សុន្ទរកថាគន្លឹះ ថ្លែងក្នុងពិធីបើក និងពិធីពិសារអាហារពេលល្ងាច នៃ”វេទិកាសៀងសានលើកទី ៦” ក្រោមប្រធានបទ “សន្តិសុខ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក: តថភាព និងចក្ខុវិស័យ”

ឯកឧត្តម ឧត្តមសេនីយ៍ ហ្វាន ចាងឡុង (Fan Changlong) អនុប្រធានគណៈកម្មការយោធា​មជ្ឈឹមនៃ​សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន

ឯកឧត្តម ឧត្តមសេនីយ៍ ចាង វ៉ាន់ឈាន់ (Chang Wanquan) ទីប្រឹក្សារដ្ឋ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ​នៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន

ឯកឧត្តម ឧត្តមនាវី ស៊ុន ជានគូ (Sun Jianguo) និង

ឯកឧត្តម ឧត្តមសេនីយ៍ កាវ ជីន (Gao Jin),

ឯកឧត្តម, លោកជំទាវ, ថ្នាក់ដឹកនាំនៃបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក,

សមាជិក, សមាជិកា នៃវេទិកាសៀងសានលើកទី ៦ ជាទីមេត្រី!

ថ្ងៃនេះខ្ញុំមានកិត្តិយស និងសេចក្តីរីករាយដោយបានចូលរួមក្នុងកម្មវិធីបើកវេទិកាសៀង​សាន​លើកទី ៦ ក្រោមប្រធានបទ« សន្តិសុខ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក៖ តថភាព​ជាក់ស្តែង និង​ចក្ខុវិស័យ» ដែលប្រារព្ធឡើងនៅទីក្រុងប៉េកំាងដ៏ស្រស់ស្អាត។ ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល​ និងប្រជាជនកម្ពុជា និងក្នុងនាមខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់, ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណយ៉ាងជ្រាលជ្រៅចំពោះរដ្ឋាភិបាល និងប្រជាជននៃសាធា​រណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ដែលបានផ្តល់ការស្វាគមន៍យ៉ាងកក់ក្តៅចំពោះរូបខ្ញុំ និង​គណៈប្រតិភូកម្ពុជា។

ជាកិច្ចចាប់ផ្តើម និងឆ្លៀតឱកាសនៃការចូលរួមជាលើកទីមួយរបស់ខ្ញុំ ដើម្បីថ្លែងនូវសុន្ទរកថាគន្លឹះសម្រាប់ «វេទិកាសៀងសានលើកទី ៦» នេះ ខ្ញុំសូមវាយតម្លៃខ្ពស់ និងសូមសម្តែងនូវជំនឿយ៉ាងមុតមាំថា វេទិកា​សៀងសាន នេះ គឺពិតជាមានសារៈសំខាន់ខ្លំាងណាស់ សម្រាប់ការពង្រីក និងពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​សន្តិសុខនៃតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ហើយវាក៏នឹងផ្តល់ឱកាសដ៏កម្រ ដើម្បីយើងទំាងអស់គ្នារៀបចំនូវចក្ខុ​វិស័យវែងឆ្ងាយ និងគូសវាសផែនទីចង្អុលផ្លូវ សម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការស៊ីជម្រៅរវាង បណ្តាប្រទេស​ក្នុងតំបន់ និងដៃគូពាក់ព័ន្ធសំខាន់ៗ សំដៅធានាសន្តិសុខ ស្ថិរភាព ភាពសុខដុមរមនា និងវិបុលភាព ព្រមទំាងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពនៅក្នុងតំបន់របស់យើង។ ម្យ៉ាងទៀត វេទិកានេះពិតជានឹងចូលរួម​វិភាគទានដ៏មានតម្លៃដល់ការបង្កើតឡើងនូវជំនឿ និងការបង្កើននូវទំនុកចិត្ត តាមរយៈការធ្វើឲ្យប្រសើរឡើង​នូវការផ្លាស់ប្តូរព័ត៌មាន និងកិច្ចសន្ទនាទាក់ទងនឹងផ្នែកសន្តិសុខ និងការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ី​ហ្វិករបស់យើង។ ក្នុងស្មារតីនេះ ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្តឲ្យអ្នកចូលរួមទំាងអស់ រួមចំណែកផ្តល់មតិយោបល់ និងចែករំលែកបទពិសោធន៍ ដែលបានជួបប្រទះកន្លងមក ដើម្បីជាមូលដ្ឋានសម្រាប់រៀបចំការឆ្លើយតប​ប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព និងស័ក្តិសិទ្ធិភាពចំពោះបញ្ហាប្រឈមនានា ក៏ដូចជាដើម្បីបង្កើតឡើងនូវកាលា​នុវត្តភាពអភិវឌ្ឍន៍ថ្មីៗបន្ថែមទៀត សម្រាប់ប្រជាជាតិរបស់យើងនីមួយៗ។

ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានទស្សវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ តំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិករបស់យើងបាន និងកំពុង​ឆ្លងកាត់ការ​ផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងឆាប់រហ័ស ទំាងផ្នែកនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម។ តាមរយៈកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិន តំបន់របស់យើងមិនត្រឹមតែបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌល នៃកំណើនប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទំាងបានក្លាយទៅជា​តំបន់នំាមុខគេ សម្រាប់ការងើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក និងជាកម្លំាងចលករដ៏សំខាន់សម្រាប់​ស្ថិរភាពនយោបាយនៅក្នុងតំបន់។

ជាការពិត ពាណិជ្ជកម្មក្នុងតំបន់បានរីកចម្រើនលូតលាស់យ៉ាងឆាប់រហ័ស ជាពិសេសបន្ទាប់ពីមានការ​បង្កើតឡើងនូវតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាននាឆ្នំា ១៩៩២ ។ ក្នុងរយៈពេលពីឆ្នំា ២០០៣ ដល់ ២០១៣ ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងអាស៊ាន និងចិន បានកើនឡើង ៥ ដង ពី ៧៨ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដល់ជាង ៤៤៣ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ ចិនបានក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំជាងគេបំផុតរបស់អាស៊ានចាប់តំាង​ពីឆ្នំា ២០០៩ មក។ ក្នុងឆ្នំា ២០១៤ តំបន់អាស៊ាន គឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតទី ៣ របស់ចិន ដែលមាន​ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីក្នុងទំហំប្រមាណជា ៤៨០ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដែលមាន​កំណើនប្រមាណជា ៨,២៣% បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នំា ២០១៣។ ទោះបីជាចំណងទាក់ទងរវាងចិន និងអាស៊ានមានការរីកចំរើន​យ៉ាងលឿនក៏ដោយ ក៏ខ្ញុំជឿថា យើងនៅតែមានសក្តានុពលជាច្រើន សម្រាប់បន្តពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបតិ្ត​ការបន្ថែមទៀត។ ជាក់ស្តែង តំបន់អាស៊ានកំពុងតែធ្វើការយ៉ាងសកម្ម ដើម្បីបង្កើនការភ្ជាប់ទំនាក់ទំនង​របស់ខ្លួនក្នុងតំបន់អាស៊ីបូព៌ា តាមរយៈការបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូ​សេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ​ក្នុង​តំបន់ (RCEP) ដើម្បីជំរុញពាណិជ្ជកម្ម និងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ ដែលនឹងក្លាយទៅជាកិច្ច​ព្រម​ព្រៀងធំបំផុតមួយក្នុងចំណោមកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីធំៗនានាក្នុងពិភពលោក។ លើមូលដ្ឋាននេះ តំបន់អាស៊ីបូព៌ានឹងបន្តដំណើរលើវិថី នៃសមាហរណកម្មកាន់តែជិត​ស្និទ្ធ និងទូលាយជាងមុន។ ដូច្នេះ ម៉ូដែលនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងសមាហរណកម្មអាស៊ី អាចនឹងត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយឈរលើបទ​ពិសោធន៍របស់អាស៊ាន ហើយជាបន្តបន្ទាប់នឹងរួមបញ្ចូលប្រទេសជាច្រើនទៀត ដែលកត្តានេះនឹងបង្ក​លក្ខណៈអំណោយផលដល់លំហូរពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគប្រកបដោយភាពរលូន​ពាសពេញ​តំបន់​អាស៊ី។

ដោយសារការរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់ និងសក្តានុពលដែលនៅសេសសល់ដ៏ធំធេង តំបន់របស់យើងបាន និងកំពុងដើរតួនាទីកាន់តែសំខាន់ឡើងនៅក្នុងការអភិវឌ្ឍ និងកិច្ចការទំាងឡាយនៃសកលលោក។ ប្រការ​នេះបានចង្អុលបង្ហាញឲ្យឃើញអំពីសារៈសំខាន់កាន់តែខ្លំាងឡើងផងដែរ នៃភាពចំបាច់ក្នុងការថែរក្សាស្ថិរ​ភាព សន្តិសុខ និងភាពសុខដុមរមនាក្នុងតំបន់។ ជាការពិតណាស់ ភាពរុងរឿងមិនអាចកើតមាន​បានទេ ប្រសិនបើគ្មានសន្តិភាព និងសន្តិសុខ ដែលកត្តាទំាងពីរនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់​ភាពរុងរឿង​ដ៏យូរអង្វែងរបស់ពិភពលោក។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ខណៈដែលតំបន់អាស៊ីកំពុងក្លាយទៅជាចំណុចស្នូលនៃ​សេដ្ឋកិច្ចសកលលោក ដំណើរការយ៉ាងរលូន ទំាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនយោបាយ និងសន្តិសុខនៃបណ្តាតំបន់​ផ្សេងៗទៀតក្នុងពិភពលោក ក៏ជាប្រយោជន៍ដ៏សំខាន់សម្រាប់អាស៊ីផងដែរ។ អាស្រ័យហេតុនេះ តំបន់​អាស៊ីត្រូវតែគ្រប់គ្រងឲ្យបាននូវការកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សនៃតួនាទីរបស់ខ្លួន ក្នុងនាមជាតួអង្គមួយដ៏​សំខាន់នៅក្នុងអភិបាលកិច្ចសកលប្រកបដោយភាពទន់ភ្លន់ និងក្នុងលក្ខណៈស្ថាបនា។ ក្នុងនាមជាអ្នក​ដឹកនំាសកលដែលទើបនឹងងើបលេចធ្លោឡើង និងមានតួនាទីកាន់​​តែសំខាន់ យើងគួរតែបង្ហាញឲ្យពិភព​លោកឃើញថា អាស៊ីគឺជាតំបន់ដែលមានការទទួលខុសត្រូវ។

ក្នុងន័យនេះ ការកើនឡើងនូវឥទ្ធិពលរបស់អាស៊ី នឹងនាំមកនូវបញ្ហាប្រឈម និងការទទួលខុសត្រូវថ្មី។ អាស៊ី​ដែលនាំមុខដោយចិន ឥណ្ឌា ឥណ្ឌូនេស៊ី ជប៉ុន និងសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ នឹងរឹតតែត្រូវបង្កើនភាពម្ចាស់​ការ និងការទទួលខុសត្រូវជាសកលខ្លាំងជាងមុន ពោលគឺចាំបាច់ត្រូវប្រែក្លាយខ្លួនបន្តិចម្តងៗពីអ្នកឃ្លាំ​មើលអសកម្ម ក្នុងការជជែកពិភាក្សាលើការបង្កើតវិធានសកល និងជាអ្នកដើរតាមវិធានទាំងនោះ ទៅជា​អ្នកចូលរួមយ៉ាងសកម្ម ជាអ្នកបង្កើតវិធានក្នុងលក្ខណៈស្ថាបនា និងអ្នកអនុវត្តប្រកបដោយឥទ្ធិពល។ ក្នុងន័យនេះ ការធ្វើសមាហរណកម្ម និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់ គឺជាចំណុចស្នូលដ៏សំខាន់សម្រាប់​ដំណើរការឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព និងឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងក្លាឡើងរបស់អាស៊ី។

ជាមួយនឹងជោគជ័យគួរឲ្យមោទនៈ ដែលយើងសម្រេចបានក្នុងទិសដៅបន្តធ្វើឲ្យកាន់តែស៊ីជម្រៅនូវកិច្ច សហប្រតិបត្តិការរបស់យើង វេទិកានេះត្រូវបានរៀបចំឡើងក្នុងខណៈដែលប្រទេសមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់ កំពុងពើបប្រទះនឹងបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួន ទាំងក្នុងផ្នែកសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច និងសន្តិសុខរួមមានដូចជា ភេវរកម្ម សន្តិសុខស្បៀង និងថាមពល ឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន សុវត្ថិភាពផ្នែកអាកាសចរណ៍ ការជួញដូរ​មនុស្ស ក៏ដូចជាការប្រែប្រួលនៃវិបត្តិភូមិសាស្រ្តនយោបាយ។ល។ ដូច្នេះ ជម្រើសជាក់ស្តែងដែល​យើងមាន​នៅក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងបទល្មើសទាំងនោះ គឺគ្មានអ្វីក្រៅពីការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការធ្វើការរួមគ្នាក្នុងរូបភាព​ចម្រុះ ទាំងតាមយន្តការទ្វេភាគី និងពហុភាគី និងទាំងក្របខណ្ឌតំបន់ និងជាសកលនោះទេ។

ក្នុងបរិការណ៍នេះ ខ្ញុំសូមអនុញ្ញាតចែករំលែកយោបល់មួយចំនួន ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រធានបទពិភាក្សានៃវេទិកា សៀងសានលើកទី ៦ នេះ ដូចខាងក្រោម៖

ទី ១ បញ្ហាប្រឈមរបស់អាស៊ាន៖

ខណៈដែលយើងកំពុងខិតខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីសម្រេចបានសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាននៅដំណាច់ឆ្នាំ ២០១៥ នេះ យើងក៏សង្កេតឃើញថា អាស៊ានកំពុងជួបប្រទះបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនដែរ ក្នុងនេះមានជា អាទិ៍គឺ ការពឹងអាស្រ័យនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន ទៅលើការកើនឡើងនៃសេចក្តីត្រូវការក្នុងប្រទេស មានសេដ្ឋកិច្ចជឿនលឿន ពិសេសលើការងើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក អឺរ៉ុប និងជប៉ុន។ ក្នុងន័យនេះ វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបកន្លងទៅ ក៏ជាមូលហេតុចំបងនៃការផ្លាស់ប្តូរតុល្យភាពពាណិជ្ជ កម្មរវាងប្រទេសក្នុងតំបន់អឺរ៉ុប ជាមួយនឹងប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ានផងដែរ។ ដោយសារកម្រិតនៃសេចក្តី ត្រូវការប្រើប្រាស់ទាប និងការធ្លាក់ចុះនៃការបញ្ជាទិញ វិបត្តិនេះបានធ្វើឲ្យការនាំចេញរបស់អាស៊ានទៅ តំបន់អឺរ៉ុបមានការថយចុះ ហើយកាត់បន្ថយល្បឿននៃការអភិវឌ្ឍពាណិជ្ជកម្ម​ និងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ អាស៊ី។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការធ្លាក់ចុះនៃថ្លៃប្រេងជាសកលយ៉ាងគំហុក ក៏បានប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដល់​ចំណូលពីការនាំចេញប្រេងឥន្ទនៈរបស់ប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំយល់ឃើញថា ផលប៉ះពាល់នេះអាចនឹងត្រូវបានដោះស្រាយជាវិជ្ជមាន ប៉ុន្តែវាទាមទារឲ្យមានការខិតខំ ប្រឹងប្រែងដោះស្រាយរួមគ្នា ជាពិសេសតាមរយៈការបណ្តុះគំនិតច្នៃប្រឌិតថ្មីៗ និងការពង្រឹងខ្លួនឯង ដើម្បី បន្តធានាបាននូវភាពប្រកួតប្រជែង និងភាពផ្សារភ្ជាប់គ្នាខាងសេដ្ឋកិច្ចនៃបណ្តាប្រទេស និងតំបន់ដែល មានការពាក់ព័ន្ធ។ នៅក្នុងបរិការណ៍នេះ ខ្ញុំសូមគូសបញ្ជាក់នូវការគាំទ្រ​ និងការវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះ តួនាទីដ៏សំខាន់របស់ចិន នៅក្នុងកិច្ចការអភិវឌ្ឍតំបន់ តាមរយៈការបង្កើតធនាគារវិនិយោគហេដ្ឋារចនា សម្ព័ន្ធអាស៊ី (Asian Infrastructure Investment Bank-AIIB) និង «គំនិតផ្តួចផ្តើមវិថីសូត្រសតវត្សរ៍ទី ២១»។ ដោយឡែកសម្រាប់អាស៊ាន យើងពិតជាមានការប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ក្នុងការសម្រេចឲ្យបាន​នូវសហ​គមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាននាដំណាច់ឆ្នាំ ២០១៥ នេះ ក៏ដូចជាការរៀបចំ និងអនុវត្តនូវចក្ខុវិស័យសហគមន៍​អាស៊ានក្រោយឆ្នាំ ២០១៥​ ប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាពខ្ពស់ ដើម្បីធ្វើឲ្យសមាហរណកម្មអាស៊ានមាន​លក្ខណៈកាន់តែស៊ីជម្រៅ​ និងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ សំដៅប្រែក្លាយអាស៊ានឲ្យទៅជាសហគមន៍មួយផ្តោតការ​យកចិត្តទុកដាក់លើប្រជាពលរដ្ឋប្រកបដោយស្ថិរភាព សន្តិភាព ភាពសុខដុមរមនា និងវិបុលភាព ហើយ​បន្តដើរតួនាទីស្នូលមិនអាចខ្វះបាននៅក្នុងរាល់កិច្ចការសំខាន់ៗក្នុងតំបន់។

ទី ២ និន្នាការនៃសន្តិសុខនៅតំបន់អាស៊ី–ប៉ាស៊ីហ្វិក៖

ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំនៃបណ្តាប្រទេសដែលមានឥទ្ធិពលក្នុងតំបន់ និងពិភព លោកបានផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់កាន់តែខ្លាំងឡើង លើការវិវត្តថ្មីៗក្នុងតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ជា ពិសេសលើផ្នែកសន្តិសុខ ស្ថិរភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់។ សម្រាប់តំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ទំនាក់ទំនងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន ពិតជាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់។ វ៉ាស៊ីនតោន និងប៉េកាំង​សុទ្ធតែបានដឹងអំពីការពឹងផ្អែកគ្នាទៅវិញទៅមក និងអន្តរអាស្រ័យ ដែលមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញ ហើយ កំពុងតែបង្កើតនូវយន្តការជាមួយនឹងដៃគូទ្វេភាគីរបស់ខ្លួន ដើម្បីគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងនេះ។

ក្រោយពីសង្គ្រាមត្រជាក់ សហរដ្ឋអាមេរិកបានក្លាយជាមហាអំណាចអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក បន្ទាប់ពីការដួលរលំ នៃសហភាពសូវៀត។ បច្ចុប្បន្នការវិវត្តថ្មីៗក្នុងតំបន់ ជាពិសេសការងើបឡើងរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមា និតចិន ទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងយោធា បាននាំមកនូវតុល្យភាពយុទ្ធសាស្ត្រថ្មីមួយ។ លើផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ចិន បានទទួលនូវកំណើនយ៉ាងខ្ពស់ក្នុងប៉ុន្មានទស្សវត្សរ៍នេះ ​ហើយបានក្លាយជាប្រទេសមហាអំណាចទី ២ នៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ព្រមទាំងបានក្លាយជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធំ និងដ៏សំខាន់មួយជាមួយស្ទើរគ្រប់ ប្រទេសទាំងអស់ក្នុងសកលលោក រួមបញ្ចូលទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ លើវិស័យយោធា ចិនបាន និងកំពុងពង្រឹង ព្រមទាំងធ្វើទំនើបកម្មមូលដ្ឋានយោធា ទាំងផ្នែកទន់ និងផ្នែករឹង ដើម្បីធានានូវអធិបតេយ្យ ភាព និងបូរណភាពរបស់ខ្លួន។

ក្រៅពីសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាប្រទេសមហាអំណាចពីរដ៏មានឥទ្ធិពល លើនិន្នាការនៃសន្តិសុខតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ក៏នៅមានប្រទេសសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀតផងដែរ ដែល បាន និងកំពុងចូលរួមចំណែកក្នុងនិម្មាបនកម្មតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក។ ជាក់ស្តែង ជប៉ុនបាន និងកំពុង ពង្រីកឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ច​ និងនយោបាយរបស់ខ្លួនក្នុងតំបន់ ដោយផ្តោតលើប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន ឥណ្ឌា​ និងអូស្ត្រាលី រួមជាមួយនឹងគោលនយោបាយបុរេសកម្មក្នុងការរួមចំណែកដល់សន្តិភាពរបស់ខ្លួន (Japanese Policy of Proactive Contribution to Peace)។ ការកែសម្រួលរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ជប៉ុននា ពេលថ្មីៗនេះ គឺជាចំណុចដែលប្រទេសជាច្រើននៅក្នុងតំបន់ និងលើសកលលោកកំពុងតាមដាន។ ចំណែកឥណ្ឌាវិញ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ឯកឧត្តមនាយករដ្ឋមន្ត្រី មូឌី (Modi) ក៏កំពុងតែប្តូរចក្ខុវិស័យ របស់ខ្លួនពីគោលនយោបាយសម្លឹងមើលទិសខាងកើត (Look East Policy) មកជាគោលនយោបាយធ្វើ សកម្មភាពទៅទិសខាងកើត (Act East Policy) ដែលជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដ៏សំខាន់ ដើម្បីទទួលបានឥទ្ធិពលជាយុទ្ធសាស្រ្តក្នុងតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក។ រុស្ស៊ីក៏ជាមហាអំណាច ជាប្រពៃណី​មួយនៅក្នុងតំបន់ និងលើសកលលោក ដែលយើងមិនអាចមើលរំលងបាន ហើយក៏កំពុងតែខិតខំពង្រឹង​តួនាទីជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់ឡើងវិញដែរ។

ជារួមប្រទេសនៅអាស៊ី រួមទាំងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាផង សុទ្ធតែបានចូលរួមចំណែកក្នុងដំណើរវិវត្តន៍ របស់តំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ហើយប្រាថ្នាចង់ឃើញទំនាក់ទំនងជាវិជ្ជមានរវាងមហាអំណាចធំៗទាំងអស់ ក្នុងន័យស្ថាបនា និងកិច្ចសហការប្រកបដោយជំនឿ និងទំនុកចិត្ត ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាតំបន់​ និង​សកលសំខាន់ៗ ពិសេសគឺ ដើម្បីពង្រឹងសន្តិសុខ ស្ថិរភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើគ្រប់វិស័យ។

ទី ៣ សន្តិសុខលំហសមុទ្រ​ និងភេរវកម្មក្នុងតំបន់៖

ទាក់ទងនឹងសន្តិសុខលំហសមុទ្រ ខ្ញុំយល់ឃើញថា យើងត្រូវបន្តប្រកាន់ភ្ជាប់ឥតងាករេនូវអភិក្រមនៃ​ការ​ដោះស្រាយបញ្ហា ដោយឈរលើមូលដ្ឋាននៃកិច្ចសន្ទនា ការពិភាក្សា និងការកសាងទំនុកចិត្ត។​ ចំពោះ​បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង គួរតែត្រូវបានបន្តដោះស្រាយដោយផ្អែកលើយន្តការដែលមានស្រាប់ ក្នុងក្រប​ខណ្ឌអាស៊ាន-ចិន រួមមាន សេចក្តីថ្លែងការណ៍សមុទ្រចិនខាងត្បូង​ (DOC) គោលការណ៍​ទាំងប្រាំមួយ​ចំណុចរបស់អាស៊ានស្តីពីសមុទ្រចិនខាងត្បូង (Six-Point Principles on South China Sea) និងការ​ខិតខំដើម្បីឈានទៅសម្រេចបាននូវក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង (COC) ពិសេសគឺការពិភាក្សាគ្នា ដោះស្រាយបញ្ហារវាងភាគីដែលមានការពាក់ព័ន្ធដោយត្រង់ ក្នុងករណីវិវាទទឹកដីនៅក្នុងតំបន់នេះ។ ការ បន្តអនុវត្តសកម្មភាពរួម រវាងគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ពិតជានឹងជួយលើកកម្ពស់ការកសាងទំនុកចិត្ត​រវាងគ្នាទៅវិញទៅមក។ ជារួម ការប្រកាន់ខ្ជាប់នូវអភិក្រមស្រាយបញ្ហា ដោយសន្តិវិធី និងដោយសមស្រប​តាមគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ គឺជាដំណោះស្រាយយូរអង្វែង​ ដែលជួយធានាបាននូវសន្តិភាព និងកិច្ច​សហប្រតិបត្តិការល្អប្រសើរ។ ក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំយល់ថា ភាគីពាក់ព័ន្ធគួរតែបន្តជំរុញធ្វើអ្វីៗដែលអាចធ្វើបាន​ភ្លាមៗ​ តាមអភិក្រម ប្រមូលផលដើមរដូវ (Early Harvest) ដើម្បីកសាងជំនឿ និងទំនុកចិត្ត។

ជាមួយនឹងសុន្ទរកថាដែលបានព្រៀងទុក អនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំបានលើកឡើងទៅលើចំណុចពាក់ព័ន្ធជាមួយ​បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ យន្តការមានស្រាប់ គឺនៅពេលដែលកម្ពុជាបានធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំ ២០0២ ពេលនោះកម្ពុជាបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ ក្នុងការរៀបចំឲ្យមានការចុះហត្ថលេខាទៅលើសេចក្តី​ថ្លែង ការណ៍ភាគីសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហៅថា DOC។ ឥឡូវ DOC កំពុងតែឈានឆ្ពោះទៅសម្រេចនូវ COC ប៉ុន្តែ ទស្សនៈខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំគិតថា បើទោះបីជាមាន COC ដែលយើងកំពុងប្រឹងប្រែងក៏ដោយ តែការចរចាទ្វេ​ភាគី រវាងបណ្តាប្រទេសដែលមានការពាក់ព័ន្ធ ទើបជាបញ្ហាសម្រេចកំណត់។ អាស៊ានមិនអាចកាត់សេច​ក្តីឲ្យប្រទេសដែលមានការពាក់ព័ន្ធបានទេ រវាងបណ្តាប្រទេសដែលមានការពាក់ព័ន្ធ ត្រូវដោះស្រាយទ្វេ​ភាគីជាមួយគ្នា មិនមែនអាស៊ានមកវាស់ដី វាស់សមុទ្រ ចែកបណ្តាប្រទេសនានាទេ។ រឿងនេះ វាជារឿង​ស្មុគស្មាញណាស់​ នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសជាដៃគូរបស់យើង។​ ខ្ញុំសូមនិយាយដោយត្រង់ថា មានហេតុ​ផលពិតប្រាកដ អាស៊ានពិតជាប្រឹងប្រែង ដើម្បីបន្តអនុវត្ត DOC និងបន្តឈានទៅ COC ប៉ុន្តែ អាស៊ាន​គ្មានលទ្ធភាពទៅវាស់ដីចែកឲ្យប្រទេស ដែលមានការពាក់ព័ន្ធនោះទេ។ ដូច្នេះ សង្ឃឹមថា ប្រទេសដែល​មានការពាក់ព័ន្ធ ត្រូវតែកសាងទំនុកទុកចិត្ត និងដោះស្រាយជាមួយគ្នា​ ដោយសមហេតុ សមផល នោះ​ទើបជាដំណោះ​ស្រាយពិតប្រាកដ។

ចំពោះសភាពការណ៍នៅសមុទ្រចិនខាងកើត និងនៅអ៊ុយក្រែន យើងសង្កេតឃើញថា វាមានលក្ខណៈ ប្រវត្តិសាស្រ្តស្មុគស្មាញ។ ជារួម រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា​ សូមលើកទឹកចិត្តឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ប្រកាន់​យកនូវភាពអត់ធ្មត់ និងបន្តខិតខំប្រឹងប្រែងដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី និងឈរលើគោលការណ៍ច្បាប់ អន្តរជាតិ ចៀសវាងការប្រើកម្លាំងយោធាដោះស្រាយជម្លោះ។ ផលប្រយោជន៍រួមរបស់យើងទាំងអស់គ្នា ក្នុងនេះ គឺការថែរក្សាស្ថិរភាព សន្តិភាព និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក ដើម្បីសេចក្តីសុខ​ក្សេមក្សាន្តរបស់ប្រជាជនយើង។

រីឯបញ្ហាភេរវកម្មវិញ យើងសង្កេតឃើញថា បច្ចុប្បន្ននេះក្រុមជ្រុលនិយមរដ្ឋអ៊ីស្លាមនៅអ៊ីរ៉ាក់ និងស៊ីរី (ISIS) បាន និងកំពុងរីករាលដាល​ និងបន្តគំរាមគំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរចំពោះស្ថិរភាព និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់មួយ​ចំនួន និងលើពិភពលោក។ ការរីកចម្រើនដ៏ឆាប់រហ័សក្នុងវិស័យបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន បានក្លាយទៅជា​មធ្យោបាយដ៏មានប្រសិទ្ធិភាពមួយ សម្រាប់ការបញ្ជូនព័ត៌មានមនោគមវិជ្ជាជ្រុលនិយម និងសម្រាប់ការ​កសាងខ្សែបណ្តាញទំនាក់ទំនងភេរវករ។ ថ្វីបើក្រុមជ្រុលនិយម ISIS មានទីតាំងឆ្ងាយពីតំបន់អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ប៉ុន្តែវានៅតែជាបញ្ហាដ៏គួរឲ្យព្រួយបារម្ភ។ ថ្មីៗនេះ ក្រុមជ្រុលនិយម ISIS បានធ្វើការផ្សព្វផ្សាយ​បញ្ចុះបញ្ចូលយុវជនវ័យក្មេងនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីជ្រើសរើសធ្វើជាសមាជិករបស់ខ្លួន។ រាជរដ្ឋា ភិបាលកម្ពុជាយកចិត្តទុកដាក់តាមដានរាល់ព្រឹត្តិការណ៍ ដែលកំពុងកើតឡើងយ៉ាងដិតដល់ ហើយឆ្លៀត ឱកាសនេះ ខ្ញុំសូមចូលរួមជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសក្នុងពិភពលោក សម្តែងនូវការគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹង ចំពោះយុទ្ធនាការអន្តរជាតិប្រឆាំងនឹងក្រុមជ្រុលនិយម ISIS ជាពិសេសតាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិ បុរេសកម្មការចែករំលែកព័ត៌មាន និងការកសាងសមត្ថភាព។

ទី ៤ ការជួយសង្រ្គោះ និងការគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព៖

យើងទាំងអស់គ្នា​ដឹងហើយថា ការគ្រប់គ្រង និងការកាត់បន្ថយហានិភ័យពីគ្រោះមហន្តរាយ គឺជាបញ្ហាយូរ​អង្វែង និងមានលក្ខណៈស្មុញស្មាញ ដែលតម្រូវឱ្យប្រទេសយើងទាំងអស់រួមគ្នាដោះស្រាយ ក្នុងនោះ​មាន​ការពង្រឹងស្ថាប័ន ការបង្កើតក្របខណ្ឌគតិយុត្តិ យន្តការគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយដោយផ្អែកលើស្ថានភាព​ជាក់ស្តែងនៃប្រទេសនីមួយៗក្នុងតំបន់ ក៏ដូចជាការបន្តពង្រីក និងពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ក្នុងការ​គ្រប់​គ្រងគ្រោះមហន្តរាយ ជាពិសេសការផ្លាស់ប្តូរព័ត៌មាន និងការអនុវត្តកម្មវិធីចែករំលែកចំណេះដឹងទាក់ទង​នឹងការទប់ស្កាត់ និងការកាត់បន្ថយហានិភ័យ ពីគ្រោះមហន្តរាយ ទាំងក្នុងកម្រិតជាតិ និងអន្តរជាតិ។

សម្រាប់រយៈពេលមធ្យមខាងមុខ ការបន្តស្វែងរកបង្កើតនិម្នាបនកម្មថ្មីសម្រាប់តំបន់អាស៊ីប្រហែលជាមិន អាចចៀសផុតនោះទេ។ អាស៊ីត្រូវតែអភិវឌ្ឍម៉ូដែលផ្ទាល់ខ្លួនមួយសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងសមា​ហរណកម្មតំបន់ ដែលកើតចេញពីបទពិសោធន៍វិជ្ជមានពីអតីតកាល ដើម្បីលើកកម្ពស់ភាពធន់ សមត្ថភាពប្រកួតប្រជែង និងការអភិវឌ្ឍនៃតំបន់។ ក្នុងន័យនេះ អាស៊ានដែលបច្ចុប្បន្នជានិម្នាបនកម្ម​នាំមុខនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការតំបន់ ច្បាស់ជាត្រូវពង្រឹងខ្លួនឱ្យមានប្រសិទ្ធិភាពជាងមុន ដើម្បីរក្សាបាននូវ​តួនាទីជាស្នូលនៅក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការតំបន់ និងជាអ្នកសម្របសម្រួលចម្បងមួយក្នុងតំបន់អាស៊ី។

ការបង្កើតយន្តការអាស៊ាន​+១ អាស៊ាន​+៣ វេទិកាតំបន់អាស៊ាន និង​កិច្ច​ប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា បានជួយ​លើកកម្ពស់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពតំបន់។ វេទិកា​ និងកិច្ចប្រជុំទាំងនោះបានផ្តល់យន្តការនានាសម្រាប់ការ​ពិភាក្សាជាយុទ្ធសាស្រ្ត និងការផ្លាស់ប្តូរយោបល់ប្រកបដោយផ្លែផ្កាទាក់ទងនឹងបញ្ហានានាដែលមានផល​ប៉ះពាល់ដល់តំបន់។ ជាក់ស្តែង វេទិកាតំបន់អាស៊ាន (ASEAN Reginal Forum) កិច្ចប្រជុំកំពូល​អាស៊ីខាងកើត(East Asia Submit) បានកំពុងដើរតួ​នាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការកសាងជំនឿ ព្រមទាំង​ពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យនយោបាយ និង​សន្តិសុខនៅតំបន់អាស៊ី​-ប៉ាស៊ីហ្វិក។ ក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំជឿជាក់ថា វេទិកា និងកិច្ចប្រជុំកំពូលទាំងអស់នោះ នៅតែ​មានសក្តានុពលក្នុងការកសាងជំនឿ និង​ទំនុកចិត្ត ព្រមទាំងក្នុងការដាក់ចេញនូវវិធានការការទូតបង្ការ និងដោះស្រាយជម្លោះ។

ជារួម យើងមានហេតុផលប្រកបដោយសុទិដ្ឋិនិយមជាច្រើន សម្រាប់សន្តិភាព ស្ថិរភាព និងកិច្ចសហ ប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់។ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងរយៈពេលវែងនៃតំបន់អាស៊ី ដែលបានពង្រីក​សេដ្ឋកិច្ចដល់ ទំហំធំមួយ ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក គឺជាចំណុចខ្លាំងដ៏សំខាន់បំផុតមួយរបស់យើង។ ច្បាស់ណាស់​ថា ហានិភ័យនៃការគណនាមិនត្រឹមត្រូវ និងកំហុសគោលនយោបាយតែងអាចកើតឡើងនៅក្នុងកាលៈ ទេសៈមួយចំនួន។ ប៉ុន្តែ កំណើននៃកម្លាំង និងទំហំសេដ្ឋកិច្ច ព្រមទាំងការតភ្ជាប់គ្នា និងសមាហរណកម្ម​កាន់តែជិតសិទ្ធនៃទំនាក់ទំនងនៅក្នុងតំបន់បានផ្តល់នូវជំនឿថា ការផ្លាស់ប្ដូរប៉ូលអំណាចក្នុងតំបន់​ និង​ពិភព​លោក ​​​ប្រាកដជាអាចគ្រប់គ្រងបាន ប្រកបដោយការស្ថាបនា សម្រាប់ស្ថិរភាព សន្តិភាព សន្តិសុខ និងការអភិវឌ្ឍ។ ក្នុងន័យនេះ ដំណោះស្រាយប្រកបដោយភាពវិជ្ជមាន និងស្ថិរភាព នៅក្នុងចំណោម​ប្រទេសនានា​ ពិសេសប្រទេសធំៗជាអាទិ៍ ចិន រុស្ស៊ី ឥណ្ឌា ជប៉ុន និងសហរដ្ឋអាមេរិក នឹងក្លាយទៅជា​មូលដ្ឋានសម្រាប់ចីរភាព សន្តិភាព និងសន្តិសុខ និងវិបុលភាពនៅក្នុងតំបន់។ ខ្ញុំមានជំនឿចិត្តយ៉ាងមុតមាំ ថា ចិន និងអាស៊ាន ព្រមទាំងប្រទេសពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗទៀតទាំងអស់ នៅក្នុងតំបន់ នឹងខិតខំធ្វើការរួមគ្នា​ក្នុងស្មារតីនេះ សំដៅឆ្លើយតបទៅនឹងហានិភ័យ និងបញ្ហានានា ដើម្បីផលប្រយោជន៍រួម និងសម្រេចបាន​នូវ​ស្ថានភាពឈ្នះ-ឈ្នះ សម្រាប់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់។

ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះផងដែរ ខ្ញុំក៏សូមអំពាវនាវឱ្យគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ បន្តសង្កត់ធ្ងន់លើកិច្ចសហ ប្រតិបតិ្តការលើគ្រប់វិស័យ តាមរយៈសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចឱ្យកាន់តែស៊ីជម្រៅ និង​ទូលំទូលាយ ការសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម និងកែលម្អបរិយាកាសវិនិយោគឥតឈប់ឈរ ដើម្បីធានាបរិស្ថានអំណោយផល សម្រាប់ការកាត់បន្ថយគម្លាត និងសម្រាប់អនុវត្តប្រកបដោយចីរភាព និងបរិយាប័ន្ននៅក្នុងតំបន់អាស៊ី-ប៉ា ស៊ីហ្វិកនេះ។

នៅទីបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមគូសបញ្ជាក់សាជាថ្មីម្តងទៀតថា វេទិកាសៀនសានលើកទី ៦ នៅពេលនេះ ពិតជានឹង រួមចំណែកផ្តល់នូវវិភាគទានដ៏មានតម្លៃ ដើម្បីសម្រេចបាននូវបំណងប្រាថ្នារួមរបស់ប្រជាជាតិយើង ដែល ចង់បានសន្តិភាព សន្តិសុខ ស្ថិរភាព និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព ក៏ដូចជាការកសាងតំបន់មួយ ដែលគ្រប់ប្រទេស និងគ្រប់ជាតិសាសន៍ អាចរស់នៅជាមួយគ្នា ប្រកបដោយសុខដុមរមនា​ វឌ្ឍនភាព និង វិបុលភាព។