមានដៃគូ​ច្រើន មានអាស៊ាន-អឺរ៉ុប អាស៊ាន-អាមេរិក អាស៊ាន-ចិន អាស៊ាន-ជប៉ុន អាស៊ាន-កូរ៉េ អាស៊ាន និងទ្វីប​ដទៃ​ទៀត ដូច្នេះយើង​ចូល​អាស៊ានមួយ គឺច្រកចេញការទូតរបស់យើងវាធំទូលាយ។ នៅប្រ៊ុចសែល បើសិនជា​ឃើញ​រូបភាពហ្នឹង គឺច្បាស់ជា​មានមោទនភាព។ ដោយសារអី? កម្ពុជា គឺជាតួអង្គនៃការសម្រប​សម្រួល​រវាង​អា​ស៊ាន-អឺរ៉ុប។ អញ្ចឹងដល់ ពេលប្រជុំអាស៊ី-អឺរ៉ុប កម្ពុជាអង្គុយក្បាលតុក្នុងក្របខណ្ឌជាមេដឹក​នាំ(អាស៊ាន)​ នាយករដ្ឋ​មន្រ្តី​បែលហ្សិក ប្រធានសហគមន៍អឺរ៉ុប និងស្នងការអឺរ៉ុប នាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា នាយក​រដ្ឋមន្រ្តីឡាវ ដែល​នឹងត្រូវធ្វើប្រធាន អាស៊ានបន្ដ និងប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង ដែលជាអ្នកសម្របសម្រួល​រវាងអាស៊ី-អឺរ៉ុប ឯយើងជាអ្នកទំនាក់ ទំនងសម្របសម្រួលរវាងអាស៊ាន-អឺរ៉ុប។ អញ្ចឹងទេ កត្តាទាំង ៤ នេះ​​ហើយ ដែល​ទាញ​កម្ពុជា​ឲ្យចូលអាស៊ាន។

ខ្ញុំគិតថា បងប្អូនយើងមិនជំទាស់នូវនយោបាយការបរទេស ដែលខ្ញុំបានដឹក​នាំលើរឿងនេះទេ។ យើងធ្វើ​ប្រ​ធាន​អាស៊ាន ២ លើក រួចមកហើយ។ ពិតហើយ លើកក្រោយនេះចម្រូង​ចម្រាស ប៉ុន្តែឥឡូវបានដៃ​យើង​វិញ​ហើយ។ គេថា មកពីកម្ពុជាសិ្នទ្ធនឹងចិនពេក បានចេញ COC ពីសមុទ្រចិនខាងត្បូងមិនរួច។ ប៉ុន្តែឥឡូវ​បានដៃ​ខ្ញុំ​ដាក់វិញហើយ … ចុះកាលអ្នកធ្វើប្រធានអាស៊ានមុន​កម្ពុជា មាន វៀតណាម និងឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉េចក៏​ធ្វើ​មិន​ឲ្យចេញទៅ? ដល់ក្រោយឆ្នាំ ២០១២ មានប្រ៊ុយណេ ភូមា និងម៉ាឡេស៊ី ម៉េចក៏មិនចេញ? ហ្វ៊ីលីពីនឲ្យ​យើងប្រកាស​ទទួលស្គាល់​ថា កោះដែលចិនហៅថា កោះ Huangyan គាត់ហៅ Scarborough Shoal ថាជាទឹកដីរបស់​ហ្វ៊ីលីពីន។ វៀតណាមឲ្យយើងទទួលស្គាល់សិទ្ធិតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្ដាច់មុខរបស់គាត់។ ប្រធាន​អា​​ស៊ាន​មិន​មែន​​ជាចៅ​ក្រម​កាត់សេចក្ដីឲ្យលោកឯងទេ។ អញ្ចឹងបានជាខ្ញុំថ្លែងនៅទីក្រុងប៉េកាំង វេទិកាសៀង​សាន ដែលមាន​ប្រទេសមហាអំណាចយ៉ាងច្រើនចូលរួមនោះ ខ្ញុំថា DOC ត្រូវគោរព ហើយនឹងធ្វើ COC ប៉ុន្តែ​ការចរចា​ទ្វេភាគី​ទើប​ជាការបម្រែបម្រួល ព្រោះអាស៊ានមិនអាចទៅវាស់ដីចែកនោះទេ។ កាលយើងជាមួយថៃ គ្មានអ្នកណា​មកបន្តិច ប្រឹងខ្លួនឯងបានមកប៉ុណ្ណឹង។ យើងមិនទាស់ជាមួយថៃប៉ុន្មានដែរ គ្នាក៏កំពុងយ៉ាប់ដែរ ទាស់​គ្នា។ ទាស់គ្នា​ចុះ​ទាស់ឡើង យោធាធ្វើរដ្ឋប្រហារ​បណ្ដោយ។ នោះហើយនិយមអាមេរិកាំង។ យើងមិន​ដឹង​ធ្វើម៉េច រដ្ឋាភិបាលមុនក៏យើងទាក់ទង រដ្ឋាភិបាល​ក្រោយក៏យើងទាក់ទង។ រឿងផ្ទៃក្នុងរបស់គេ។

… ថ្ងៃនេះ មាននិស្សិតដែលមកពីកម្ពុជា មករៀននៅប្រទេសបារាំង សរុបទាំងអស់ ១០៥ នាក់ រៀននៅទី​ក្រុង​ប៉ារីស ៤៣ នាក់ រៀននៅខេត្តលីយ៉ុង ៤២ នាក់ ​​រៀននៅខេត្ត Montpellier​ ១០ នាក់ ហើយនិងខេត្ត Lille ១០ នាក់។ សរុប ១០៥ នាក់ … មិនស្រួលគេថា ខ្ញុំជួលនិស្សិតមកស្ដាប់។ ថ្ងៃមុនគេឃោសនាថា ​បើនិស្សិត​មិន​មក​ស្ដាប់ គឺ(នឹងត្រូវបាន)កាត់អាហារូបករណ៍។ នៅនេះបដិសេធ ខ្ញុំបានបង្ហោះតាមហ្វេសប៊ុករបស់ខ្ញុំដែរ។ ខ្ញុំ​គ្មានទំលាប់បែបនេះទេ។ ប៉ុន្តែអ្នកដែលមកនេះ សុទ្ធតែកូនអ្នកក្រីក្រមករៀន។ ខ្ញុំទៅប្រទេសណាក៏ដោយ ខ្ញុំ​ជួប​និសិ្សត ខ្ញុំតែងតែរួមចំណែកផ្ដល់(ថវិកា)។ អញ្ចឹងខ្ញុំផ្ដល់ឲ្យនិស្សិតចំនួន ១០៥ នាក់​នេះ ដែលស្ថាន​ទូត​មាន​ឈ្មោះនេះ ក្នុងម្នាក់ៗ ៣០០ ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ … នេះជាភ័ព្វសំណាង​ហើយ ដែលខ្ញុំមិនមករៃ​អង្គាស​ដូចបក្សដទៃ។ គ្រាន់តែមកស្ដាប់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំមិនបានទារលុយអី​ទេ។ សូមអរគុណណាស់ដែលបានមក​ជួប​ជុំ​នេះ។ អរគុណសមាជិក សមាជិកាគណបក្សប្រជាជន អរគុណ​អ្នកគាំទ្រការដឹកនាំរបស់ខ្ញុំ ដែលបានមកទី​នេះ៕