សង្កថា ថ្លែងក្នុងពិធីសម្ពោធដាក់អោយប្រើប្រាស់ ស្ពានមិត្តភាពកម្ពុជា/ចិន តាខ្មៅ កណ្តាល

នៅក្នុងពិធីសម្ពោធដាក់អោយប្រើប្រាស់ ស្ពានមិត្តភាពកម្ពុជា/ចិន តាខ្មៅ ខេត្តកណ្តាល ថ្ងៃ ៣ សីហា ឆ្នាំ ២០១៥ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានធ្វើសង្កថា លើកឡើងនូវចំណុច​សំ​ខាន់ៗ មួយចំនួន។ កម្ពុជាទស្សនៈថ្មី សូមធ្វើការដកស្រង់ជូន នូវចំណុចខ្លះ ដូចតទៅ៖

ផែនការត​ភ្ជាប់ផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជាមានយូរមកហើយ គ្រាន់តែគ្មានទុន

… ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ពិតជាមានមោទនភាពណាស់ ដោយសារចក្ខុវិស័យស្តីអំពីផែនការបញ្ហាមេ ទាក់ទងនឹង​ការ​ត​​ភ្ជាប់នៅក្នុងផ្ទៃក្នុងរបស់យើង ត្រូវបានរៀបចំឡើង (ដោយ)មិនមែនរយៈពេលខ្លីទេ  គឺមានរយៈពេល​យូរ​ក្រែល​​មក​ហើយ។ ក៏ប៉ុន្តែ អាស្រ័យដោយយើងខ្វះទុន យើងពុំមានលទ្ធភាពដើម្បីសាងសង់។ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ពិត​ជា​​នៅចងចាំបានថា កាលពីបញ្ចុះខណ្ឌសីមាវត្តចំពុះក្អែក … ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ នៅខាងក្រោយ​កំពង់​សំ​ណាញ់​នេះ … ត្រូវទៅស្នាក់នៅវត្ត ដើម្បីរង់ចាំកាត់ឫសសីមាម៉ោងប្រមាណជា ៣ ទៅ ៤ ភ្លឺ។ ឯការចងចាំពីរ​ទៀត គឺ ការធ្វើដំណើរចេញពីតាខ្មៅ ទៅកាត់នៅស្ពាន​ព្រះមុន្នីវង្សចាស់ ហើយចុះមកសម្ពោធសាលាវិទ្យា​ល័យ​សេរីដីដុះ និងដល់​អនុស្សាវរីយ៍ទី ៣ ធ្វើដំណើរតាមហ្នឹងដដែលទៀត ចេញពីតាខ្មៅហ្នឹងឡើងទៅលើ ហើយ​បក​ចុះមកក្រោម ដើម្បីបើកការដ្ឋានសាងសង់ផ្លូវក្រាលគ្រួសក្រហមនៅម្តុំស្វាយបន្ទាល ក្បែរត្រើយស្លា។​

ពេលដែលខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ បានជួបជាមួយនឹងគ្រូបង្រៀន ជួបជាមួយសិស្ស ដែលមុន​នោះមិនទាន់មានវិទ្យា​ល័យ​នៅ​សេរីដីដុះ ក្មួយៗទាំងនោះបានជិះទូកដមករៀន នៅវិទ្យាល័យតាខ្មៅរបស់យើង​នេះ។ គ្រាន់តែអ្នក​នៅ​ជុំវិញនេះ បានជួបការលំបាកប៉ុណ្ណឹងទៅហើយ។ នៅមានចំណែក​ទាក់ទងជាមួយរឿងបញ្ហាចរាចរណ៍ ទាក់​ទង​ទៅនឹងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចសង្គម ជាពិសេស ទំនាក់​ទំនងក្នុងវិស័យដឹកជញ្ជូន លើបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើង ឬក៏ការធ្វើដំណើររបស់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើង។ ទន្ទឹមនឹងការភ័យខ្លាច និងខាតបង់ពេលវេលាដ៏ច្រើននៃការ​ធ្វើដំណើរ សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅទាំង​សង​ខាងម្តុំនេះ ម្យ៉ាងអស់លុយ ម្យ៉ាងចំណាយពេលវេលា … ការ​ភ័យខ្លាចទាំងនោះ បានរសាត់បាត់ទៅហើយ តាមរយៈ​នៃ​ស្ពានមួយនេះ និងអមដោយផ្លូវតភ្ជាប់។

ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សង្ឃឹមថាប្រជាពលរដ្ឋនៅម្តុំនេះ និងប្រជាពលរដ្ឋ​ដែលធ្វើដំណើរកាត់តាមម្តុំនេះ ពិតជានឹងគិត​ថា តើការធ្វើនេះ វាមានប្រយោជន៍ឲ្យយើងឬអត់? … អភិបាលខេត្តកណ្តាលទទួលបន្ទុកតភ្លើងដាក់អំពូល, អភិ​បាលរាជធានីភ្នំពេញទទួលបន្ទុកបង់ថ្លៃភ្លើង … ឥឡូវ អស់លោកនិយាយគ្នាទៀត នៅខាងណេះត្រូវ​ធ្វើអី ត្រូវធ្វើនាគក្បាល ៤ នៅទិសខាងលិច … គិតគូរទៅលើការដឹកជញ្ជូន ផ្លូវមួយខ្សែនេះ ស្ពានមួយនេះ ដើរតួនាទី​សំខាន់ណាស់ មិនមែនគ្រាន់តែការតភ្ជាប់ត្រឹមតែផ្លូវជាតិលេខ ១ និងផ្លូវជាតិលេខ ២ ទេ ប៉ុន្តែ យោងទៅលើ​សំណុំជាកញ្ចប់​បញ្ហា គឺវាបានតភ្ជាប់គ្នាពីផ្លូវជាតិលេខ ១ ដើម្បីបញ្ចៀសចរាចរណ៍ចូលក្រុងភ្នំពេញ ហើយជា​ពិសេសកំពង់ផែ​ភ្នំពេញ … ត្រូវដឹកទំនិញឆ្លងកាត់មកតាមនេះ ភ្ជាប់ផ្លូវជាតិលេខ ២ ភ្ជាប់ទៅផ្លូវ​ជាតិលេខ ៣ ភ្ជាប់ទៅផ្លូវជាតិលេខ ៤ ចុះទៅកំពង់ផែសមុទ្រទឹកជ្រៅក៏តែបានដែរ រួចហើយក៏គេ​អាចតភ្ជាប់ទៅផ្លូវជាតិលេខ ៥ ដោយមិនចាំបាច់ចូលក្រុងភ្នំពេញទេ។ អ្នកធ្វើដំណើរពីផ្លូវជាតិលេខ ៥ ក៏មិន​ចាំ​បាច់​ចូលទីក្រុងភ្នំពេញដែរ។ ផ្លូវជាតិលេខ ៥ ក្តី ផ្លូវជាតិលេខ ៤ ក្តី ផ្លូវជាតិលេខ ៣ ក្តី ផ្លូវជាតិលេខ ២ ក្តី មិន​ចាំបាច់​ឡើងទៅស្ពានព្រះមុនី​វង្ស​ទៀតទេ …។​

ការសាងសង់ស្ពាននេះ ជួបការលំបាកក្នុងការដោះមីន និងយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះ

… កងកម្លាំងដោះមីន មាន​ទាំងសិក្ខាកាមហ្វឹកហាត់បញ្ជូនទៅរក្សាសន្តិភាពតាមប្រទេសនានា ដូចជានៅ ស៊ូដង់ លីបង់ ម៉ាលី អាហ្រ្វិកកណ្តាល ហើយឥឡូវទៅនៅកោះស៊ីប (Cyprus) នៅអឺរ៉ុប បានមកដោះមីន​នៅ​ហ្នឹង​ដែរ … ដើម្បីធានាថា កុំឲ្យបុកគ្រឹះទៅមានការផ្ទុះគ្រាប់។ ត្រូវប្រើកងពលឆ័ត្រយោង … ១២ នាក់ មកមុជ​… ព្រោះម្តុំនេះ (សកម្មភាព)សង្រ្គាមជំនាន់អាមេរិកាំង (ឆ្នាំ ១៩)៧០ ទៅដល់ (១៩)៧៥ គឺសម្បើមហើយ។ នៅ​កន្លែងនេះ ចម្ងាយផ្លូវ ១២ គីឡូម៉ែត្រ និងផ្លូវនេះ យើងដោះលើផ្ទៃដី​សម្អាតមាន ៨១៩ ១២០ ម៉ែត្រការេ  រកឃើញយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះចំនួន ២១៩ គ្រាប់ ហើយអំបែងមាន ១៨ ១៣៥ អំបែង … បើកុំ​ធ្វើ​ផ្លូវហ្នឹង និង​ប្រើ​កម្លាំងយកមកដោះ តើនឹងស្លាប់អស់មនុស្សប៉ុន្មាន? ៣០ ឆ្នាំ ទៀត ឃាតករលាក់មុខនេះនៅ​តែបន្ត ១០០ ឆ្នាំទៀត ឃាតករលាក់មុខនេះនៅតែបន្ត។ ប្រទេសអឺរ៉ុប នៅអាឡឺម៉ង់អីមួយចំនួននៅសល់ គ្រាប់ខ្លះកំពុងទើប​តែ​នឹងរកឃើញថ្មីៗ នៅឡើយទេ។

… ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ សុំយកឱកាសនេះថ្លែងនូវការកោតសរសើរចំពោះការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់​ក្រសួងសាធារណ​ការ និងដឹកជញ្ជូន, ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច ហិរញ្ញវត្ថុ ដែលផ្តល់ថវិកាបដិភាគ និងការចរចា ចុះ​ហត្ថលេខាលើ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀងនេះ។ ថ្លែងនូវការកោតសរសើរចំពោះអាជ្ញាធរខេត្ត និងរាជធានី … កម្លាំង​ដោះមីន នៃមជ្ឈមណ្ឌល​រក្សា​សន្តិភាព ក៏ដូចជាកងពលតូចឆ័ត្រយោង ៩១១ ព្រមទាំងប្រជាពលរដ្ឋដែល​រស់នៅ តាមតំបន់នេះដែល​មាន​ការយោគយល់។ … ផ្លូវឥឡូវ ពិបាកធ្វើជាងស្ពាន នៅត្រង់អី?​ចិត្តធម៌របស់យើង​ក្លាយ​ទៅជា​ទុក្ខ​របស់​យើង​វិញ។ ពីដើម (បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋខ្លះ)លក់តាមចំណីផ្លូវហ្នឹង (ហើយ)យើងចេះតែឲ្យលក់អញ្ចឹងទៅ …​យូរៗទៅ គាត់នៅអញ្ចឹងទៅ … អាជ្ញាធរចាំតែវេទនា …។

ការបណ្តុះបណ្តាលធ្វើបាតុកម្ម

… ដល់យើង​ត្រូវធ្វើផ្លូវ ត្រូវឲ្យលុយគាត់ ឲ្យមិនដល់ (មាន)ពួកនៅពីក្រោយ។ … ក្រសួងវប្បធម៌ វិចិត្រសិល្បៈកំ​ពុង​តែបណ្តុះបណ្តាលរហូតដល់​សកលវិទ្យាល័យ លើការសំដែងសិល្បៈគ្រប់ទម្រង់ទាំងល្ខោន ទាំងយីកេ ទាំង​អា​យ៉ៃ ទាំងចាប៉ី ទាំងភាពយន្ត … ។ ប៉ុន្តែ នៅមានការបណ្តុះបណ្តាលមួយធុនទៀត (គឺការ) បណ្តុះ​បណ្តាល​សំ​ដែងតួខាងធ្វើបាតុកម្ម។ មានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលខ្លះជំនាញសំដែងតួខាងធ្វើបាតុកម្មតែម្តង  គឺថារបៀប​រត់​បុក​ប៉ូលីសយ៉ាងម៉េច … រួចឲ្យគ្នាគេចាំថតយ៉ាងម៉េច។ ជំនាញណាស់។ អញ្ចឹងបានថាក្រុមទូរទស្សន៍​ប្រ​យ័ត្ន​នាំគ្នាចាញ់បោកអ្នកធ្វើបាតុ​កម្ម ទៅថតយកមកផ្សាយ។ … ទៅត្រង់ណាក៏ឃើញតែមុខធុនហ្នឹង។ … គេ​ធ្វើ​បាតុកម្មនៅនេះ គេទៅយកមេដាយ និងពានរង្វាន់នៅវ៉ាស៊ីនតោន ឬនៅញ៉ូវយ៉កនោះ …។ អ្នកខ្លះគឺថា រឿងដីធ្លីក៏មានមុខ រឿងស្អីក៏​មានមុខ មានមុខទាំងអស់គ្រប់រឿង។ អញ្ចឹងបានសេចក្តីថា មានសាលា​បណ្តុះ​បណ្តាល​ផ្នែកធ្វើបាតុកម្ម សំដែង​ខាងផ្នែកបាតុកម្ម។ … អ្នកមួយចំនួន(បាន)ចេញមក​សម្ភាសន៍ថា “គេឲ្យខ្ញុំ​ដោះអាវ តែខ្ញុំមិនធ្វើតាម”។ … (មានទាំងថា)បើប៉ូលីសមិនរត់មកបុក ត្រូវរត់ទៅបុក​ប៉ូលីសទៅ ហើយ​មាន​ក្រុម​ថត​បង្ហោះ Facebook។ អ្នក(មិនដឹង) មើល Facebook (ក៏យល់)ថា ប៉ូលីស​ឃោរឃៅ។ … អាក្រក់​អាក្រី​យក​មែនទែនហើយ។ ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច ផល​ប្រយោជន៍សង្គម អត់គិតទេ ម្ង៉ៃៗ ឆ្កឹះត្រង់នេះ ឆ្កឹះត្រង់​នោះ តាមចិត្តចង់ …។

ចិនជួយកម្ពុជាក្នុងការស្ថាបនា និងអភិវឌ្ឍន៍, កម្ពុជា ចង់បានទំហំពាណិជ្ជកម្មកាន់តែធំ

… ការតភ្ជាប់របស់កម្ពុជាសម្រាប់ផ្ទៃក្នុងខ្លួន និងផែនការតភ្ជាប់រវាងកម្ពុជា នៅក្នុងក្រប​ខណ្ឌតំបន់ វាក៏គាប់​ជួន​ជា​មួយនឹងគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់មិត្តចិន ស្តីអំពី ខ្សែក្រវ៉ាត់មួយ និងផ្លូវមួយ ដោយការ​ចាប់ផ្តើមទម្លាក់ថវិកាដំបូង​ចំ​នួន ៤០ ពាន់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ហៅថា មូលនិធិផ្លូវសូត្រ តាមរយៈនៃការប្រកាស​របស់​ឯកឧត្តម​ប្រ​ធា​នា​ធិបតី ស៊ី ជីនពីង ក្នុងពេលដែលគាត់ពិគ្រោះជាមួយបណ្តាប្រទេសនៅមុនពេលប្រជុំ APEC នៅ​ប៉េ​កាំង​កាលពីឆ្នាំទៅ។ បន្ថែមលើនោះ មានធនាគារវិនិយោគលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដែលកម្ពុជាក៏ជា​សហ​ស្ថាប​និក​មួយ​ដែរ ហើយដែលផ្តួចផ្តើមដោយចិន ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ជំហានដំបូងសរុបទាំងអស់ ១០០ ពាន់លាន​ដុល្លារ​សហ​រដ្ឋ​អាមេរិកទៀត។ កម្ពុជាសង្ឃឹមថា នឹងអាចទទួលបានឥណទានទាំងនេះ យកមកអភិវឌ្ឍ​គម្រោង​ថ្មីៗ​ របស់ខ្លួន (ហើយ)ដែល(គម្រោងទាំងនោះ) បានដាក់បញ្ជូនទៅមិត្តចិនរួចហើយ ជាប្រចាំឆ្នាំ។ លោកជំ​ទាវ​អគ្គ​រដ្ឋទូត បាននិយាយថា ក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ នេះ លោកជំទាវបានរួមជាមួយខ្ញុំ ៨ ដងរួចហើយ ប៉ុន្តែមិន​ទាន់​អស់​ទេ (យើងនៅ)សល់ ៣ ទៀត គឺ ទី ១ គឺស្ពានមិត្តភាព​កម្ពុជា​-ចិនជ្រោយចង្វារ ទី ២ បើកការដ្ឋាន​ស្ថាបនា​ផ្លូវ ច្រក ៤០០ នៅ​សំឡូត នៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ហើយដូចជានៅក្នុងខែធ្នូនេះ យើងត្រូវទៅ​សម្ពោធ​វារី​អគ្គិសនី​នៅ​កោះ​កុងមួយ​កន្លែងទៀត …។

… តាមខ្ញុំដឹង លោកជំទាវ​ធ្វើការនៅនេះ … រវល់​តែរឿងជួយស្ថាបនាទេ មិនបានរវល់មកជួយដោះស្រាយរឿង​(នយោ​បាយអីទេ) ព្រោះចិនគ្មានទម្លាប់មក​ជ្រៀត​ជ្រែក​កិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់អ្នកណាទេ។ លោកជំទាវក៏មិនបាន​មក​រវល់ជាមួយខ្ញុំ ពីរឿងសិទ្ធិមនុស្ស ពីរឿង​ប្រជាធិបតេយ្យ ពីរឿងស្អីទេ លោកជំទាវគ្រាន់តែមករវល់​ជាមួយ​ពួក​យើង​ខ្ញុំ លើការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងការលំបាករបស់ប្រជាជនកម្ពុជា​ …។ ប៉ុន្តែ​ក៏មានអ្នកខ្លះ រវល់តែខាងមក​ជំនាញខាងបង្រៀនធ្វើបាតុកម្ម … ទឹកហ្នឹងចេញមកពីត្រង់ណា នំបុ័ងចេញ​មក​ពី​ត្រង់​ណា ហើយចូលទៅត្រង់ណា យកលុយ​នៅត្រង់ណា កុំស្មានតែគេមិនដឹង …។

… មិត្តចិន ជាប្រទេសដែលបានរួមចំណែកច្រើនសម្រាប់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ មិនថាអាស៊ី មិនថាអាហ្រ្វិក មិន​​ថាអាមេរិកឡាទីននោះទេ។ កម្ពុជាជាប្រទេសមួយ ដែលមានទំនាក់ទំនងក្នុងភាពជាដៃគូ ជាយុទ្ធសាស្ត្រ​គ្រប់​ជ្រុង​ជ្រោយ(ជាមួយចិន) ដែលទាមទារឲ្យមានការសហការគ្នាកាន់តែស៊ីជម្រៅឡើង កាន់តែមាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ឡើង​លើគ្រប់វិស័យទាំងអស់ ជាពិសេស គឺទំនាក់ទំនងខាងសេដ្ឋកិច្ច។ ​យើងត្រូវ​ធ្វើ​យ៉ាង​​ម៉េចធានាថា ឆ្នាំ ២០១៧ ទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេរទិសនឹងឡើងទៅដល់ ៥ ពាន់លានដុល្លារ ដូចការគ្រោងទុករវាងខ្ញុំ ជាមួយអតីត​ប្រ​ធា​នាធិបតី ហ៊ូ ចិនតាវ ឆ្នាំ ២០១២។ ឥឡូវ ទំហំពាណិជ្ជកម្ម​របស់យើងគឺឡើងជាង ៣ ពាន់លាន ប៉ុន្តែ​ឆ្នាំ​ណា​មួយនោះ ឡើងទៅដល់ប៉ុន្មានពាន់លាន គឺ លើស ៥ ពាន់​លានទៅទៀត។ ប៉ុន្តែយើងចង់បាន(ទំហំ)​ពាណិជ្ជកម្មថេរ។ ទំហំពាណិជ្ជកម្មរបស់យើង​ជាមួយនឹងចិន កាន់តែធំទៅៗ ហើយចំនួនទេសចរចិនឆ្នាំនេះ គឺ​ប្រ​ហែល​ជាអាចនឹងទៅលើសកន្លះលាន​នាក់។ ឆ្នាំទៅដូចជាលើសកន្លះ​លាននាក់ទៅហើយ ឆ្នាំនេះអាច ៧៦ ម៉ឺន​នាក់។

… ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ បាននិយាយលេងជាមួយមិត្តចិនថា សុំឲ្យទេសចរចិន​មក​ស្រុក​ខ្មែរ​ត្រឹម​​តែ ០,០១% មិន​មែន ១% (ទេ ព្រោះ)បើ ១% យើងទទួលអត់បានទេ (ដោយវា)ស្មើនឹង ១៣០ លាននាក់ មិន​មានសណ្ឋា​គារ​ឲ្យ​នៅទេ។ បើ ០,១% (ចំនួន)ស្មើ(នឹង) ១៣ លាននាក់ យើងសុំតែ ០,០១% ស្មើនឹង ១ លាន ៣ សែននាក់ និយាយរួមឲ្យបានលើ ១ លាននាក់។ ឥឡូវឆ្នាំនេះ អាចនឹងបានជាង ៧០ ម៉ឺននាក់។ យើងនឹងបើក កុង​ស៊ុល​កន្លែង​ថ្មីៗ ទៀត ការហោះហើររបស់ចិនពីគោលដៅផ្សេងៗ។ នៅចិន ខេត្តមួយមានក្រុមហ៊ុនអាកាស​ចរណ៍​មួយ ដែលអាចហោះហើរភ្ជាប់មកកម្ពុជា។ ចិន​មកចាយលុយនៅស្រុកខ្មែរ អញ្ចឹងបន្លែបង្ការស្អីៗ​ លក់ចូលផ្សារ លក់ចូលអូតែលរបស់យើង។ ការនាំចេញ មិនចាំបាច់តែ(ឆ្លង)កាត់ព្រំដែនទេ គឺនាំចេញនៅនឹងកន្លែងតែម្តង។ ចិញ្ចឹមមាន់ បានពង បានសាច់ បន្លែបង្ការឲ្យមានគុណភាពគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីនាំចូលទៅក្នុងអូតែល ដែលភ្ញៀវ​បរទេស​ស្នាក់នៅ … ជាការរកទីផ្សារសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។

សូមខ្ចីផែនទីពីអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស និងបារាំង

… ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ បានឮហើយ សម្លេងអ្នកនិទានរឿង ឬក៏សម្លេងអ្នកភូត។ និយាយឲ្យត្រង់ៗ តែម្តង ម្ង៉ៃៗ​ដើរ​ភូតអើយភូត។ ខ្លួនឯងមិនដែលបានភ្លក់រសជាតិកាន់អំណាចយ៉ាងម៉េចផង ក៏ភូតប៉ុណ្ណឹងទៅហើយ … បោក​ប្រាស់​គ្នា ស្អីគ្នាទៀត។ ចុះទម្រាំតែ​កាន់អំណាច វាទៅជាស្អីទៅទៀត? ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ក៏ធ្លាប់ឮ លន់ នល់ ភូត ហើយ​ក៏ធ្លាប់ឮ ប៉ុល ពត ភូត ឥឡូវក៏ធ្លាប់លឺអ្នកនយោបាយភូតដែរ។ … ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ មិនដេញជើងអ្នក​ភូត​អី​​ទេ (សុំនិយាយកន្លែងហ្នឹងបន្តិច​ សូមលោកជំទាវ កុំថាខ្ញុំយក​វេទិកា​មាន​មុខ​ចិន​មកនិយាយអី) ប៉ុន្តែរឿងនេះ​ជា​​​រឿងសំខាន់ រឿង​គួរ​តែនិយាយ ដោយសារតែ​គេចេះចោទថា រាជរដ្ឋាភិបាលប្រើផែនទីក្លែងក្លាយ។ ខ្ញុំព្រះ​ករុ​ណា​ខ្ញុំ បានសរសេរលិខិត​ទៅ​អគ្គ​លេខា​ធិកាអង្គការស​ហប្រជាជាតិ សុំផែនទីដែលកម្ពុជាតម្កល់​នៅ​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ។ … យោងតាមឯកសារមួយចំនួន ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំក៏សរសេរ​សំបុត្រទៅ​ប្រធានាធិបតីអាមេរិក និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីអង់គ្លេស ដើម្បីស្នើសុំផែនទីដែលកម្ពុជាបាន​បញ្ជូនទៅឲ្យអាមេរិក។ អាមេរិកច្បាស់ជាមាន​ហើយ ព្រោះផ្អែកលើទូរសារ Airgram ដែលថា​ទទួលបានផែនទីពីលោក ហួត សម្បត្តិ រដ្ឋលេខាធិការ​ក្រសួង​ការ​បរទេសនៅពេលនោះ។ សូមប្រធានា​ធិប​តី (សហរដ្ឋអាមេរិក បារ៉ាក់) អូបាម៉ា កុំបារម្ភ ខ្ញុំអត់សុំផែន​ទី​អា​មេ​រិកគូសចូល​ដីខ្មែរដើម្បីទំលាក់គ្រាប់បែកកាលពីជំនាន់នោះទេ ខ្ញុំសុំតែ​ផែនទីដែល​លោក​ ហួត សម្បត្តិ អតីត​​រដ្ឋ​លេ​ខាធិការក្រសួងបរទេស ជូនទៅឲ្យទូតអាមេរិក ដូចមានក្នុងលិខិតរបស់​ខ្ញុំ ​ជូន​ឯកឧត្តមប្រធានាធិបតី​តែ​ប៉ុណ្ណោះ … (ហើយក៏)សុំខ្ចីទេ មិនមែនសុំយកមកវិញទេ ហើយសុំឲ្យ​ចាត់ជំនាញការ​អ្នកឯកទេសផែនទី​ … អា​មេ​រិកមកជាមួយផង។

ជាមួយអង់គ្លេស យើងឃើញថាមានទំនាក់​ទំនង រវាងព្រះករុណាព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ជាមួយនឹង​រដ្ឋលេខាធិការ​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអង់គ្លេស។ យើង​បានសរសេ​រក្នុងន័យស្នើសុំ “បើមាន” ព្រោះយើងមិនចាត់ទុកថាមានទេ។ អា​មេរិកយើងដឹងថាមាន ប៉ុន្តែ​ ជា​មួយអង់គ្លេស មិនប្រាកដថាមានទេ។ ក្នុងករណីថារដ្ឋាភិបាល(កម្ពុជា)​ជាន់​នោះផ្ញើផែនទី (ហើយ)អង់គ្លេសទទួល ក៏សុំខ្ចីដែរ អមដោយអ្នកបច្ចេកទេសយកមក។ សម្រាប់បារំាង​ដឹងតែ​មាន​ហើយ​ ព្រោះបារំាងអ្នកគូរ។ បារំាងបដិសេធមិនបានដាច់ខាត។ បារំាងច្បាស់ជាមាន ហើយផែនទី​ហ្នឹង​ហើយ ដែលបារំាង​ទុក​ឲ្យកម្ពុជា វៀតណាម និងឡាវ ប្រើប្រាស់រួមគ្នា។ អញ្ចឹងបើផែនទីដែលរាជ​រដ្ឋា​ភិបាល​ប្រើ​(ជា​ផែនទី)ក្លែងក្លាយ តើផែនទីពិតនៅឯណា?

… ឥឡូវរក​ឃើញ(ផែនទី នៅសហប្រជាជាតិ)​តែ ១៨ ផ្ទំាងទេ ក្នុង​ចំណោម ២៦ ផ្ទំាង។ ១៨ ផ្ទំាងនេះ គឺរដ្ឋា​ភិ​បាល​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម បានប្តឹងទៅ​អង្គការសហប្រជាជាតិ អំពីអាមេរិកំាង និងវៀតណាមខាងត្បូង​ទំ​លាក់​គ្រាប់បែកចូល​ដីខ្មែរ។ សហប្រជាជាតិនឹងបន្តរក ផែនទី​ដែល​តម្កល់​នៅអង្គការសហប្រជាជាតិ។ (សហ​ប្រ​ជាជាតិ) ឆ្លើយឲ្យយើងត្រឹមតែ ១៨ ផ្ទំាង ដែលប្តឹងមួយដង ១ ផ្ទំាង​ ទំលាក់នៅកន្លែងនេះ ប្តឹងមួយ​ផ្ទំាង​ទៅ​ ទំ​លាក់នៅកន្លែងនោះ …។ យើងក៏ស្នើសុំអាហ្នឹង យើងថាផែនទីណាឲ្យតែមាន ឲ្យតែរបស់ខ្មែរ ដើម្បីយកមក​ដាក់​លើតុ ហើយផែនការរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ បើក​ទូលាយឲ្យមានការផ្ទៀង​ផ្ទាត់ក្នុងនោះ តាមការគិតគូរជា​បឋម​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះករុណាខ្ញុំ ក្រៅពីតំណាងរបស់​រាជរដ្ឋា​ភិបាលខ្លួនឯង ក៏សុំអញ្ជើញតំាងពីព្រឹទ្ធសភា គណបក្ស​ដែល​មាន​អាសនៈក្នុងព្រឹទ្ធសភា (ឥឡូវថាមានពីរបក្ស) មួយបក្ស ២ នាក់ៗ ចេញពីព្រឹទ្ធសភា, ចេញពីរដ្ឋសភា គឺ​បក្សក្នុង​រដ្ឋា​ភិ​បាល និងបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលអាចថាម្ខាង ២ នាក់ៗ ចេញមក, ក្រុមប្រឹក្សា​រដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏​អញ្ជើញ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាចៅក្រមក៏អញ្ជើញ គណបក្សនយោបាយដែលមានអាសនៈនៅក្នុងសភាក៏​អញ្ជើញ គណបក្ស​ដែលទើបនឹងកើតពីម្សិល ឬកើតពីថ្ងៃណាក៏ដោយ សូមអញ្ជើញទំាងអស់ … ខ្ញុំព្រះ​ករុណាខ្ញុំ មិន​អាច​​ទទួលយកបាននូវពាក្យថា ប្រើផែនទីក្លែងក្លាយទេ។ តើផែនទីពិតនៅឯណា?

អ្នកចង់ប្តឹងវៀតណាម ទៅ តុលាការឡាអេ សូមធ្វើសារណាឲ្យច្បាស់

… តើខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ មានកំហុសអ្វី? ឥឡូវ … អ្នកដែលថាឲ្យខ្ញុំ​ព្រះករុណាខ្ញុំ ប្តឹងទៅអង្គការតុលាការឡាអេ ខ្ញុំ​សូម​ស្នើមេត្តាធ្វើសារណាឲ្យច្បាស់។ តើប្តឹងនៅកន្លែង​ណា? ស្វាគមន៍ទទួលមតិនៃអ្នកច្បាប់ ដែលបាន​លើក​ឡើង​ថា ឲ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រីប្តឹងវៀតណាម ទៅ​តុលាការឡាអេ។ សូមសិក្សាផ្លូវច្បាប់លើគ្រប់ទិដ្ឋភាព​ទំាង​អស់​មក តើប្តឹងកន្លែងណា? … អ្នកដែលមានផែនទីត្រឹមត្រូវ សូមដាក់មក សូមបញ្ជូនមក បើមិនបញ្ជូនឲ្យរាជរដ្ឋាភិ​បាល​​ក៏បញ្ជូនទៅរាជបណ្ឌិតសភា។ បណ្ឌិត សុខ ទូច កំពុងតែដឹកនំាធ្វើការស្រាវជ្រាវ កំពុងត្រូវការឯកសារ មក​ផ្ទៀងផ្ទាត់។ រាជរដ្ឋាភិបាលបាន​ផ្តល់ជូនអស់ហើយ ទៅរាជបណ្ឌិតសភា។ … សុំអ្នកថាឲ្យខ្ញុំព្រះករុណា​ខ្ញុំ​ប្តឹង​វៀត​ណាមទៅតុលាការឡាអេ អញ្ជើញធ្វើសារណាមក តើប្តឹងទៅវាឈ្នះត្រង់ណា ឬវាចាញ់ត្រង់ណា? … ប៉ុន្តែ​សុំសួរថា ហេតុអ្វីបានជាព្រះករុណាលោកមិនប្ដឹងទៅ​តុលាការ​ឡាអេ កាលពី​ជាន់នោះ ត្រឹមតែប្តឹងទៅ​អង្គ​ការ​សហប្រជាជាតិ? … ក្នុងពេលដែលព្រះករុណាព្រះបិតា ព្រះអង្គប្តឹងថៃពីរឿង​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ ម៉េចបាន​ព្រះ​​ករុ​ណា​បិតាមិនព្រមប្តឹងព្រំដែនជាមួយវៀតណាម? …

… ខ្ញុំព្រះ​ករុណាខ្ញុំ និយាយក្នុងសភាម្តង​ហើយ។ ផែនទីទោះបីផែនទីមកពីបារំាង និងផែនទីមក​ពីអង្គការ​សហ​ប្រ​ជា​ជាតិ ​យើង​បានថត​ចម្លង​តំាង​ពីមុនឯណោះ។ ឥឡូវយើងអត់យក(ច្បាប់)ថត​ចម្លងទេ។ សុំច្បាប់ដើម។ (កម្ពុជា)ប្តឹងទៅអង្គការសហប្រជា​ជាតិ​ថា អាមេរិកបាន​ទំលាក់​គ្រាប់បែក នៅម្តុំដាក់ដំា ដល់ទៅ(គំនូស)​ផែន​ទី​​ដើរតាម(ព្រែក)ដាក់ដំា។ អញ្ចឹងបានសេចក្តីថា រដ្ឋ​មន្ត្រី​​ការបរទេសជំនាន់នោះ អ្នកស៊ីញ៉េលើផែនទី​ បាន​ប្រ​គល់​ទឹកដី ៥១ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ឲ្យទៅ​វៀត​ណាម​​រួចស្រេចទៅ​ហើយ។ … សូមពន្យល់កន្លែងហ្នឹងបន្តិច ដើម្បីឲ្យ​ភ្លឺ​ភ្នែកទំាងអស់គ្នា។ ត្រូវប្តឹង ឬ​មិន​ប្តឹង។ នៅ​ឆ្នាំ ១៩១៤  អគ្គទេសាភិបាល​ឥណ្ឌូ​ចិន​បាន​ចេញ​សេច​ក្ដី​សម្រេច​មួយ​ថា ព្រំដែនត្រូវដើរតាម​ ទន្លេ​ ដាក់ហ៊ូត ដល់បារាំងគូសផែនទីទៅតាម ដាក់ដាំ។ ឥឡូវសូមអ្នក​ដែល​ថា​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ប្ដឹង ស្ដាប់ត្រង់កន្លែងហ្នឹង ហើយ​ពន្យល់ខ្ញុំត្រឡប់មកវិញ ព្រោះខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំទ្រាំ រហូតដល់គេជេរថា កាត់​ទឹក​​កាត់ដីឲ្យ​បរទេស។

… ថៃចាញ់ក្ដីខ្មែរមកពីអី្វ? គឺចាប់ផ្ដើមពីផែនទី។ ផែនទីកិច្ចព្រមព្រៀងបារាំង-សៀម គេឲ្យដើរតាមខ្សែ​បែង​ចែក​ទឹក។ អាហ្នឹងជាកិច្ចព្រមព្រៀងបារាំង-សៀម។ ដល់ពេលដែលបារាំងគូសផែនទី គឺមិនដើរតាម​អាហ្នឹងទេ ដើរ​​តាម​​អាក្រោមនេះ។ ដល់ទៅបារាំងយកផែនទីមកឲ្យ, (កាលនោះ)សៀមមិនត្រឹម​តែមិនទាមទារឲ្យកែ​ប្រែ​ផែនទី​​ទេ ថែមទាំងប្រើផែនទីហ្នឹងរហូតមក។ អញ្ចឹងតុលាការគេ​កាត់ក្ដីផ្អែកលើអី? អង្គ​ហេតុ និងអង្គច្បាប់របស់គេ អង្គច្បាប់ផ្អែកលើអង្គហេតុ។ គេ (តុលាការ)កាត់ឲ្យខ្មែរ​ឈ្នះ ព្រោះព្រះវិហារ​នៅក្នុងដី​ខ្មែរ ផ្អែកលើផែន​ទី​ដែល​អ្នក​​ឯងបានប្រើ។ ឥឡូវ(ករណី) ដាក់ដាំ និងដាក់ហ៊ូត … តាំងពីបារាំងគូសផែនទី តើ​ខ្មែរដែលបានតវ៉ាឬអត់? អត់ដែលទេ … ឥឡូវផែនទីរបស់បារាំងដែលគេបង្ហោះតាម(ហ្វេសប៊ុក​ដែលមានតម្លៃ) ១៦៨ ដុល្លារ យកមក​មើលទៅ អាហ្នឹងនៅក្នុងដីគេមែន។ ឥឡូវលោកឯងសួរថា ពេលដែល​ទៅប្ដឹង តើឈ្នះ ឬចាញ់? ឥឡូវនេះ ខ្ញុំ​ព្រះ​ករុណាខ្ញុំ​ កំពុងតស៊ូជាមួយវៀតណាម (ថា)ជាតំបន់មិនទាន់ដាច់ស្រេច។ ឥឡូវអស់លោកឲ្យ​យោបល់ខ្ញុំ តើ​គួរ​ឲ្យ​វៀតណាមតែម្ដង ឬក៏តស៊ូ? លោកឯងឲ្យយោបល់មក ឬក៏ត្រូវប្ដឹង? បើប្ដឹងគ្រាន់តែចាញ់​ តើប្ដឹងធ្វើអី? នៅឆ្នាំ ១៩៦៤ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ ទើបតែនឹងអាយុ ១២ ឆ្នាំទេ។ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ កើតឆ្នាំ ១៩៥២ …។

សូមបង្ហាញផែនទីត្រឹមត្រូវមក បើអត់មាន បានន័យថាបោកប្រាស់

… ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ អំពាវនាវគ្រប់បក្សនយោបាយទាំងអស់ ដើម្បីឯកភាពជាតិ គឺត្រូវឯកភាពគ្នាលើផែន​ទី។ ឥឡូវផែនទីណាដែល(មានព័ត៌មាន)លើសហ្នឹង ឬក៏លោកចង់យកផែនទីមុន ដែលខុសពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន? បើសិន​ជារដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងថា ផែនទីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ប្រើប្រាស់ផែនទីខ្នាត ១/៥០០០០ ខ្ញុំព្រះ​​ករុណា​ខ្ញុំ ក៏សុខចិត្តលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្ធិសញ្ញាជាមួយវៀតណាមដែរ។ ប៉ុន្តែមាត្រាទី ២ នៃ​រដ្ឋធម្ម​នុញ្ញ គេឲ្យប្រើផែនទីអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាមានចែងក្នុងផែនទីខ្នាត ១/១០០០០០ បោះពុម្ពក្នុងចន្លោះឆ្នាំ ១៩៣៣-១៩៥៣ ដែលអន្តរជាតិទទួលស្គាល់ឆ្នាំ ១៩៦៣-១៩៦៩។ បើអញ្ចឹង យើងដឹងថា រវាងឆ្នាំ ១៩៣៣ និង​១៩៥៣ ក្នុងក្រុមភូមិសាស្រ្តឥណ្ឌូចិនហើយ។ ឥឡូវ ផែនទីណា សូមដាក់មក សូមបញ្ចេញមក។ បើស្អប់ខ្ញុំ​ សូម​យកទៅថ្វាយព្រះករុណា ព្រះមហាក្សត្រ ដល់ក្នុងវាំង​តែម្ដងទៅ កុំមក​ធ្វើបាបខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ។ … បើ​អ្នក​ណា​មិនហ៊ានបញ្ចេញ​ផែនទី ដែលចាត់​ទុក​ថា​ជាផែនទីត្រឹមត្រូវ អ្នកនោះគឺជាអ្នកបោកប្រាស់ប្រជាជន … មិន​​លើក​លែងឲ្យលើ​ទិដ្ឋ​ភាព​ផ្លូវច្បាប់ទេ។

… មិនមែនយកផែនមកផ្ទៀងផ្ទាត់ធ្វើ​សង្រ្គាមជាមួយវៀតណាមទេ។ យើងអតីតអាណានិគមរបស់បារាំង មុន​នឹងចេញទៅ បារាំងទុកផែនទីហ្នឹង​ឲ្យ​ប្រើ​ប្រាស់រវាងយើង វៀតណាមផង និងជាមួយឡាវផង។ វាមានតែផែន​ទី​ហ្នឹង ក្រៅពីហ្នឹងមានតែផែនទី UTM របស់អាមេរិកាំង និង(ផែនទី)​ក្រោយៗ មកទៀត សម្រាប់ធ្វើសង្រ្គាម​របស់​​វៀតណាមខាងត្បូង។ ជួនកាលក្រុមភូមិសាស្រ្ត​ខ្មែរ​ជំនាន់នោះ ក៏មានផ្នែក UTM សម្រាប់ប្រតិបត្តិការ​យោ​ធា ប៉ុន្តែយកមក​កំណត់​ព្រំដែន​ស្រេច​តែចិត្តមិនបានទេ។ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ អំពាវនាវ បើអ្នកឯងមិនមែនជា​អ្នក​បោក​ប្រាស់​ប្រជាពលរដ្ឋ អ្នកឯងត្រូវបញ្ចេញមកផែនទី​ពិតនៅឯណា? … បើអង្គការសហ​ប្រជាជាតិ​មិន​អនុញ្ញាត​ឲ្យនាំផែនទីចេញ យើងក៏​សូមចាត់តាំងប្រតិភូទៅពីភ្នំពេញ ដោយនាំទៅ​ទាំងបក្ស​ក្រៅរដ្ឋាភិបាល និង​អ្នក​ដែល​ជាប់ពាក់ព័ន្ធ ដូចជា​រាជបណ្ឌិតសភា ឬក៏បក្សនយោបាយណាទៀត រាជរដ្ឋា​ភិបាលសុខចិត្តចេញ​​លុយ​​ថ្លៃយន្ដហោះ និងថ្លៃ​អូតែលឲ្យទៅ ដើម្បីផ្ទៀង(ផែនទី)នៅ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ បើបារាំងមិនព្រមឲ្យ យើង​សុខចិត្តទៅដល់​ប៉ារីសមើលផែនទីខ្មែរ។ បើថាអង់គ្លេសមាន អង់គ្លេសមិនឲ្យយើង​សុខចិត្តទៅអង់គ្លេស។

… អ្នកឯង​(ចង់លេង)ខូច​ម៉េច។ អស់សន្លឹកបៀរលេង មកលេងរឿងជាតិនិយម? … សូមកុំលេងចាប់ដៃ ជាន់​ជើង។ តើអ្វីទៅ «ចាប់ដៃ ជាន់ជើង»? សន្ទនាគ្នាស្រួល​ណាស់មេៗ(ខាងលើ) ប៉ុន្តែប្រើកូនចៅឲ្យធ្វើ ឲ្យជេរ ឲ្យ​ញុះញង់​ទៅ​វិញ។ សូម្បីតែចិនក៏ស្អប់ដែរ អាចាប់ដៃជាន់ជើងនោះ ម៉េចបានខ្ញុំថាចិនស្អប់? បើអ្នកឯងទាក់ទង​ការ​ទូត​​ជាមួយនឹងប៉េកាំងហើយ កុំរញ៉េរញ៉ៃជាមួយតៃវ៉ាន់ …។ ខ្ញុំប្រើពាក្យ​នយោបាយថា បើទំនាក់​ទំ​នង​ជា​មួយ​ចិន សូមប្រយ័ត្នតែ​ត្រង់នេះមួយ ចិនមិនត្រូវការអីពីយើងទេ “សុំនយោបាយចិនមួយឲ្យប្រាកដ” កុំលេង​ចាប់​​ដៃ​ហើយ​ជាន់ជើង …។

បោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ ២០១៨ នៅសប្តាហ៍ទីបួន ខែ កក្កដា ផ្អែកលើមាត្រា ៧៨ នៃរដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ

… ខ្ញុំប្រកាសការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៨ នឹងធ្វើនៅ​ថ្ងៃអាទិត្យ នៃសប្តាហ៍ទីបួន ក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨ ដដែល អត់​មានមុន និងអត់មាន​ក្រោយ។ មូល​ហេតុអី? មកពីពួកលោកឯងតើ។ ខ្ញុំបានគិតថា ធាតុអាកាសអីចេះ​ចុះ​ទៅ លើកពេល​បោះឆ្នោតមកមុខ។ ពេលចរចានៅចំការមន​ កាលពីថ្ងៃទី ២២ ខែកក្កដា ខ្ញុំបានប្រាប់ថាយើង​គួ​រ​ដាក់ថ្ងៃ​បោះឆ្នោតនៅ​អាទិត្យទីបួន នៃខែកុម្ភៈ តែម្ដងទៅ។ គាត់ថាចាំក្រោយ។ បើសិនជាកិច្ចព្រមព្រៀង​នយោ​បាយ​​ចែងថា បោះឆ្នោតនៅថ្ងៃអាទិត្យ សប្តាហ៍ទី បួនហ្នឹងគឺបាន។ យើងនឹងផ្អែកលើកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយ ដើម្បីទៅធ្វើ​វិសោធនកម្ម​រដ្ឋធម្មនុញ្ញឲ្យហើយ ជាពិសេសមាត្រាទី ៧៨ … ដែលថា សភាមានអាណត្តិ ៥ ឆ្នាំ ហើយ​សភាមិនអាចរំលាយមុនអាណត្តិបានទេ លើកលែងតែរាជ​រដ្ឋាភិបាលរំលាយ ២ ដង ក្នុងរយៈពេល ១២ ខែ។ ប៉ុន្តែកន្លងទៅ​ មិនបានកែអាហ្នឹង​ឯណា? …

… សមាជិកគាត់ប្រឆាំងនឹង​ពួកគាត់ចូលសភា។ គាត់ថាដោយសារតែចូលសភាហ្នឹង​ហើយ បានមាន គ.ជ.ប ថ្មី … មួយទៀត ដោយសារតែចូលសភា និងវប្បធម៌សន្ទនា បានវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍។ គាត់ក៏នឹងឆ្លើយ និង​ប្រាប់​ថា ដោយសារតែគាត់ចូលសភា បានគាត់សុំបោះឆ្នោតមុនបាន ៥ ខែ។ ខ្ញុំមិន​ឲ្យទេៗ ផ្ដាំទៅផង​។ ទុក​ពេល​ឲ្យបក្សថ្មី រៀបចំខ្លួនឲ្យ​បានស្រួល។ មានបក្សមួយបង្កើត​ពីម្សិល។ សូមស្វាគមន៍ មកប្រណាំងគ្នា។ បើ​ចង់​បោះមុនការ​កំណត់ ត្រូវ​កែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ គណបក្សប្រជាជន​ប្រកាន់ដាច់ខាត មិនកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ បើអញ្ចឹង​ត្រូវ​​តែបោះ​ឆ្នោតនៅថ្ងៃអាទិត្យ អាទិត្យទី ៤ ខែកក្កដា ដដែល។ បក្សទាំងអស់ ទាំងបក្សចាស់ ទាំងបក្សថ្មី ត្រៀម​ខ្លួន​សម្រាប់ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨ ជាការ​បោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ ឯបោះឆ្នោតថ្នាក់ឃុំ/សង្កាត់ ជាសិទ្ធិ​របស់​នា​យករដ្ឋមន្រ្តី(សម្រេច)។ នៅឆ្នាំ ២០១២ ដូច​បោះឆ្នោត(ឃុំ/សង្កាត់)ខែមិថុនា? (ករណីនេះ) មិនមាន​ចំ​ណង​ក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ទេ។ មុនមួយខែ គឺក្រោយចូលឆ្នាំចាំបោះឆ្នោត …។

ហ៊ុន សែន រក្សាបានធាតុមួយ គឺ ហ៊ុន សែន របស់កម្ពុជា

… ធ្វើនយោបាយ ឲ្យមានសុច្ចរិតភាពទៅមើល។ កុំទុច្ចរិតភាពក្នុងនយោបាយទៅមើល។ សឲ្យវាស ខ្មៅឲ្យវា​ខ្មៅ​ទៅមើល។ ថាខ្ញុំអាយ៉ងវៀតណាម។ ខ្ញុំមិនដឹងថាអាយ៉ងអ្នកណា? ម្តងទៅគេថាអាយ៉ង​វៀតណាម ម្តងទៅ​គេ​ថាអាយ៉ង​ចិន ដោយសារតែរឿងសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ។ ឥឡូវខ្ញុំហ៊ាននិយាយ។ មួយ​ចំនួនគេថា​ខ្ញុំហ្នឹង​មិន​ត្រឹមត្រូវទេ បានជាមិនចេញ COC។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំដាក់ចេញជាសំណួរត្រឡប់ទៅវិញ តើអ្នកធ្វើ​ប្រធានអាស៊ាន​មុន​ខ្ញុំ មានវៀតណាម និងឥណ្ឌូនេស៊ី បានធ្វើចេញឬអត់? ថា ២០១០ និង ២០១១ មិនចេញទៅចុះ ប៉ុន្តែ ឥឡូវ ព្រុយណេ មីយ៉ាន់ម៉ា និងម៉ាឡេស៊ី ២០១៣, ២០១៤, ២០១៥ ចេញហើយឬនៅ? វាអត់ចេញទៀត។ ដូច​នេះ ហ៊ុន សែន អត់មានអីខុសទេ។ ដោយសារតែកម្ពុជាក្រ និងតូចពេក គេស្តី​បន្ទោស គេថាយើង​ហ្នឹង​លម្អៀង​ទៅរកចិន។ ខ្ញុំឥតបានលម្អៀងទៅរកអ្នកណាទាំងអស់។ ​ខ្ញុំត្រូវការឲ្យត្រឹម​តែអាស៊ាន-ចិន បន្តការចរចា អនុវត្តត្រឹមត្រូវតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ភាគីសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលហៅថា DOC ដើម្បីឈានទៅរក COC ហើយលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រទេសពាក់ព័ន្ធធ្វើការ​សន្ទនាគ្នា។ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំបានប្រាប់នាយករដ្ឋមន្រ្តីជប៉ុនត្រង់ៗ​តែ​ម្តងថា លើកទឹកចិត្តឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធ​ពិភាក្សាគ្នាទៅ។ ខ្ញុំសូមជម្រាបជូនឯកឧត្តមឲ្យច្បាស់ ទោះបីមាន COC ក៏ដោយ វៀតណាមច្បាស់ជាវាស់វែងជាមួយចិន វៀតណាមច្បាស់ជាវាស់វែងជាមួយ​ហ្វីលីពីន ចិនច្បាស់ជា​វាស់​វែង​ជាមួយវៀតណាម ជាមួយហ្វីលីពីន និងជាមួយអ្នកដទៃទៀត …។

… ប៉ុន្តែ ហ៊ុន សែន រក្សាបានធាតុរបស់ ហ៊ុន សែន មួយ គឺ ហ៊ុន សែន របស់កម្ពុជា។ ឆ្នាំ ១៩៨២ ខ្ញុំព្រះ​ករុណាខ្ញុំ​នៅចាំច្បាស់ណាស់ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំទៅស្រុកបារាំង ទៅដល់កាសែតចុះព្រោងព្រាត គេថា រដ្ឋមន្រ្តីការ​បរ​ទេស​​កុំម្មុយនីស្តដ៏ក្មេង រួចហើយគេថា យើងហ្នឹងកុំម្មុយនីស្ត។ ទៅដល់មូស្គូ គេថាឯង​ហ្នឹងពួកសេរី មិន​ដែល​បានចូលរួមគណៈប្រតិភូទៅជួប  Leonid Brezhnev  ជាមួយនឹងគណៈប្រតិភូពួក​សង្គមនិយមទេ គេឲ្យ​ទៅ​ជាមួយពួកប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ មាន អង់ហ្គោឡា, ​កុងហ្គោប្រាហ្សាវីល, ម៉ូហ្សាំប៊ិច។ (ប្រទេស) ដែល​ទៅ​ជួប​ជាមួយ Leonid Brezhnev បានមាន វៀតណាម, កូរ៉េខាងជើង, គុយបា, អឺរ៉ុបខាងកើត។ ពេល​ហ្នឹង​ចិន​មិនសូវ​ទៅទេ និយាយឲ្យត្រង់។ … តាំងចិត្តដ៏ក្លាហានមួយថា ហ៊ុន សែន គឺរបស់កម្ពុជា។ ឥឡូវ វៀត​ណាម និងចិន អត់សូវត្រូវ​គ្នាទេ និយាយឲ្យពិត រឿងសមុទ្រចិនខាងត្បូង គាត់អត់ត្រូវគ្នាតែចំណុចហ្នឹងទេ ប៉ុន្តែ គាត់លក់ដូរជាមួយគ្នា ទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងចិន និងវៀតណាម ធំណាស់ មួយឆ្នាំៗ ជិត ៤០ ពាន់លាន ស្មើ​នឹង​ជាងពាក់កណ្តាលនៃ​ទំហំពាណិជ្ជកម្មរបស់វៀតណាម …៕