សេចក្តីថ្លែងព័ត៌មាន និងសំនួរចំឡើយ នៃសន្និសីទសារព័ត៌មាន សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ​បង្ហាញលទ្ធផលសំខាន់ៗ នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានទី ៤០ និងទី ៤១ ព្រមទាំងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធនានា នៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

សេចក្តីថ្លែងព័ត៌មាន

អ្នកសារព័ត៌មាន លោកលោកស្រី!
ជាដំបូងខ្ញុំសូមស្វាគមន៍យ៉ាងកក់ក្ដៅចំពោះលោក/លោកស្រី អ្នកសារព័ត៌មានដែលមានវត្តមានក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាននៅថ្ងៃនេះ។ អ្នកកាសែតយើងទាំងអស់បានទទួលព័ត៌មានសំខាន់ៗ ពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចប្រជុំនានាក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានរួចហើយ ដោយឡែកព័ត៌មានលម្អិតនៃកិច្ចប្រជុំនីមួយៗ ក៏មាននៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ប្រធាននៃកិច្ចប្រជុំកំពូលទាំង ១១ ដែរ។ ដូចនេះ ខ្ញុំនឹងផ្ដោតទៅលើបញ្ហាលេចធ្លោតែប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់ពីនោះ ខ្ញុំនឹងបើកវេទិកាសម្រាប់សំណួរចម្លើយ។

អ្វីដែលកម្ពុជាបានធ្វើការប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ គឺជាសក្ខីភាពបញ្ជាក់ពីតួនាទីនាំមុខរបស់ប្រទេសយើង ក្នុងនាមជាប្រ​ធានអាស៊ាន នៅក្នុងកិច្ចការតំបន់និងសាកលលោក ក៏ដូចជាលទ្ធភាពនិងសមត្ថភាពក្នុងការរៀបចំព្រឹត្តិ​ការណ៍​សំខាន់ៗរបស់ពិភពលោក ដូចជាកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននិងកិច្ចប្រជុំកំពូលពាក់ព័ន្ធ ក្រោមមូលបទ “អាស៊ាន​រួមគ្នាធ្វើ៖ ដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងអស់គ្នា”។

កម្ពុជា ក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានបច្ចុប្បន្ន អាចអញ្ជើញនិងទទួលថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗ មកពីបណ្ដាប្រទេសនិងស្ថាប័នអន្តរជាតិនានាចំនួន ២៩ ក៏ដូចជាបានអនុម័តនិងកត់សម្គាល់ឯកសារលទ្ធផលចំនួន ១០០ ស្ដីពីអាទិភាពចម្បងនានា នៅក្នុងសសរស្ដម្ភសហគមន៍ទាំងបី ក្នុងនោះមានឯកសារបីដែលខ្ញុំចង់រំលេចគឺ៖

(១) សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្ដីពីទស្សនវិស័យរបស់ប្រមុខដឹកនាំអាស៊ាន លើមូលបទ “អាស៊ានរួមគ្នាធ្វើ៖ ដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងអស់គ្នា”។

(២) សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ប្រមុខដឹកនាំអាស៊ាន ស្ដីពីខួបទី ៥៥ នៃអាស៊ាន និង

(៣) សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ប្រមុខដឹកនាំអាស៊ាន ស្ដីពី “របៀបវារៈតភ្ជាប់អាស៊ានក្រោយឆ្នាំ 2025”។

ក្នុងរយៈពេល ៤ ថ្ងៃចុងក្រោយនេះ អាស៊ាននិងដៃគូខាងក្រៅ បានពិភាក្សាយ៉ាងទូលំទូលាយនិងប្រកបដោយន័យស្ថាបនាលើបញ្ហាដ៏សំខាន់បំផុតជាច្រើន ដែលតំបន់របស់យើងនិងសាកលលោក កំពុងប្រឈម ដូចជា​សភាពការណ៍សន្តិសុខដ៏គួរឲ្យព្រួយបារម្ភ, ការធ្លាក់ចុះសេដ្ឋកិច្ច, ជំងឺរាតត្បាតជាសាកល, ការប្រែប្រួលអា​កាស​ធាតុ, វិបត្តិស្បៀងអាហារនិងថាមពល ជាដើម។ ស្របពេលគ្នានោះដែរ យើងក៏បានពិភាក្សាអំពីសក្ដានុពលជាក់ស្ដែងនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដែលយើងអាចធ្វើរួមគ្នាដើម្បីឆ្ពោះទៅមុខជាមួយគ្នា។

ថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ានពេញចិត្តចំពោះភាពជឿនលឿននៃសសរស្ដម្ភអាស៊ានទាំងបី ក្នុងការជំរុញផែនការលម្អិតនិងផែនការសកម្មភាពតាមវិស័យរៀងៗខ្លួន ក្នុងបរិបទនៃបញ្ហាប្រឈមជាច្រើននិងត្រួតស៊ីគ្នា ជាពិសេសផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងនៃជំងឺកូវីដ-១៩ ទៅលើអាយុជីវិតនិងជីវភាពរស់នៅ របស់ប្រជាជនយើង។

លើសពីនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ានបានជួបដាច់ដោយឡែកជាមួយអន្តរសភាអាស៊ាន ក្រុមប្រឹក្សាធុរកិច្ចអាស៊ាន និងយុវជនអាស៊ាន ដើម្បីស្ដាប់ពីទស្សនៈនិងកង្វល់របស់ពួកគាត់ និងស្វែងយល់ពីលទ្ធភាពដែលពួកគាត់ អាចចូលរួមចំណែកក្នុងរបៀបវារៈរបស់តំបន់។

ពាក់ព័ន្ធនឹងសំណើរចូលជាសមាជិកអាស៊ានរបស់ទីម័រឡេស្តេ ប្រមុខដឹកនាំអាស៊ាន បានឯកភាពជាគោលការណ៍ទទួលយកទីម័រឡេស្តេ ជាសមាជិកទី ១១ របស់អាស៊ាន និងផ្ដល់ឋានៈជាប្រទេសសង្កេតការណ៍ដែលអនុញ្ញាតឲ្យទីម័រឡេស្តេ អាចចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ានទាំងអស់ រួមទាំងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលផងដែរ។

ថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ាន ក៏បានប្រគល់ភារកិច្ចជូនក្រុមប្រឹក្សាសម្របសម្រួលអាស៊ាន ដើម្បីបង្កើតផែនទីបង្ហាញផ្លូវសម្រាប់សមាជិកភាពពេញលេញ របស់ទីម័រឡេស្តេ ហើយរាយការណ៍ទៅកិច្ចប្រជុំកំពូលលើកទី ៤២ ដើម្បីអនុម័ត។

ចំពោះទំនាក់ទំនងខាងក្រៅតំបន់អាស៊ាន, ប្រទេស​ ១ បន្ថែមទៀត គឺអ៊ុយក្រែន បានចូលជាសមាជិកនៃសន្ធិសញ្ញាកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលធ្វើឲ្យចំនួនសរុបនៃរដ្ឋសមាជិកកើនឡើងដល់ ៥០។ នេះពិតជាមិនធ្លាប់មានពីមុនមកទេដែលដៃគូខាងក្រៅដល់ទៅ ៧ អាចចូលជាសមាជិកនៃសន្ធិសញ្ញាក្នុងឆ្នាំតែមួយ។ការណ៍នេះ សបញ្ជាក់ច្បាស់ថា អាស៊ានបានក្លាយទៅជាចំណុចស្នូលដែលទាក់ទាញដៃគូមកពីគ្រប់ទិសទីលើសាកលលោក ឲ្យមកសហការជាមួយប្រទេសសមាជិកដើម្បីជំរុញផលប្រយោជន៍រួម។

កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-អូស្ត្រាលី លើកទី២ បានស្វាគមន៍វិស័យថ្មីនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាក់ស្ដែង ហើយទន្ទឹងរង់ចាំការចាប់ផ្ដើម គំនិតផ្ដួចផ្ដើមអូស្ត្រាលី សម្រាប់អនាគតអាស៊ាន។

អាស៊ាននិងកាណាដា ក៏បានរៀបចំនូវកិច្ចប្រជុំកំពូលរំលឹកខួបលើកទី ៤៥ នៃទំនាក់ទំនងកិច្ចសន្ទនារបស់ខ្លួន ហើយបានប្ដេជ្ញា តម្លើងទំនាក់ទំនងអាស៊ាននិងកាណាដា ក្នុងកម្រិតដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ។

កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានចិនលើកទី ២៥ ក៏បានបញ្ជាក់ពីការប្ដេជ្ញាចិត្តយ៉ាងមោះមុត ដើម្បីអនុវត្តភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងជំរុញទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើងបន្ថែមទៀត តាមរយៈការធ្វើឲ្យកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន-ចិន កាន់តែប្រសើរឡើង។

សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម នៃខួបលើកទី ២០ នៃសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្ដីពីក្រុមប្រតិបត្តិរបស់បណ្ដាភាគី នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង (DOC) ក៏ត្រូវបានអនុម័ត នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះដែរ។

ដើម្បីអបអរសាទរខួបលើកទី ៣០ នៃឆ្នាំមិត្តភាពអាស៊ានឥណ្ឌា យើងបានប្រកាសបង្កើតភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយអាស៊ាន-ឥណ្ឌា។ យើងក៏ទន្ទឹងរង់ចាំការសម្រេចឲ្យបានឆាប់នូវការពិនិត្យឡើងវិញនូវកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មទំនិញអាស៊ាន-ឥណ្ឌា។

កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន​-ជប៉ុន លើកទី ២៥ បានកោតសរសើរចំពោះភាពជឿនលឿនដ៏ល្អក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់យើង ហើយក៏ទន្ទឹងរង់ចាំនូវការប្រារព្ធខួបលើកទី ៥០ នៃមិត្តភាពនិងសហប្រតិបត្តិការអាស៊ាន-ជប៉ុន នៅឆ្នាំក្រោយ។ ជាងនេះទៅទៀត ប្រមុខដឹកនាំអាស៊ានបានស្វាគមន៍បំណងរបស់ជប៉ុន ក្នុងការដំឡើងទំនាក់ទំនងរបស់យើង អោយទៅភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។

កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-សាធារណរដ្ឋកូរ៉េលើកទី ២៣ មានសេចក្ដីរាយការណ៍ចំពោះភាពជឿនលឿនដ៏ល្អ នៅក្នុងការអនុវត្តចក្ខុវិស័យរួមរបស់យើង ហើយបានស្វាគមន៍បំណងរបស់សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ ក្នុងការសម្រេចបានភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយអាស៊ាន-សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ។

­­ជាមួយនេះ កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-សហរដ្ឋអាមេរិកលើកទី ១០ បានឯកភាពបង្កើតភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយដែលនឹងបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់យើង ដោយគ្របដណ្ដប់យ៉ាងទូលំទូលាយ លើវិស័យដែលជាផលប្រយោជន៍រួម ដោយទទួលស្គាល់ពីភាពជឿនលឿនល្អក្នុងការអនុវត្តផែនការសកម្មភាព។

កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-អង្គការសហប្រជាជាតិ បានគូសបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃភាពជាដៃគូរយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីពង្រឹងការបំពេញគ្នាទៅវិញទៅមក រវាងចក្ខុវិស័យសហគមន៍អាស៊ានឆ្នាំ ២០២៥ និងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ ២០៣០។

យើងបានស្វាគមន៍ការប្រារព្ធខួបលើកទី២៥ នៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអាស៊ានបូក ៣ និងបានកោតសរសើរចំពោះការរួមចំណែករបស់ក្របខណ្ឌនេះ ទៅដល់វិស័យអាទិភាពក្នុងតំបន់ កិច្ចប្រជុំអាស៊ីបូព៌ាលើកទី ១៧ បាន​កត់សម្គាល់នូវការពេញចិត្តចំពោះវឌ្ឍនភាពសំខាន់ៗដែលអនុម័ត ក្រោមផែនការសម្មភាពទីក្រុងម៉ានីល ដើម្បីអនុវត្តសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ទីក្រុងភ្នំពេញ ស្ដីពីគំនិតផ្ដួចផ្ដើមអភិវឌ្ឍន៍កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា ២០១៨-២០២២។

ជាងនេះទៅទៀត កម្ពុជាក៏បានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំធ្វើកិច្ចសន្ទនាសាកល អាស៊ានលើកទី ២ ក្រោមប្រធានបទ “ការស្ដារឡើងវិញយ៉ាងទូលំទូលាយក្រោយកូវីដ-១៩” ដែលមានការចូលរួមពីថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ានដៃគូខាងក្រៅនិងប្រធានស្ថាប័ន្រអន្តរជាតិនានា។

ជាចុងក្រោយយើងបានឆ្លៀតឱកាសប្រកាសកញ្ចប់ជាដុំកំភួននៃការដំឡើងកម្រិតកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី អាស៊ាន-អូស្ត្រាលី-ញូហ្សេលែន។

ជាបន្តខ្ញុំសូមលើកយកបញ្ហាតំបន់ដែលលេចធ្លោជាងគេ មួយចំនួននៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននិងកិច្ចប្រជុំកំពូលពាក់ព័ន្ធដូចខាងក្រោម៖

ចំពោះវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា កិច្ចប្រជុំបានកោតសរសើរចំពោះកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងយ៉ាងអស់ពីសមត្ថភាពរបស់ កម្ពុជា ក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាននិងចំពោះប្រេសិតពិសេសនៃប្រធានអាស៊ាន ក្នុងការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងឯកច្ឆន្ទ ៥ ចំណុចរបស់អាស៊ាន ដើម្បីជួយមីយ៉ាន់ម៉ា ស្ដារសន្តិភាពនិងស្ថេរភាព និងអាចវិលត្រឡប់ទៅរកប្រក្រតីភាពឡើងវិញ។ ក្នុងស្មារតីនេះ ប្រមុខដឹកនាំអាស៊ានបានអនុម័តការវាយតម្លៃនិងសេចក្ដីសម្រេចចិត្ត របស់ប្រមុខដឹកនាំអាស៊ានស្ដីពីការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងជាឯកច្ឆន្ទ ៥ ចំណុច ដែលប្រើប្រាស់ជាឯកសារសំ​ខាន់បំផុត ក្នុងការដឹកនាំកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួម របស់អាស៊ាននាពេលខាងមុខ ដើម្បីជួយដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយដ៏ស្មុគស្មាញនិងលំបាកនេះ។

ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង យើងបានគូសបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃការរក្សានិងលើកកំពស់​សន្តិភាព សន្តិសុខ សុវត្ថិភាព ស្ថេរភាព​ និងសេរីភាពនៃការធ្វើនាវាចរណ៍ ការហោះហើរលើសមុទ្រចិនខាងត្បូងនិងតម្រូវការនៃការអនុវត្តអោយបានពេញលេញ និងមានប្រសិទ្ធភាពនៃសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្ដីពីការប្រតិបត្តិរបស់បណ្ដាភាគីនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ យើងមានសុទិដ្ឋិនិយមនិងរីករាយជាមួយនឹងសន្ទុះវិជ្ជមាននៃកិច្ចចរចា ដែលកំពុងដំណើរការចំពោះក្រមប្រតិបត្តិនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង (DOC) ជាពិសេសតាមរយៈការចរចាឡើងវិញកាលពីពេលថ្មីៗនេះដោយផ្ទាល់នៅខេត្តសៀមរាបនិងភ្នំពេញនៅឆ្នាំនេះ។ ទោះបីជាត្រូវប្រឈមនឹងជំងឺរាត​ត្បាតកូវីដ-១៩ យ៉ាងណាក្ដី យើងទន្ទឹងរង់ចាំបញ្ចប់អោយបានឆាប់នូវក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង (COC) ដែលមានប្រសិទ្ធភាពនិងខ្លឹមសារសំខាន់ៗ អនុលោមតាមតាមច្បាប់អន្តរជាតិ រួមទាំងអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ដីពីច្បាប់សមុទ្រ (UNCLOS) ឆ្នាំ ១៩៨២ ផងដែរ។

ចំពោះស្ថានការណ៍នៅអ៊ុយក្រែន ខ្ញុំអាចនិយាយបានថាជាដុំថ្មក្ដៅបំផុត ដែលអាចមើលឃើញថាមានជំហរផ្សេងៗ គ្នា ជាពិសេសក្នុងអំឡុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា។ ខ្ញុំពិតជារីករាយណាស់ដែលកម្ពុជាអាចធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំនេះ ដែលភាគីមានជំហរផ្សេងៗគ្នា អាចផ្លាស់ប្តូរទស្សនៈដ៏ស្មោះត្រង់លើបញ្ហានេះ។ យើងបានបញ្ជាក់ឡើងវិញនូវការគោរពចំពោះអធិបតេយ្យភាព ឯករាជ្យភាព និងបូរណភាពទឹកដី។ យើងបានបញ្ជាក់អំពីសារសំខាន់នៃការបញ្ឃប់ជាបន្ទាន់នូវអរិភាពនិងការបង្កើតបរិយាកាសអំណោយផលសម្រាប់ការដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី។ យើងបានអំពាវនាវអោយមានការជួយសម្រួលដល់ការទទួលបាននូវជំនួយមនុស្សធម៌យ៉ាងឆាប់រហ័ស សុវត្ថិភាព និងគ្មានការរារាំងទៅដល់ប្រជាជន ដែលត្រូវការជំនួយនៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន។

ចំពោះបញ្ហាឧបទ្វីបកូរ៉េ យើងមានការព្រួយបារម្ភចំពោះការបាញ់មីស៊ីលបាលីស្ទិក រំលងប្រទេសជប៉ុនហើយបានចាត់ទុកសកម្មភាពបែបនេះជាការគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់។ យើងបានអំពាវនាវអោយសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ គោរពសេចក្ដីសម្រេចពាក់ព័ន្ធនានារបស់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ និងជៀសវាងការសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរបន្ថែមទៀត។ យើងបានទទូចអោយភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ជៀសវាងការធ្វើឱ្យស្ថានការកាន់តែតានតឹង និងបន្តអត់ធ្មត់បំផុតដើម្បីបង្កើតបរិយាកាសអំណោយផលដល់កិច្ចសន្ទនាដោយសន្តិវិធី។ យើងបានបង្ហាញការគាំទ្រចំពោះកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាអន្តរជាតិ និងមធ្យោ​បាយការទូតដើម្បីសម្រេចបាននូវការលុបបំបាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរដោយសន្តិវិធីពេញលេញ ដែលអាចផ្ទៀងផ្ទាត់បាន និងមិនអាចប្រែក្រឡាស់បាន នៅក្នុងឧបទ្វីបកូរ៉េ។

អាស៊ានបានស្វាគមន៍រាល់គំនិតផ្ដួចផ្ដើមពីដៃគូខាងក្រៅ ដែលមានគោលបំណងរួមចំណែកដល់សន្តិភាព​ ស្ថេរភាពនិងវិបុលភាពនៅក្នុងតំបន់។ ជាងនេះទៅទៀត គំនិតផ្ដួចផ្ដើមទាំងនោះ ត្រូវស្របតាមធម្មនុញ្ញសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍​ និងទស្សនវិស័យអាស៊ានស្ដីពី         ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកហើយមិនត្រូវប្រើប្រឆាំងនឹងភាគីផ្សេងទៀត ឬប្រើជាឧបករណ៍សម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងរវាងប្រទេសមហាអំណាចនោះទេ។

ថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ានក៏បានអនុម័ត (១) សេចក្ដីប្រកាសរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ានស្ដីពីការបញ្ជ្រាបវិស័យអាទិភាពទាំង ៤ នៃទស្សនវិស័យអាស៊ានស្ដីពី ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ក្នុងយន្តការដឹកនាំដោយអាស៊ាន និង (២) ឯកសារទស្សនទានស្ដីពី “ផែនទីចង្អុលផ្លូវអាស៊ានសម្រាប់លើកកំពស់ទស្សនៈវិស័យអាស៊ាន ស្ដីពីឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” ដែលជាគំនិតផ្ដួចផ្ដើមរបស់កម្ពុជា។ ទាំងនេះគឺជាចំណុចសំខាន់ដែលខ្ញុំចង់បញ្ជាក់និងចែករំលែកជា​មួយ លោក​ លោកស្រី ទាំងអស់គ្នា។

ខ្ញុំសូមឆ្លៀតឱកាសនេះ ថ្លែងអំណរគុណចំពោះប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ដៃគូខាងក្រៅរបស់យើងនិងស្ថាប័នអន្តរជាតិទាំងអស់ ដែលបានចូលរួមនិងគាំទ្រដល់ការធ្វើប្រធានអាស៊ានរបស់យើងនៅឆ្នាំនេះ។ លើសពីនេះ ខ្ញុំក៏សូមថ្លែងអំណរគុណចំពោះគណៈកម្មការរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន កិច្ចប្រជុំកំពូលពាក់ព័ន្ធ លេខាធិការដ្ឋានអាស៊ាន និងអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ដែលបានចំណាយពេលវេលាទាំងយប់/ថ្ងៃ ដើម្បីធ្វើអោយកិច្ចប្រជុំទាំងអស់ប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូននិងសុវត្ថិភាពនិងផាសុខភាព។

ខ្ញុំសូមបញ្ចប់សុន្ទរកថារបស់ខ្ញុំ(តែប៉ុណ្ណេះ)។ សូមថ្លែងអំណរគុណ ឯកឧត្តម Lim Jock Hoi ដែលបានបញ្ចប់អាណត្តិជាអគ្គលេខាធិការអាស៊ាននៅឆ្នាំនេះប្រកបដោយផ្លែផ្កា ហើយខ្ញុំសូមជូនពរឱ្យឯកឧត្តមមានជោគជ័យគ្រប់ភារកិច្ច(នៅ)ពេលអនាគត។

ជាកិត្តិយសនិងមោទនភាពដ៏ធំធេងសម្រាប់កម្ពុជា និងប្រជាជនកម្ពុជា ដែលបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី ៤០ និងទី ៤១ និងកិច្ចប្រជុំកំពូលពាក់ព័ន្ធប្រកបដោយភាពជោគជ័យដ៏ត្រចះត្រចង់។ ខ្ញុំក៏សូមយកឱកាសនេះ ថ្លែងនូវការកោតសរសើរនិងអររគុណចំពោះប្រជាពលរដ្ឋនៅទូទាំងប្រទេស ជាពិ សេស ប្រជាពលរដ្ឋនៅរាជធានីភ្នំពេញដែលផ្ដល់នូវការយោគយល់ជួយដល់កិច្ចសហការសម្រាប់ការរក្សាសន្តិសុខសណ្ដាប់ធ្នាប់ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ខ្ញុំមានការពេញចិត្តជាមួយនឹងសម្លាំងសន្តិសុខរបស់យើង ដែលមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ ការពារជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំពីចម្ងាយមកកាន់ប្រទេសរបស់យើងប្រកបដោយសុវត្ថិភាព។

ខ្ញុំមានមោទនភាពជាមួយនឹងយន្តការដែលបានបង្កើត សម្រាប់បម្រើឱ្យការប្រជុំអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ ដែលដឹកនាំដោយ ឯកឧត្តម ប្រាក់ សុខុន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីនិងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរបស់កម្ពុជា។ បងប្អូនបានធ្វើកិច្ចការងារល្អណាស់ ដែលនេះគឺជាការបង្កើននូវសមត្ថភាពពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ តាមរយៈនៃការធ្វើឱ្យកើនឡើងនូវកិច្ចការជាទម្ងន់ដែលត្រូវទទួល ដែលអាចចាត់ទុកថាជាទម្ងន់ដែលលំបាកជាមួយនឹងពេលវេ លាក្នុងរយៈពេលកន្លងទៅ ប៉ុន្តែយើងបានរ៉ាប់រងភារកិច្ចនេះរួចស្រេចទៅហើយ។

ខ្ញុំសូមចែករំលែកនូវជោគជ័យទាំងអស់នេះ ថ្វាយចំពោះព្រះករុណាព្រះមហាក្សត្រ (និង)ហ្លួងម៉ែ ក៏ដូចជា ប្រជាជននៅទូទាំងប្រទេស ដែលនេះជាកិត្តិយសដ៏ធំ សម្រាប់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ឥឡូវ ដល់ពេលវេលា ដើម្បីទុកឱ្យអស់លោកចោទសួរនូវសំណួរប្រសិនបើមានការចង់សួរ។

សំនួរនិងចម្លើយ

The Cambodia China Time ហៅកាត់ថា ស៊ីស៊ីថាម៍ ជាភាសាខ្មែរ៖ … ក្នុងពេលដែលកម្ពុជាធ្វើជាប្រធានកិច្ចប្រជុំអាស៊ានឆ្នាំ ២០២២ អាស៊ានបានទទួលយកសមាជិកសន្ធិសញ្ញា TAC នេះរហូតទៅដល់ ៧ ប្រទេស ហើយបានសម្រេចជាគោលការណ៍ឱ្យទីម័រឡេស្តេ ចូលជាប្រទេសសង្កេតការណ៍ ឈានទៅរកជាសមា​ជិក​ពេញ​សិទ្ធិទី ១១ … (១) ហេតុអ្វីបានជាអាស៊ានសម្រេចទទួលបាននូវសមាជិកច្រើនរហូតទៅដល់ ៧ ប្រទេស នៃសន្ធិសញ្ញា TAC យ៉ាងច្រើនដូច្នេះ? … តើការទទួលអ៊ុយក្រែនចំនៅពេលនេះ តើវាមានប៉ះពាល់ទៅដល់ទំនាក់ទំនងរវាងអាស៊ាន និងរុស្ស៊ីដែររឺទេ?

សំណួរទី (២) … កម្ពុជាជាប្រទេសដែលខិតខំខ្លាំង ធ្វើយ៉ាងណាជំរុញឱ្យអាស៊ានទទួលយកទីម័រឡេស្តេធ្វើជា​សមាជិក។ ពេលនេះ អាស៊ានបានទទួលយកទីម័រឡេស្តេធ្វើជាសមាជិកសង្កេតការណ៍ … តើកម្ពុជា ក៏ដូចជា សមាជិក(អាស៊ានដទៃទៀត) មានរូបមន្តយ៉ាងណាគិតគូរទៅលើការទទួលយកសមាជិកទីម័រឡេស្តេនៅពេលនេះ?

សំណួរចុងក្រោយ … ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរចង់ដឹងថា ហេតុអ្វីបានជាសម្ដេចជ្រើសរើសយកនាឡិកាធ្វើជាកាដូអនុស្សាវរីយ៍ជូនដល់ថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ាន ហើយវាបានបង្កប់នូវអត្ថន័យនិងខ្លឹមសារយ៉ាងណាអំពីកិច្ចប្រជុំ(កំពូលអាស៊ាន) ក្នុងនាមកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ?

សម្តេចតេជោ៖ អរគុណ! ឆ្នាំនេះ យើងឃើញថា អាចជាឆ្នាំទី ១ ដែលអាស៊ានបានទទួលនូវសមាជិកចុះហត្ថខាលើសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពនិងសហប្រតិបត្តិការ (TAC) ច្រើនជាងគេ។ មានមូលហេតុពីរសំខាន់ បើតាមការគិតរបស់ខ្ញុំ។ មូលហេតុទី(១) គឺបណ្ដាដៃគូនៅខាងក្រៅមើលឃើញកាន់តែច្បាស់អំពីតួនាទីនិងសារសំខាន់ ដែលត្រូវតភ្ជាប់ជាមួយអាស៊ាន។ មូលហេតុគឺដោយអាស៊ានខ្លួនឯងពង្រឹងតួនាទីរបស់ខ្លួនកាន់តែខ្លាំង ដែលធ្វើឱ្យមានការចាប់អារម្មណ៍ពីបណ្ដាប្រទេសក្រៅតំបន់ ចង់ចូលរួមនៅក្នុងក្របខណ្ឌសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពនិងសហប្រ​តិបត្តិការផង ចង់ចូលរួមជាដៃគូរសន្ទនាតាមវិស័យផង ចង់លើកកម្រិតទំនាក់ទំនងជាដៃគូរយុទ្ធសាស្ត្រ ឬចង់ធ្វើកិច្ចការជាមួយនឹងអាស៊ាន។ កត្តាទី(២) គឺកត្តាពេលវេលា។ រយៈពេល ៣ ឆ្នាំ កន្លងទៅនេះ ប្រទេសនានា សុទ្ធតែរងគ្រោះដោយវិបត្តិកូវីដ-១៩ ទាំងអស់។ ប្រជុំនៅវៀតណាម/ប្រ៊ុយណេក៏មិនបានធ្វើដោយផ្ទាល់ ដូច្នេះ មានតែប្រជុំនៅកម្ពុជា។ ដោយសារតែឱកាសប្រជុំនៅកម្ពុជា ជាការប្រជុំ(តទល់មុខ)លើកដំបូង បន្ទាប់ពីខកខានក្នុងរយៈពេល ២ ឆ្នាំនោះហើយ បណ្ដាប្រទេសទាំងនេះ (ដែលមិនបានចុះហត្ថលេខា) មានឱកាសមកចុះហត្ថលេខានៅទីក្រុងភ្នំពេញតែម្តង។ ដូច្នេះ ធ្វើឱ្យចំនួននេះមានការកើនឡើង។ ការគិតរបស់ខ្ញុំមានកត្តាពីរបែបនេះ។ តែក៏អាចថាមានការវាយតម្លៃនូវកត្តាដទៃទៀតក៏អាចថាបាន។

ចំពោះសំណួរថា តើការទទួលយកអ៊ុយក្រែនជាសមាជិក (TAC នឹងធ្វើអោយ)រុស្ស៊ីខឹងឬទេ (សូមជំរាបថា) អាស៊ានមិនមែនជាកូនជឹងរបស់អ្នកណាទេ។ ដូចដែលប្រធានាធិបតី JOKO WIDODO របស់ឥណ្ឌូនេស៊ី គាត់បានប្រកាសក្នុងពេលដែលទទួលភាពជាប្រធានពីខ្ញុំនោះ។ អាស៊ានមិនខ្វល់អ្នកណាខឹងអ្នកណាទេ។ យើងទទួលយកស្មើៗគ្នា។ យើងស្ថិតនៅភាពកណ្ដាល។ យើងមិនមែនធ្វើជាក្រុមប្រទេសអាស៊ាន ដើម្បីគ្រាន់តែបម្រើឱ្យរុស្ស៊ី ឬធ្វើជាក្រុមប្រទេសអាស៊ានគ្រាន់តែបម្រើឱ្យអ៊ុយក្រែននោះទេ។ យើងធ្វើអាស៊ាន ដើម្បីទាក់ទងជាមួយដៃគូទាំងអស់ដែលចង់ធ្វើទំនាក់ទំនងជាមួយយើង។ ខ្ញុំគិតថា រុស្ស៊ីក៏គ្មានហេតុផលណាដើម្បីប្រឆាំងជំ​ទាស់នឹងការដែលអាស៊ានទទួលយកអ៊ុយក្រែន ធ្វើជាហត្ថលេខីនៃសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពនិងសហប្រតិបត្តិការនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍នោះទេ។

ចំពោះសំណួរទី(២) ទាក់ទងនឹងទីម័រឡេស្តេ ពិតមែនហើយ គឺទីម័រឡេស្តេបានដាក់ស្នើសុំរយៈពេល ១១ ឆ្នាំរួចមកហើយ។ បើខ្ញុំមិនច្រឡំទេ ឆ្នាំ ២០១១ ប្រធានាធិបតីបច្ចុប្បន្ន ពេលនោះគាត់ក៏ជាប្រធានាធិបតីដែរ (គាត់ទើបនឹងជាប់ឆ្នោតឆ្នាំនេះឡើងវិញ) បានដាក់ពាក្យស្នើសុំចូល(ជាសមាជិកអាស៊ាន)នៅឥណ្ឌូនេស៊ីនៅឆ្នាំ ២០១១។ គាត់ត្រូវរង់ចាំ ១១ ឆ្នាំ ទើបមកដល់ពេលនេះ បានចូល(ជាសមាជិកសង្កេតការណ៍របស់អាស៊ាន)។ កម្ពុជា ជាចំណែកតូចមួយនៅក្នុងការប្រឹងប្រែងរួមនៃអាស៊ាន។ កម្ពុជាមិនអាចប្រឹងតែឯងដោយគ្មានការជួយឧបត្ថម្ភនិងជួយគាំទ្រពីដៃគូអាស៊ាននោះទេ។ កម្ពុជាមិនហ៊ានទាមទារយកចំណែកនៃកិច្ចការដែលខ្លួនបានធ្វើជាមួយនឹងទីម័រឡេស្តេនោះទេ។ វាជាចំណែកស្មើៗ គ្នារបស់អាស៊ាន ដែលត្រូវមានកុងសង់ស៊ុសក្នុងការទទួលឱ្យទីម័រឡេស្តេក្លាយទៅជាសមាជិកទី ១១ ហើយដែលពេលនេះមានឋានៈជាអ្នកសង្កេតការណ៍ ក៏ប៉ុន្តែមានសិទ្ធិចូលរួមគ្រប់ការប្រជុំទាំងអស់ រាប់ទាំងការប្រជុំកំពូលនិងអាចឈានទៅដល់ដំណាក់កាលពេញសិទ្ធិ ដែលស្ថានភាពនេះបង្កលក្ខណងាយស្រួលកាន់តែច្រើន បើប្រៀបជាមួយកម្ពុជា ឡាវ និងមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលធ្វើជាអ្នកសង្កេតការណ៍អស់រយៈពេលដ៏យូរ។ បន្តទៅទៀត កម្ពុជាក៏បានមើលឃើញថា ខ្លួននឹងត្រូវធ្វើ/ជួយអ្វីដល់ទីម័រឡេស្តេ ដើម្បីឱ្យទីម័រឡេស្តេអាចនឹងបង្កើននូវសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន ក្នុងការរ៉ាប់រងជាសមាជិក ឬឈានទៅដំណាក់កាលនៃការធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះការប្រជុំអាស៊ាននៅពេលខាងមុខ។ ម្សិលមិញនេះក៏មានដៃគូរខាងក្រៅ ក្នុងនោះអូស្ត្រាលី ដែលបានសន្យាមុនគេថានឹងមានចំណែកជួយដល់ទីម័រឡេស្តេ ដើម្បីកសាងសមត្ថភាពក្នុងការចូលរួមជាមួយអាស៊ាន។

អំពីកាដូនាឡិកា វាជាការបង្ហាញអំពីអ្វីដែលហៅថា “ខ្មែរធ្វើបាន”។ នេះជាបំណងធំ។ យើងចង់បង្ហាញអំពីសមត្ថភាពរបស់កម្ពុជា ដែលមានលទ្ធភាពផលិតនាឡិកាពាក់។ ខ្ញុំបាននិយាយហើយថា ក្នុង(កិច្ច)ប្រជុំប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ ខ្ញុំពាក់នាឡិកានេះ ហើយខ្ញុំនឹងពាក់នាឡិកានេះ ពេលប្រជុំអាស៊ាននៅពេលក្រោយៗទៀត គឺខ្ញុំនឹងពាក់នាឡិកានេះ។ អ្វីដែលជាអត្ថន័យពិតប្រាកដ គឺខ្ញុំចង់បញ្ជាក់ប្រាប់ទៅដៃគូររបស់យើងថា កូនខ្មែរមានលទ្ធភាពផលិតនាឡិកាសម្រាប់ជាកាដូដល់ប្រមុខរដ្ឋ/រដ្ឋាភិបាល ហើយនាឡិកានេះមានតែ ២៥ គ្រឿងទេ។ យើងបានចែកជូនទៅថ្នាក់ដឹកនាំនៃបណ្ដាប្រទេស អ្នកខ្លះក៏បានពាក់រួចហើយ អ្នកខ្លះក៏មិន(ទាន់)បានពាក់។ ចៅរបស់ខ្ញុំពិតជាមានការទាមទារ តែខ្ញុំមិនឱ្យចៅរបស់ខ្ញុំទេ។ នេះជានាឡិកាអនុស្សាវរីយ៍មួយនៃការចងចាំក្នុងឋានៈជាប្រធានអាស៊ានលើកទី ៣ ដែលខ្ញុំអាចនឹងប្រកាសថានឹងមិនឈានឆ្ពោះទៅរកការធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន​លើកទី ៤ ទេ។ ទំរាំដល់(ពេលកម្ពុជាទទួលវេនប្រធាន)អាស៊ានលើកទី ៤ ខ្ញុំត្រូវអាយុ ៨០ ឆ្នាំហើយ។ ដូច្នេះ វាគ្រប់គ្រាន់ហើយ។ ដូចអ្នកទាំងអស់គ្នាបានដឹងហើយថា ធ្វើជាប្រធានអាស៊ានវាមិនមែនជាការងាយស្រួលទេ។ បើសិនជាយើងមិនមានរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស/ជំនួយការវៃឆ្លាតនិងអត់ធ្មត់ធ្វើការ ប្រហែលជាប្រធានអាស៊ានដួលកណ្ដាលផ្លូវហើយ។ ដោយសារតែសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស របស់ឧត្តមមន្ត្រីរបស់យើង (ក៏ដូចជា)មន្ត្រីពាក់ព័ន្ធរបស់យើង ដែលធ្វើកិច្ចការបានល្អ បានធ្វើឱ្យយើងមានជោគជ័យ។ ខ្ញុំផ្ដល់ចម្លើយត្រឹមប៉ុញ្ណេះសិន។ សូមបន្តសំណួរតទៅទៀត។

ទូរទស្សន៍ BTV៖ ទី(១) ប្រមុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ឯកឧត្តម Antonio Guterres លោកបានបង្ហាញក្ដីព្រួយបារម្ភ អំពីការបែងចែកពិភពលោកជាពីរផ្នែក ដែលមួយគ្រប់គ្រងដោយសហរដ្ឋអាមេរិក និងមួយផ្នែកទៀតគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសចិន … តើក្រោយពីកិច្ចប្រជុំនេះ អាស៊ាននឹងរួមគ្នាពង្រឹងនូវជំហររបស់ខ្លួនបែបណាបន្តទៀត ដើម្បីទប់ទល់នឹងការប្រជែងអំណាចរបស់មហាអំណាចលើពិភពលោក ឬហៅជាសាមញ្ញថា ការហែកចែកគ្នារបស់មហាអំណាចនៅលើពិភពលោក?

សំណួរទី(២) … ជនមួយចំនួនបានឆ្លៀតផ្សារភ្ជាប់កម្ពុជាទៅនឹងជម្លោះរវាងរុស្ស៊ី-អ៊ុយក្រែន ដោយលើកឡើងថា … កម្ពុជានិងសមាជិកផ្សេងទៀតអាចនឹងបញ្ជូនជំនួយទៅដល់អ៊ុយក្រែន ដោយពួកគេក៏ចង់សំដៅដល់ជំ​នួយ​យោធាដែរ … ស្របពេលដែលកម្ពុជាក៏ត្រៀមនឹងបញ្ជូនកម្លាំងដោះមីនទៅជួយអ៊ុយក្រែន។ តើសម្តេចតេជោ អាចឆ្លើយតបនិងបញ្ជាក់បែបណាដែរ?

សម្តេចតេជោ៖ សូមអរគុណ ចំពោះសំណួរនេះ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាភូមិសាស្ត្រនយោបាយ គេទាំងឡាយតែងតែនិយាយថា ពិភពលោកកំពុងតែមានការបែងចែក។ កាលពីមុនគេនិយាយពី(ការបែងចែលដែល) ម្ខាងមានសហរដ្ឋអាមេរិក (និង)ម្ខាងទៀត គឺសហភាពសូវៀត នៅក្នុងសង្គ្រាមត្រជាក់។ ឥឡូវ គេចាប់ផ្ដើមនិយាយអំពីម្ខាងចិននិងម្ខាងសហរដ្ឋអាមេរិក។ សម្រាប់អាស៊ានឬក៏សម្រាប់កម្ពុជា យើងមិនតម្រូវឱ្យមានការជ្រើសរើស អ្នក​ណាទាំងអស់។ យើងអត់មានតម្រូវការជ្រើសរើសចិន និងចោលសហរដ្ឋអាមេរិក ឬជ្រើសរើសសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយចោលចិននោះឡើយ។ ដូចគ្នាដែរ ទាំងអាមេរិកទាំងចិន បានប្រាប់មកយើងវិញថា គ្មានការតម្រូវឱ្យមានការជ្រើសរើសរវាងអាមេរិកនិងចិននោះទេ។ យើងបានបញ្ជាក់អំពីគោលជំហររបស់យើងហើយ។ អ្វីដែលបានកំពុងកើតនៅទីក្រុងភ្នំពេញប៉ុន្មានថ្ងៃមកនេះ បានបង្ហាញច្បាស់ថា តើចិននិង/ឬសហរដ្ឋអាមេរិក មកប្រទេសអាស៊ាន ឬប្រទេសអាស៊ានទៅសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិន។ យើងមានកម្មវិធី ដូចជាកាលពីខែឧសភា អាស៊ានទៅអាមេរិក ដើម្បីប្រជុំពិសេសនៅទីនោះ។ មានពេលខ្លះយើងទៅចិន/ជប៉ុន/ឥណ្ឌា/អូស្ត្រាលី វាជារឿងធម្មតាខ្លាំងណាស់។

ក្នុងចំណុចនេះ ការទាក់ទាញទាក់ទងជាមួយនឹងបញ្ហាភូមិសាស្ត្រនយោបាយ​ វាជារឿងតាមមើលតទៅទៀត ប៉ុន្តែ​វាស្ថិតនៅក្នុងឥរិយាបថរបស់ប្រទេសនីមួយៗ និងក្រុមនីមួយៗ។ បើយើងនិយាយពីក្រុមអាស៊ាន គឺច្បាស់​លាស់ណាស់ថា អាស៊ានមានមជ្ឈភាពរបស់ខ្លួន មិនលំអៀងទៅខាងណានោះទេ ដូចដែលយើងបញ្ជាក់ថា យើងមិនមែនជាកូនជឹងរបស់អ្នកណាទេ។ អ្វីដែលបានបញ្ជាក់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញនេះច្បាស់លាស់ថា ដៃគូខាងក្រៅរបស់យើង ទោះបីមាន/ក្រ ទោះបីតូច/ធំ ត្រូវមកកាន់ទឹកដីរបស់អាស៊ាន។ ប្រទេសកម្ពុជា ក្រ/តូចមែន ក៏ប៉ុន្តែយើងមានសមត្ថភាពអញ្ជើញប្រធានាធិបតី/នាយករដ្ឋមន្ត្រីប្រទេសអ្នកមានឱ្យឡើងថ្លែងសុន្ទរកថា ទៅតាមការរៀបចំរបស់យើង។ នេះហើយ គឺជាឯករាជ្យភាពរបស់ពួកអាស៊ាន ដែលមិនលម្អៀងទៅរកចិន/អាមេរិកនោះទេ។

ចំណុចទាក់ទងនឹងអ៊ុយក្រែន កម្ពុជាគ្មានអាវុធ/គ្រាប់ ហើយក៏គ្មានចេតនាដើម្បីនឹងបញ្ជូនអាវុធ/គ្រាប់ទៅជួយប្រទេសណាទាំងអស់។ យើងមិនយកសាំងទៅចាក់លើភ្លើងទេ។ នេះជាគោលការណ៍របស់យើង។ បើទោះបីយើងមានអាវុធ/គ្រាប់ ក៏យើងមិនបញ្ជូនទៅកាន់ប្រទេសណាទាំងអស់ ព្រោះយើងមិនលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការវាយគ្នាទេ។ អ្វីដែលយើងកំពុងតែខិតខំនេះគឺក្នុងគោលដៅមនុស្សធម៌។ យើងធ្លាប់ជាជនរងគ្រោះដោយសារគ្រាប់មីន។ ៣០ ឆ្នាំហើយ គឺចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩២ យើងបានបើកប្រតិបត្តិការការដោះមីន។ រហូតមកដល់ពេលនេះ យើងមិនទាន់អស់មីននៅឡើយទេ។ ដូច្នេះ យើងបានគិតទុកហើយ យើងបានពិភាក្សាជាមួយដៃគូរបស់យើងគឺប្រទេសជប៉ុន ថានឹងជួយហ្វឹកហាត់អ្នកដោះមីនអ៊ុយក្រែន ដើម្បីឱ្យពួកគេបោសសម្អាតមីននៅលើទឹកដីអ៊ុយក្រែន។ ពិតមែនថាសង្គ្រាមនឹងត្រូវបានបញ្ចប់ ក៏ប៉ុន្តែឃាតករលាក់មុខនៅបន្ត។ ករណីនៅក្នុងប្រទេសរបស់យើង សង្គ្រាមបានចប់នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៨ ក៏ប៉ុន្តែ មកដល់ពេលនេះ មីនមិនទាន់អស់នៅឡើយទេ។ ពិតមែនតែចំនួនអ្នកស្លាប់/របួស(ដោយសារមីន)បានធ្លាក់ចុះ ក៏ប៉ុន្តែវាមិនទាន់អស់។ យើងកំពុងដាក់ គោលដៅដើម្បីសម្រេចនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៥។

ខ្ញុំបានជួបអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ខ្ញុំបានស្នើដល់គាត់ថា នៅពេលដែលអនុវត្តន៍អំពីការអភិ​វឌ្ឍដោយចីរភាពនេះ គួរតែត្រូវដាក់បញ្ហាអំពីមីននេះចូលផង។ កាលពី(ដាក់ចេញនូវគោលដៅ)អភិវឌ្ឍន៍សហសវត្សរ៍ ក៏អត់មានដាក់ពីមីនដែរ។ ដល់ពេលដាក់ គោលដៅអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព ក៏អត់មានដាក់ពីមិនទៀត។ ប៉ុន្តែអង្គការសហប្រជាជាតិក៏បានទទួលស្គាល់ពីបញ្ហាមីន។ គាត់ក៏បានទទួលយកនូវអនុសាសន៍នោះ ដើម្បីពិនិត្យពិច្ច័យទៅលើបញ្ហាទាក់ទងទៅនឹងគ្រាប់មីន … សង្គ្រាមកើតនៅច្រើនទីកន្លែង។ តែកាលណាធ្វើសង្គ្រាម ត្រូវតែប្រើគ្រាប់មីន។ ជួនកាលមិនប្រើគ្រាប់មីនទេ ក៏ប៉ុន្តែប្រើគ្រាប់បាញ់មក តែវាមិនផ្ទុះ។ អញ្ចឹង​ ត្រូវបំផ្លាញវាចោល។ នេះមិនមែនមានន័យថាយើងផ្ដល់ជំនួយយោធាទៅឱ្យអ៊ុយក្រែននោះទេ។ នេះជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចការមនុស្សធម៌ដើម្បីសង្គ្រោះជីវិតមនុស្ស ទាក់ទិននឹងគ្រោះថ្នាក់ដោយសារគ្រាប់មីននិងគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះ។

Fresh News៖ … (១) ខ្ញុំចង់ឱ្យសម្ដេចជួយចែករំលែកបទពិសោធន៍នយោបាយការបរទេស អាចថាចំណុចពិសេសៗ អ្វីខ្លះទៅ ដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជាអាចជំនះនូវបញ្ហាក្ដៅ(នៅក្នុងពិភពលោកនិងតំបន់) ហើយនាំឱ្យមេដឹក​នាំពិភពលោកជា ច្រើនមកចូលរួមប្រជុំនៅកម្ពុជានៅពេលនេះ?

សំណួរទី(២) ក្រុមប្រឆាំង … តែងតែនាំគ្នាធ្វើអត្ថាធិប្បាយថា “កម្ពុជាជាបន្ទុករបស់អាស៊ាន កម្ពុជាមិនគួរឈរក្នុងអាស៊ាន អាស៊ានគួរតែនាំកម្ពុជាចេញ” ជាដើម។ (តើសម្តេចតេជោ តបទៅ) ការលើកឡើងរបស់ក្រុមប្រ​ឆាំង យាងណា?

សំណួរពីរទៀត … មានប្រទេសមួយចំនួនចង់ឱ្យអាស៊ានប្រើវិធានការកាន់តែក្ដៅទៅលើមីយ៉ាន់ម៉ា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាស្ថានភាពមីយ៉ាន់ម៉ា … ខ្ញុំចង់ឱ្យសម្ដេចជួយបញ្ជាក់ថា មានមូលហេតុអីដែលកម្ពុជាត្រូវបន្តប្រើនូវ នយោបាយត្រជាក់ស្អំបេះដូងមីយ៉ាន់ម៉ា? …

ពាក់ព័ន្ធនឹងអ៊ុយក្រែន … វេទិកាអន្តរជាតិផ្សេងៗ បានបង្ហាញសមានចិត្តច្រើនចំពោះអ៊ូក្រែន និងហាក់មានភាព​ទោមនស្សជាមួយរុស្ស៊ីអីជាដើម … តែដូចជាអត់ទាន់ឃើញដាក់ចេញនូវគំនិតផ្ដួចផ្ដើមណាមួយដើម្បីរកដំណោះស្រាយបញ្ចប់នូវវិវាទរបស់ប្រទេសទាំងពីរនេះនៅឡើយទេ។ តើសម្ដេចមានបានដាក់នូវគំនិតផ្ដួចផ្ដើម ថ្មីអ្វី ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា ក៏ដូចជាកិច្ចប្រជុំកំពូលផ្សេងៗ ដើម្បីជាដំណោះស្រាយសម្រាប់គូជម្លោះនេះដែរទេ?

អរគុណ លោក (វ៉ាន់) សារ៉ាយ។ ទាក់ទិនជាមួយនឹងបញ្ហា តើ(មាន)បទពិសោធន៍អីខ្លះ ដែលគេមកប្រជុំនៅស្រុកខ្មែរ។ បញ្ហានេះវាមិនមែនជាបទពិសោធន៍ទេ តែត្រូវធ្វើឱ្យជាក់ស្ដែង។ ជាក់ស្ដែងនោះវានៅកន្លែងណាទើប គេមក? ទី(១) ត្រូវតែធានាសន្តិភាពឱ្យបាន។ វាមិនដែលអ្នកណាមកប្រជុំនៅក្រោមគ្រាប់ផ្លោងនោះទេ។ អញ្ចឹង សន្តិភាពនៅតែជាបញ្ហាចម្បងនៅទីនេះ។ ត្រូវតែធានាឱ្យច្បាស់នូវសន្តិភាពសម្រាប់មេដឹកនាំ។ សន្តិភាពដែលអត់សង្គ្រាមហ្នឹងមួយហើយ ប៉ុន្តែសន្តិភាពដែលគ្មានភេរវកម្ម (គ្មាន)ការបាញ់ប្រហារ គឺសំខាន់ណាស់ សម្រាប់ប្រមុខរដ្ឋ/រដ្ឋាភិបាលនៃបណ្ដាប្រទេសដែលមកដល់ទីនេះ។ យើងមានការទទួលខុសត្រូវ​ផ្ដល់នូវកិច្ចសហការពេញលេញជាមួយកងអង្គរក្សនៃគ្រប់ប្រទេសទាំងអស់ដែលមានវត្តមាននៅក្នុងប្រទេសរបស់យើង។ ចំណុចទី(២) យើងគ្រប់គ្រងបានកូវីដ-១៩។ ការគ្រប់គ្រងបានកូវីដ-១៩ ធ្វើឱ្យគេមិនភ័យខ្លាច ជាមួយនឹងការមកដល់ធ្វើឱ្យឆ្លងកូវីដ-១៩ ពីកម្ពុជា។ ចំណុចនេះ ក៏ជាមូលហេតុធ្វើឱ្យប្រទេសនានាហ៊ានមកកាន់កម្ពុជា។ អ្នកទាំងអស់គ្នាបានដឹងហើយថា ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំដែលមានវ័យចំណាស់ជាងគេ គឺប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក។ គាត់ធ្វើដំណើរវែងឆ្ងាយចេញពីសហរដ្ឋអាមេរិក ទៅអេហ្ស៊ីប ចេញពីអេហ្ស៊ីបមកដល់កម្ពុជា។ គាត់ធ្វើដំណើរវែងឆ្ងាយណាស់។

ប្រសិនបើ ទី(១) សន្តិភាព ឬក៏(មាន)ការគំរាមកំហែង(ដោយ)ភេរវកម្មកើតមានចំពោះសន្តិសុខរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក (ខាងសន្តិសុខសហរដ្ឋអាមេរិក)មិនប្រថុយប្រថានឱ្យប្រធានាធិបតីរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកមកកម្ពុជានោះទេ។ ឯមួយទៀត ប្រសិនបើកម្ពុជាពោរពេញទៅដោយហិង្សា ឬក៏អ្វីដែលកើតមាន(ការ)ជ្រួលច្របល់ ក៏(ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក)មិន(មកកម្ពុជា)ដែរ។ ថែមពីលើនោះកូវីដ-១៩ ញាំញី ក៏ជាមូលហេតុដែលធ្វើឱ្យមានការភ័យខ្លាច មិនមានការជួបជុំនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំបញ្ជាក់ឡើងវិញថាមិនមែនជាបទពិសោធន៍ទេ គឺជាការអនុវត្តជាក់ស្តែងតែម្តង។ ម៉្យាងទៀតក៏អាចនិយាយបានថាជាបទពិសោធន៍មួយដែរ ដោយសារយើងធ្លាប់មានការប្រជុំនៅទីក្រុងភ្នំពេញមិនមែនលើកទី១ ទេ។ ឆ្នាំ ២០០២ យើងក៏ធ្លាប់ប្រជុំ ឆ្នាំ ២០១២ យើងក៏ធ្លាប់ប្រជុំ និងឥឡូវនេះ ២០២២ យើងធ្វើប្រធានអាស៊ាន និងរៀបចំប្រជុំ ៣ ដងរួចមកហើយ។

ចំពោះបញ្ហាទាក់ទិនជាមួយរឿងក្រុមប្រឆាំង ខ្ញុំមិនដឹងថាគេនិយាយពីអីផង ហើយក៏ខ្ញុំមិនដឹងថាឆ្លើយពីអីទៀត ព្រោះដែលហៅថាប្រឆាំងហើយតែកាលណាយើងធ្វើស គេត្រូវតែថាខ្មៅ ឱ្យតែយើងធ្វើខ្មៅគេថាស។ រឿងតែប៉ុណ្ណឹង។ ដូច្នេះខ្ញុំអត់ចាំបាច់ធ្វើការឆ្លើយទេ។ បើគេទទួលយកមិនបានអំពីកិត្តិយសជាតិបែបនេះ គឺសុំឱ្យគេដាក់ខ្លួនទៅជាអ្នកប្រភេទដទៃមិនមែនជាតិខ្មែរទៅចុះ។ នេះជាកិត្តិយសជាតិទាំងអស់គ្នា មិនមែនគ្រាន់តែជារបស់ ហ៊ុន​ សែន ទេ។ បើគេទទួលយកមិនបានរឿងហ្នឹងទេ បានសេចក្តីថា គេមិនមែនជាខ្មែរទេ។ ខ្ញុំគ្មានការឆ្លើយតបទេ។ ខ្ញុំគ្មានពេលសូម្បីតែ​(មើល)ទូរស័ព្ទ។ (ទូរស័ព្ទ)ខ្ញុំពោរពេញទៅដោយព័ត៌មាន។ ខ្ញុំអត់បានបើកមើលវាទេ។ ខ្ញុំត្រូវមើលឯកសារ។ ចង់អ្នកណាវាយចូលអីចូលទៅខ្ញុំអត់មានបានឆ្លើយទេ។

ជួនកាល អ្នកដែលបានទទួល បើកមើលទៅ ឃើញសញ្ញាថាខ្ញុំបានបើកមើលទៅបានហើយ មិនបាច់ចាំខ្ញុំថាបានទទួល ឬអរគុណអីទេ។ ខ្ញុំអត់មានពេលទាល់តែសោះ។ កុំថាឡើយដល់ទៅអ្នកក្រៅ សូម្បីតែប្រពន្ធខ្ញុំបញ្ជូនរូបថតមកពីម្សិលម៉្ងៃ ក៏អត់បានមើល។ ទាល់តែគាត់ឱ្យក្មេងប្រាប់ថាឱ្យបើកមើល ព្រោះគាត់មានថតជាមួយម្តាយរបស់ប្រធានាធិបតី Marcos របស់ហ្វីលីពីន។ គាត់ផ្ញើរូបថតហ្នឹង ហើយម្តាយរបស់ប្រធានាធិបតី Marcos របស់ហ្វីលីពីន។ រូបថតស្អាតណាស់។ ព្រឹកមិញគាត់បានផ្តិតយកមកឱ្យខ្ញុំចុះហត្ថលេខា។ ពេលដែលគាត់មកទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជានេះ។

អញ្ចឹងទេខ្ញុំមិនចាំបាច់មានការឆ្លើយតបជាមួយនឹងក្រុមប្រឆាំងមិនប្រឆាំង អ្នកចង់ប្រឆាំងក៏ប្រឆាំងទៅ ព្រោះកម្ពុជាមិនរលាយដោយសារពួកហ្នឹងនិយាយទេ។ (ម្យ៉ាង)ខ្ញុំមិនដឹងគេចង់និយាយពីអីផង។ បើខ្ញុំឆ្លើយទៅក៏មិនដឹងថាឆ្លើយពីអី ព្រោះរឿងវាច្រើនពេក ឬក៏លោកចង់សួរថាមានអីខ្លះដែលអាចបំភ្លឺថាតើវាយ៉ាងម៉េច? តែខ្ញុំហាក់ដូចជាមិនចង់លឺទេ ព្រោះវារំខានកិច្ចការរបស់យើងកំពុងតែធំនេះ។ ជោគជ័យសម្រាប់ជាតិនេះវាធំពេក ហើយក្រុមប្រឆាំងនេះវាតូចតាច។ កុំថាយើងមិនគោរពសំឡេងភាគតិច ប៉ុន្តែគេមិនដែលឱ្យភាគតិចដឹកនាំទេ នៅលើពិភពលោកយើងនេះអត់មានភាគតិចដឹកនាំទេ មានតែភាគច្រើនដឹកនាំតែប៉ុណ្ណោះ។

ព្រឹកមិញហោចណាស់យើងត្រូវតែប្រជុំមុនបន្តិច មុនពេលប្រធានាធិបតី Joe Biden ទៅដល់ ដោយសារគាត់ជាប់ធ្វើសន្និសីទសារព័ត៌មានអំពីជោគជ័យរបស់គាត់បន្តការគ្រប់គ្រងព្រឹទ្ធសភា។ ដល់ពេលគាត់ចូលទៅដល់យ៉ាងហោចណាស់ខ្ញុំក៏អបអរសាទរជាមួយគាត់ ដែលគាត់ត្រូវបន្តគ្រប់គ្រងព្រឹទ្ធសភាតទៅទៀត។ ខ្ញុំបាននិយាយលេងថា សង្ឃឹមថានឹងមិនមានការបិទរដ្ឋាភិបាលដូចមុនទៀតទេ។ ព្រឹទ្ធសភាហ្នឹងមិនងាយទេ (អាចជាអំណាច)ក្នុងការទប់។ អត់មានថវិកាសម្រាប់ធ្វើការ។ អញ្ចឹងទេ ប្រទេសណាក៏ដោយ ប្រជាធិបតេយ្យប៉ុណ្ណាក៏ដោយគឺភាគច្រើនដឹកនាំទាំងអស់ មិនដែលភាគតិចដឹកនាំទេកុំឆ្ងល់ពេក។

ទាក់ទងជាមួយមីយ៉ាន់ម៉ា។ ខ្ញុំចង់សួរអ្នកណាក្តៅ អ្នកណាត្រជាក់។ ការពិតវិធានការទាំងអស់ដែលបណ្តាប្រ​ទេសនានាជាសមាជិកអាស៊ាន ក្នុងឋានៈជាដៃគូខាងក្រៅក្តី សុទ្ធតែមានគោលបំណងដើម្បីឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ាឆាប់វិលត្រឡប់ទៅរកប្រក្រតីភាពវិញ ដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍របស់មីយ៉ាន់ម៉ាសុទ្ធសាធ។ ឥឡូវខ្ញុំចោទជាសំណួរថា​ បើចង់ក្តៅអ្នកឯងធ្វើម៉េចគេ? ខ្ញុំចង់សួរអ្នកដែលចង់ក្តៅ។ តើលោកចង់ទៅវាយមីយ៉ាន់ម៉ា? បើត្រជាក់តើទៅលួងចិត្តមីយ៉ាន់ម៉ាឱ្យស្ករគ្រាប់ស៊ី … អាក្តៅក៏ទៅមិនរួច អាត្រជាក់ក៏ទៅវាមិនរួច។ បញ្ហាស្ថិតទៅត្រង់ថារកវិធីសាស្ត្រយ៉ាងម៉េច ដើម្បីឱ្យពួកគាត់ជាក្រុមដែលកំពុងប្រយុទ្ធគ្នានោះធ្វើការស្រុះស្រួលគ្នា។

ខ្ញុំធ្លាប់ជួបហើយ។ ពីដើម ខ្ញុំធ្លាប់ត្រូវគេប្រមាថថា បើកងទ័ពវៀតណាមដកចេញ រដ្ឋាភិបាល ហ៊ុន សែន ប៉ើងដូចក្រដាស ប៉ុន្តែទីចុងបំផុតរដ្ឋាភិបាល ហ៊ុន​ សែន អត់មានរង្គោះរង្គើ ថែមទាំងវាយលាតសន្ធឹងរហូតទៅដល់ទីចុងបំផុតត្រូវតែធ្វើការជាមួយ ហ៊ុន សែន តែម្តង។ រឿងនេះកម្ពុជាមានពិសោធន៍ខ្លួនឯងហើយ។ ក្តៅមិនបានទេ។ យកល្អ រក្សាទុកទ្វារចំហជាជាងបិទទ្វារ។ នេះជាបទពិសោធន៍នៃការទូតរបស់ ហ៊ុន​ សែន។ កុំបិទទ្វារឱ្យសោះ។ អញ្ចឹងទុកលទ្ធភាពធ្វើការសន្ទនាទោះដោយពេលណា? វិធីណា? កម្រិតណា? នៅទីកន្លែងណា? នេះជារឿងមួយតទៅទៀត។

អ៊ុយក្រែន សួរស្អីអម្បាញ់មិញ? អំពីគំនិតផ្តួចផ្តើមចំពោះ អ៊ុយក្រែន។ ខ្ញុំជម្រាបជូនអញ្ចេះ ខ្ញុំបានជម្រាបជូនរដ្ឋមន្ត្រីការបទេស អ៊ុយក្រែន ថាឯកឧត្តម គួរពិចារណាមើលទាន់រដ្ឋមន្ត្រីការបទេសរុស្សីមកដល់ទីក្រុងភ្នំពេញដែរ គួរមានការជួបសន្ទនាគ្នាបើទោះបីបានលទ្ធផលឬមិនបានលទ្ធផល វាក៏ជាការបង្ហាញនូវកាយវិការនៃការសន្ទនាប្រកបដោយការស្ថាបនា។ ក៏ប៉ុន្តែជាការគួរឱ្យសោកស្តាយដែលទាំងរុស្សី និងអ៊ុយក្រែន គឺមិនបានមានការជួបគ្នាណាមួយកើតឡើងនៅទីក្រុងភ្នំពេញនេះនោះទេ។ យើងពិនិត្យនៅក្នុងគំនិតផ្តួចផ្តើមក្នុងការសន្ទនា គឺយើងមិនទាន់ឃើញមានសញ្ញាជាក់លាក់ណាមួយទាក់ទងជាមួយនឹងដំណើរការសន្តិភាពទេ។ មានលេចឡើង​ពីការរកវិធីដោះស្រាយការដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ធញ្ញជាតិនិងជី។ អម្បាញ់មិញខ្ញុំជាមួយនឹងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិក៏បាននិយាយគ្នាអំពីបញ្ហានេះ ព្រោះទាក់ទងនឹងច្រកសមុទ្រខ្មៅក្នុងការដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ធញ្ញជាតិ ស្រូវភោជសាលី និងការដឹកជញ្ជូនជីចេញ។

នៅទីនោះ (អ៊ុយក្រែន) ជាតំបន់ផលិតស្រូវភោជសាលី តំបន់ផលិតជី ហើយប្រសិនបើមិនអាចដឹកចេញបានទេ វាបង្កើតនូវបញ្ហាសម្រាប់វិបត្តិស្បៀងនៅភាគខ្លះនៅក្នុងពិភពលោករបស់យើងនេះ។ ប៉ុន្តែគំនិតផ្តួចផ្តើមជាក់លាក់ទាក់ទងនឹងការចរចាដូចជាមិនទាន់(មានទេ)​ ព្រោះយើងមើលឃើញថា អ្នកទាំងសងខាង អ្នកទាំង ២ ហាក់ដូចជានៅសង្ឃឹមលើការវាយគ្នាយកឈ្នះយកចាញ់នៅឡើយ ម្ខាងក៏វាយទៅលើម្ខាងៗ ដូច្នេះស្ថានភាពនេះហាក់ដូចជាកំពុងតែគេថាសង្ឃឹមទៅលើការប្រើអាវុធជាជាងការប្រើប្រាស់ការចរចា។ នេះខ្ញុំសូមឆ្លើយប៉ុណ្ណឹងតើគ្រប់គ្រាន់ទេ។

ទូរទស្សន៍ PNN៖ … វត្តមានរបស់លោក Joe Biden លើទឹកដីកម្ពុជាហាក់បានបង្ហាញភាពស្និទ្ធស្នាល … តើសម្តេចបញ្ជាក់បានយ៉ាងម៉េចសម្រាប់អត្ថន័យទំនាក់ទំនងការទូតរវាងកម្ពុជានិងអាមេរិកនៅពេលនេះ?

មួយទៀត … ខ្ញុំចង់ឱ្យសម្តេចជួយរំលឹកដល់ប្រជាពលរដ្ឋថា តើផលប្រយោជន៍(ពីការរៀបចំប្រជុំកំពូលក៏ដូចជាវត្តមានមេដឹកនាំប្រទេសធំៗ) ដែលកម្ពុជាទទួលបាន ក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាននោះ មានអ្វីខ្លះ?

សម្តេចតេជោ​៖ អរគុណណាស់ជាមួយនឹងសំណួរនេះ។ ដំបូងខ្ញុំចង់និយាយអំពីទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា-អាមេរិកបន្តិច។ រាជរដ្ឋាភិបាលមិនដែលបាននិយាយថាទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងអាមេរិក វាអាក្រក់នោះទេ។ ការលេចលឺអំពីការប្រមាថថា អាមេរិកមិនត្រូវការមេដឹកនាំកម្ពុជាស្អីៗ វាចេញតែពីពាក្យរបស់ក្រុមអ្នកដែលគេមិនចូលចិត្តយើង និយាយតាមមួយបែបទៅ។ គ្រាន់តែលើកពេលប្រជុំនៅឯទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនតែប៉ុន្មានថ្ងៃ គេថាមកពី ហ៊ុន សែន បានជាអាមេរិកលើកពេល។ គេមិនប្រជុំទេ នៅពេលដែល ហ៊ុន សែន ធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន​នោះ។ ទីបំផុតវានៅតែ ហ៊ុន សែន ដឹកនាំបណ្តាប្រទេសអាស៊ាន។ ទៅទីនោះក្នុងឋានៈជាសហប្រធានអង្គប្រជុំ។ ខ្ញុំក៏បានលឺដែរ។ ធម្មតាជាទម្លាប់របស់ខ្ញុំគឺខ្ញុំមិនដែលដើរទៅមុខគេទេ ដើរតែក្រោយគេហ្នឹង។ សូម្បីតែខ្ញុំជាប្រធានអង្គប្រជុំខ្ញុំទុកឱ្យគេដើរទៅមុខទៅ ខ្ញុំដើរតាមក្រោយ។ ឯនៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនគឺខ្ញុំដើរក្រោយ វាគាប់ជួនជួបជាមួយ Joe Biden ដើរជាមួយគ្នា។ មានអ្នកខ្លះគេថាខ្ញុំដើរទៅរកក្បែរ Joe Biden។ វាទៅអញ្ចឹងឆ្កុយទៅ។

ឥឡូវនេះវាបានបញ្ជាក់ច្បាស់ Joe Biden គាត់មកភ្នំពេញ ខ្ញុំមិនមែនដើរទៅរកគាត់ទេ គាត់ដើរមករកខ្ញុំ។ នេះវាជាទម្លាប់ធម្មតាខ្លាំងណាស់រវាងមេដឹកនាំប្រទេសនិងមេដឹកនាំប្រទេស។ បើអ្នកទាំងឡាយមិនទាន់ក្លាយខ្លួនមិនទាន់ដឹងរបៀបសុជីវធម៌របស់មេដឹកនាំប្រទេសទេ កុំទាន់អាលធ្វើការ​វិនិច្ឆ័យមេដឹកនាំប្រទេសធ្វើអី? វានាំអន់ខ្លួនទៅវិញទេ។ មេដឹកនាំគេមានសុជីវធម៌ គេមានសីលធម៌។ ទោះបីជាចំណុចមិន​ត្រូវគ្នាយ៉ាងម៉េចក៏ដោយប៉ុន្តែគេមានឥរិយាបថនៅក្នុងការសន្ទនាប្រកបដោយការស្ថាបនា។ ខ្ញុំជាមួយប្រធានាធិបតី Joe Biden ដែលមានអាយុច្រើនជាងខ្ញុំ ៨ ឆ្នាំ និងរួសរាយ មានការសន្ទនាគ្នាដ៏ល្អ។ បើទោះបីថាមានរឿងនេះរឿងនោះ យើងចែករំលែកគ្នាតាំងពីកូនតាំងពីចៅអីជាដើមក៏និយាយគ្នាបាន។ វាមានទៅខុសទាស់អី។ នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនយើងក៏និយាយម្តង មកនេះយើងក៏និយាយគាត់មានចៅតិចជាងខ្ញុំ គាត់មានតែ ៧ទេ ខ្ញុំមានដល់ទៅ ២២។

អញ្ចឹង ទាក់ទិនជាមួយមេដឹកនាំនិងមេដឹកនាំ ទោះបីថាយ៉ាងម៉េចក៏ដោយ គេមានសុជីវធម៌ក្នុងការគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនង។ ជាតិសាសន៍មួយគេត្រូវមានរដ្ឋាភិបាលមួយ មេដឹកនាំប្រទេសមួយ។ ខ្ញុំទៅសហរដ្ឋអាមេរិក សហរដ្ឋអាមេរិកក៏ត្រូវទទួលខ្ញុំ ដោយរថយន្តទទួលខ្ញុំមានទង់ជាតិកម្ពុជាផង មានទង់ជាតិអាមេរិកផង។ ពិតមែនតែអាមេរិកមិនប្រើប្រាស់រថយន្តរបស់យើងទេ ព្រោះអាមេរិកត្រូវការពារក្នុងកម្រិតខ្ពស់ ប៉ុន្តែនៅលើរថយន្តរបស់អាមេរិកក៏មានទង់ជាតិកម្ពុជានិងទង់ជាតិសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ នេះជាសីលធម៌ក្នុងការគោរពគ្នាមិនមែនគ្រាន់តែអាមេរិកជាមួយកម្ពុជាទេ នៅមានប្រទេសដទៃទៀត។

ពាក្យអស់ទាំងនេះ ដូចជា “រឿងត្រូវការកម្ពុជា មិនត្រូវការកម្ពុជា មិនត្រូវការ ហ៊ុន សែន” អីនេះ វាលេចចេញតែពីពួកគេថា ភូទថ្លុក ភូទត្រពាំង ហ្នឹង។ ឥឡូវខ្ញុំចាំមើលគេបានស្អីភូទទៀត … ឧទាហរណ៍៖ នៅក្នុងការសន្ទនាជាមួយខ្ញុំ និង Joe Biden តើគេនៅបន្តភូតបានអីទៀត? ខ្ញុំមិននិយាយថាខ្ញុំបាននិយាយអីជាមួយ Joe Biden ខ្លះទេ គ្រាន់តែខ្ញុំបង្ហើបសូម្បីតែរឿងកូនចៅក៏យើងនិយាយគ្នា។​ ប៉ុន្តែចាំមើលគេបង្ហោះតាមយូធូប គេបង្ហោះតាមហ្វេសប៊ុក គេបង្ហោះតាមឡាយសូ ស្អីៗទុកឱ្យគេភូទមួយអស់ចិត្តចុះ។ អាមេរិកគឺនៅតែជាអាមេរិក កម្ពុជានៅតែកម្ពុជា Joe Biden នៅតែ White House របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ហ៊ុន សែន នៅតែវិមានសន្តិភាព របស់កម្ពុជា។ ហ្នឹងរឿងគេវាច្បាស់លាស់បែបនេះ។ ទី២ ស្អីមិញ?

ទាក់ទិនជាមួយនឹងប្រយោជន៍អ្វីដែលយើងទទួលបាន ដំបូងគឺកិត្យានុភាពរបស់កម្ពុជា ដែលខ្លួនត្រូវរ៉ាប់រងក្នុងឋានៈជាប្រធានអាស៊ានប្តូរវេន។ យើងបានបំពេញសព្វគ្រប់នូវកាតព្វកិច្ចក្នុងឋានៈជាសមាជិកដែលមានការទទួលខុសត្រូវ ដល់វេនយើងធ្វើប្រធាន។ យើងបំពេញកិច្ចការជាប្រធានបានដោយជោគជ័យ ដោយធ្វើការក្នុងការប្រជុំរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ គ្មានតឹងសរសៃកណាមួយដាក់គ្នាទាល់តែសោះ។ ព្រឹកមិញនេះ អាស៊ីបូព៌ាគឺជាចំណុចក្តៅ ប៉ុន្តែសំដីសំដៅនៅក្នុងការសន្ទានាក្នុងអាស៊ីបូព៌ាមិនបានប៉ះទង្គិចគ្នានោះទេ ហើយក៏គ្មានករណី ម្នាក់និយាយម្នាក់ទៀតដើរចេញនោះដែរ។ ចំណុចនេះបញ្ជាក់អំពីភាពចាស់ទុំក្នុងចំណោមមេដឹកនាំអាស៊ីបូព៌ារបស់យើង ដែលមានកម្ពុជាជាម្ចាស់ផ្ទះក្នុងការធ្វើការសម្របសម្រួល ដើម្បីឱ្យគ្រប់តួអង្គពាក់ព័ន្ធទាំងអស់មានមតិនៅក្នុងអង្គប្រជុំនោះ។

ផលប្រយោជន៍ដែលកម្ពុជាទទួលបានគឺកិត្យានុភាពដែលទុកជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រសម្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ។ លុយយើងអាចចាយអស់ក្នុងមួយថ្ងៃឬមួយឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែកេរដំណែលដែលយើងរកបានក្នុងប៉ុន្មានថ្ងៃនេះចាយវាមិនអស់ទេ។ ១០០ ឯកសារ ដែលបានសម្រេចនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ទុកនៅតាមបណ្ណាល័យនានាសម្រាប់កូនចៅយើងរៀនសូត្រនៅពេលក្រោយ។ នោះហើយគឺជាផលប្រយោជន៍។ ក្រៅពីនោះបានយើងបានពង្រឹងនូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយដៃគូក្នុងអាស៊ានរបស់យើង ដោយពេលនេះជាងពេលណាៗទាំងអស់ បើនិយាយអំពីចំណុចក្តៅវិញកម្ពុជាគឺជាអ្នកទទួលដុំថ្មក្តៅទាំងអស់។ ប៉ុន្តែយើងបានប្រែក្លាយដុំថ្មក្តៅនេះឱ្យវាកាន់បាន ហើយយើងអាចបោះទៅឥណ្ឌូនេស៊ី។ ឥណ្ឌូនេស៊ី នៅអាចទទួលបាន ពិតមែនហើយវាមិនអាចក្លាយទៅជាដំឡូងក្តៅបានទេនៅពេលនេះ វានៅតែដុំថ្មក្តៅដដែលគ្រាន់តែវាត្រជាក់ជាងមុន។

តាមរយៈនៃការសម្របសម្រួលរបស់យើងក្នុងតួនាទីរបស់កម្ពុជា ដែលសង្ឃឹមថាឥណ្ឌូនេស៊ីហ្នឹងបន្ត ហើយឈានទៅដល់ឡាវបន្តទៅតាមលំដាប់អក្សរនោះឯង នៅក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការភាពជាដៃគូ។ នៅក្នុងនោះ ប្រ​ទេសនានាបានគាំទ្រប្រទេសកម្ពុជាក្នុងភាពជាប្រធានអាស៊ាន។ ប្រទេសខ្លះបានផ្តល់ជំនួយជាសម្ភារៈ ប្រ​ទេសខ្លះបានផ្តល់ជំនួយជាថវិកាដូចជាការប្រជុំសហគមន៍សង្គមនិងវប្បធម៌ គឺខាងជប៉ុនអ្នកផ្តល់ថវិកា … ចិនបានផ្តល់នូវសម្ភារៈមួយចំនួន ថវិកាមួយចំនួនជាជំនួយ។ អ្វីដែលសំខាន់ជាងគេនោះ មុនពេលដែលទស្សនកិច្ចនេះ មុនពេលប្រជុំចិនបានធ្វើទស្សនកិច្ចមុន ចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយចំនួនក្នុងនោះចិនបានប្រកាសផ្តល់នូវជំនួយឥតសំណងនិងផ្តល់នូវប្រាក់សម្រាប់ការកសាងស្ពាន កសាងផ្លូវ ដែលសុំជម្រាបជូនប្រជាជនដែលនៅខាងក្រចេះឱ្យបានដឹងថាកិច្ចព្រមព្រៀងឥណទានសម្រាប់កសាងស្ពានឆ្លងកាត់នូវទីរួមខេត្តក្រចេះត្រូវបានចុះហត្ថលេខារួចហើយ ហើយផ្លូវឆ្ពោះពីក្រចេះទៅកាន់ខេត្តកំពង់ធំតែម្តង និងមានគម្រោងដទៃទៀតនៅទីនោះ។

ឯជាមួយជប៉ុន ជប៉ុនក៏បានប្រកាសផ្តល់ជំនួយឱ្យយើង និងចុះហត្ថលេខានៅទីនោះ។ រវាងយើងនិងជប៉ុន ក៏បានព្រមព្រៀងគ្នាបង្កើតលើកកម្រិតពីដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ ឱ្យទៅជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនៅឆ្នាំ ២០២៣ ខាងមុខនេះ។ នេះគឺជាបំណងប្រាថ្នារបស់ខ្ញុំនៅក្នុងពេលដែល ឯកឧត្តម នាយករដ្ឋមន្ត្រី Fumio Kishida ទស្សនកិច្ចកាលពីខែ មីនា ឆ្នាំ ២០២២ នេះ។ ខ្ញុំបានលើកសំណូមពរនេះជាមួយគាត់។ ម្សិលមិញនេះ យើងបានឯកភាពគ្នាចាប់ផ្តើមលើកកម្រិតទំនាក់ទំនងនេះនៅឆ្នាំ ២០២៣ ដែលជាខួបលើកទី ៧០ នៃទំនាក់ទំនងការទូតរវាងកម្ពុជានិងជប៉ុន ប៉ុន្តែយើងបានឯកភាពប្រកាសចេញនៅថ្ងៃពីម្សិលមិញនេះតែម្តង។

នៅមានរឿងច្រើនទៀតដែលកម្ពុជាទទួលផលពីការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ព្រោះខ្ញុំទទួលគណៈប្រតិភូលើកនេះ ខ្ញុំទទួលគណៈប្រតិភូទាំងអស់។ កាណាដា មក ខ្ញុំក៏ទទួលទាំងអស់។ អម្បាញ់មិញខ្ញុំទើបតែបញ្ចប់នូវការទទួលគណៈប្រតិភូនាយករដ្ឋមន្ត្រី New Zealand បន្ទាប់ទៅទទួលគណៈប្រតិភូអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។

នោះហើយគឺជាផលប្រយោជន៍។ វាមិនមែនជាផលប្រយោជន៍សម្រាប់​ ហ៊ុន សែន តែម្នាក់ទេ។ ត្រូវដឹងថា ហ៊ុន សែន តំណាងឱ្យជាតិខ្មែរនៅពេលនេះ ហើយដែលខ្ញុំបានចែករំលែកថ្វាយចំពោះព្រះមហាក្សត្រ ថ្វាយចំពោះហ្លួងម៉ែ ប្រគេនចំពោះព្រះសង្ឃ ជូនចំពោះជនរួមជាតិ ក៏ដូចជារដ្ឋបាលគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ទាំងអស់រួចហើយ។ នេះជាកិច្ចការដែលយើងបានធ្វើ។ ផលប្រយោជន៍ជាតិនៅទីនេះធំណាស់ ហើយបើសិនជាជនណាមើលមិនឃើញថានេះជាផលប្រយោជន៍ជាតិ សុំឱ្យគេចាត់ទុកខ្លួនគេ ខ្ញុំមិនដឹងថាគេជាជាតិសាសន៍អី។ ខ្ញុំក៏មិនហ៊ាននិយាយដែរទេ ទុកឱ្យគេវិនិច្ឆ័យខ្លួនឯង និងពិចារណាខ្លួនឯងថាគេជាជាតិសាសន៍អី? យើងកំពុងទទួល ឥឡូវថា អាមេរិកស្អប់កម្ពុជា។ ឥឡូវនេះប្រធានាធិបតីអាមេរិកប្រហែលជាមិនទាន់ចាកចេញឬចាកចេញ ពីកម្ពុជារួចទៅហើយ ខ្ញុំក៏មិនទាន់បានតាមដាន ព្រោះរវល់ជួបជាមួយអស់លោក ធ្វើម៉េចបានដឹងថាគាត់ចេញហើយឬនៅ? អញ្ចឹងទេគេថាអាមេរិកមិនត្រូវការកម្ពុជា ប៉ុន្តែប្រធានាធិបតីអាមេរិកមកប្រជុំ មកសម្រាកយ៉ាងស្រួលក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។

ខ្ញុំឃើញប្រធានាធិបតី Joe Biden គាត់ទទួលទានម្ហូបខ្មែរ ខ្ញុំអង្គុយជាប់ជាមួយគាត់ គាត់ទទួលទានម្ហូបខ្មែរ។ បើសិនជាគេមិនទុកចិត្តទេស្មានតែគាត់ទទួលទាន? គេខ្លាចអាចនឹងមានមេរោគ ឬក៏អាចមានស្អីៗ ក៏ប៉ុន្តែគាត់ទទួលទាន … ខ្ញុំសង្កេតអស់អញ្ចឹងៗ។ ធម្មតាទេ អ្នកណាបកស្រាយយ៉ាងម៉េច រឿងរបស់គេ ព្រោះសូម្បីថាគេនៅ ១ ម៉ឺនគីឡូពីនេះ ក៏គេអាចមើលឃើញមកដល់ស្រុកយើង។ រឿងដែលគួរឆ្ងល់នៅកន្លែងហ្នឹង។ ឯខ្ញុំអង្គុយជាប់ Joe Biden អញ្ចឹង តែខ្ញុំមិនអាចមើលឃើញ Joe Biden ថាអី? ដល់គេមើល ១ ម៉ឺនគីឡូម៉ែត្រ មកឃើញ Joe Biden ថាម៉េច? លឺ Joe Biden និយាយយ៉ាងច្បាស់ជាងយើងដែលយើងកំពុងនិយាយជាមួយគាត់។ ឥឡូវនេះតើល្មមគ្រប់គ្រាន់ហើយ ឬនៅ? មានអ្នកណានៅមិនទាន់អស់ចិត្តសុំលើកដៃមើល។ នៅទៀត បើនៅទៀតចូលមក។ ថ្ងៃហ្នឹងលេងឱ្យវាណាណីមើល ប៉ុន្តែជួយកត់ត្រាឱ្យផងអ្នកនៅខាងក្រោយនោះ។ កត់ត្រាមក បានជាជ្រុលប្រជុំហើយ ល្ងាចហ្នឹងល្ងាចថ្ងៃអាទិត្យអ្នកណាឡាយ អ្នកណាខានមើលវាយបុក វាយអីអាហ្នឹងមិនបានមើលទេហីទៅ។

ព័ត៌មាន EFC News៖ … (១) តើសម្តេចមានការលំបាកអីទេ​ ព្រោះថាការដឹកនាំតំបន់មួយទាំងមូលមានការងារច្រើន មានបញ្ហាច្រើនដែលត្រូវប្រឈម ពិសេសគឺបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ានេះតែម្តង … (២) នាឡិកាដែលសម្តេចធ្វើចែកជូនទៅដល់មេដឹកនាំ ដែលបានមកចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន … ជាស្នាដៃរបស់កូនខ្មែរ … មានតម្លៃប៉ុន្មានដែរសម្តេច? និង (៣) សម្ដេចពេញចិត្តទេនឹងការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានលើកនេះ ប្រៀបទៅឆ្នាំ ២០១២?

សម្តេចតេជោ៖ ឆ្នាំណាក៏ពេញចិត្តដែរ ព្រោះតាមកាលទេសៈខុសគ្នា។ ខ្ញុំគួរតែត្រូវនិយាយដើម្បីរំលេចបញ្ហានេះបន្តិច។ (ឆ្នាំ)២០០២ អ្វីដែលបានកើតនៅទីក្រុងភ្នំពេញ នោះគឺការចុះហត្ថលេខាលើ DOC គឺសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ នោះជាការចូលជាដំបូងនៃការសន្ទនាប្រចាំឆ្នាំរបស់ឥណ្ឌា។ កម្ពុជាមានកិត្តិយសបានទទួលយកឥណ្ឌាចូលមកធ្វើជាអ្នកប្រជុំអាស៊ាន-ឥណ្ឌាប្រចាំឆ្នាំ។ រាប់មកដល់ពេលនេះគឺរយៈពេល ២០ ឆ្នាំរួចមកហើយ។ ឆ្នាំ ២០១២ ទោះបីមានបញ្ហាខ្លះ ដែលមិនមែនជារឿងកំហុសរបស់កម្ពុជា ត្រូវចាំថាកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ RCEP ត្រូវបានប្រកាសនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ RCEP ចាប់ផ្ដើមចរចានៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំជាអ្នកប្រកាសផ្ទាល់។ ត្រូវឃើញពីលទ្ធផលនោះ។ នោះហើយគឺជាចំណុចដែលខ្ញុំពេញចិត្តនូវកិច្ចការដែលខ្ញុំធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន។

មកដល់ឆ្នាំ ២០២២ នៃការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានឬ ១០ ឆ្នាំក្រោយ កិច្ចព្រមព្រមព្រៀង RCEP ភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយតំបន់នេះ ក៏ត្រូវបានចូលជាធរមាន។ ឯលើកនេះទៀត យើងទទួលបាននូវសមាជិកភាពទី ១១ របស់ទីម័រឡេស្តេ បូកជាមួយនឹងការលើកកំពស់ភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ជាមួយឥណ្ឌា និងការចូលរួមចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាព មិត្តភាព និងសហប្រតិបត្តិការអាស៊ីអាគ្នេយ៍រហូតដល់ ៧ ប្រទេស និងមានបញ្ហាច្រើនទៀត។ ដូច្នេះការធ្វើប្រធានអាស៊ានទាំង ៣ លើក​គឺពេញចិត្តទាំង ៣ លើក គ្រាន់តែវាដំណាក់កាលខុសៗគ្នានិងពេលវេលាខុសគ្នា រឿងរ៉ាវក៏ខុសគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ។ យើងបានបំពេញកាតព្វកិច្ចក្នុងឋានៈជាប្រធានដែលមានការទទួលខុសត្រូវ។

ចំពោះនាឡិកាដៃ តាមអ្នកផលិតអោយដឹងគឺគ្រឿងបង្គំទាំងអស់ ដើម្បីយកមកផ្គុំបង្កើតនាឡិកានេះគឺមានតម្លៃជាង ២ ម៉ឺនដុល្លារ ក្នុងមួយគ្រឿង។ ប៉ុន្តែសូមបញ្ជាក់ថាមានតែ ២៥ គ្រឿងទេ ហើយយើងបានចែកជូនទៅដៃគូរបស់យើង យកទៅធ្វើជាវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍។ ខ្ញុំក៏មានតែមួយគ្រឿងដែរ។ កម្ពុជាទុកតែមួយគ្រឿងទេព្រោះអត់មានសិទ្ធទុកច្រើនទេ ព្រោះផលិតសម្រាប់ដៃគូអាស៊ានរបស់យើង។

សារព័ត៌មានកម្ពុជាថ្មី៖ (១) ឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ប្រាក់ សុខុន ដែលជាប្រេសិតពិសេសរបស់ប្រធានអាស៊ាន អាចនឹងអញ្ជើញទៅកាន់មីយ៉ាន់ម៉ាជាថ្មីម្ដងទៀតឬទេ? ឯកឧត្តមគ្រោងនឹងទៅជាលើកទី ៣ … មុនដាច់អាណត្តិនេះ តើឯកឧត្តមអាចនឹងទៅលើកទី ៣ ដែរឬទេ? … (២) មានការលើកឡើងថាចង់ព្យួរនូវអាសនៈរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ដោយសារតែមិនគោរពទៅតាមកិច្ចព្រមព្រៀងជាឯកច្ឆន្ទ ៥ ចំណុចរបស់អាស៊ាន។ តើគេអាចធ្វើបានដែរឬទេ? តើអាស៊ានមានវិធីណាធ្វើវិសោធនកម្មធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ដើម្បីអាចដកសមាជិកភាពរបស់មីយ៉ាន់ម៉ាចេញដែរឬទេ?

សម្តេចតេជោ៖ អរគុណចំពោះសំណួរនេះ។ ទាក់ទិនជាមួយការទៅឬមិនទៅនៃប្រេសិតពិសេសរបស់ប្រធានអាស៊ាននេះ យើងរង់ចាំមើលប្រតិកម្មពីមីយ៉ាន់ម៉ា។ នៅសល់ពេលវេលាជាង ១ ខែទៀត។ យើងត្រូវធ្វើការសម្រេចថាទៅឬមិនទៅ។ ខ្ញុំមិនទាន់អះអាងអោយបានច្បាស់ថាទៅឬមិនទៅនោះទេ ព្រោះនៅសេសសល់ពេលវេលាដើម្បីនឹងពិចារណាថាគួរទៅឬអត់ ចំណុចទី១។ ចំណុចទី២ ទាក់ទងទៅនឹងការមិនគោរព តើអាចមានលទ្ធភាពដេញចេញទេ។ ធម្មនុញ្ញអាស៊ានមិនតម្រូវអោយមានការដេញចេញអ្នកណាទាំងអស់។ អាស៊ានឯកភាពស្ថិតនៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃធម្មនុញ្ញ។ ធម្មនុញ្ញគ្មានបានចែងអំពីចំណុចបណ្ដេញសមាជិកចេញទេ។ អញ្ចឹងយើងកុំធ្វើអ្វីអោយហួស។ ឥឡូវនេះ យើងនៅបន្តអញ្ជើញមីយ៉ាន់ម៉ា ក្នុងកម្រិតមិនមែននយោបាយ … យើងនៅបន្តអញ្ជើញមីយ៉ាន់ម៉ាទៅតាមស្ថាប័ននានាដែលមានការប្រជុំ។ យើងក៏អោយសារទៅមីយ៉ាន់ម៉ាថា ប្រសិនបើអ្នកមិនព្រមអនុវត្តទេ សិទ្ធជាតំណាងរបស់អ្នកនៅតាមស្ថាប័ននានា ក៏ត្រូវនឹងពិនិត្យឡើងវិញដែរ។ នេះជាការបញ្ជាក់ពីទីក្រុងភ្នំពេញទៅកាន់ក្រុងណៃពិដោរ។ ប៉ុន្តែសិទ្ធដេញចេញគឺអត់ទេ។ កៅអីរបស់មីយ៉ាន់ម៉ានៅទីនោះ មីយ៉ាន់ម៉ាបោះបង់ចោលសិទ្ធខ្លួនឯងទេ។ យើងបានអញ្ចើញតំណាងមិនមែននយោបាយ ប៉ុន្តែគេមិនបានបញ្ជូនតំណាងមក។ យើងក៏មិនដឹងធ្វើម៉េចគឺមានតែមានវិធីមួយគឺទុកកៅអីនៅទីនោះ ទង់ជាតិនៅទីនោះ តែអត់មានមនុស្សអង្គុយតែប៉ុណ្ណឹង។

សារព័ត៌មានថ្មីថ្មី៖ … (១) តើក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ានកម្ពុជាចំណាយអស់ប៉ុន្មានក្នុងការរៀបចំ? (២) តើការតម្លើងភាពជាដៃគូសន្ទនាយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយអោយឥណ្ឌានិងអាមេរិក ផ្ដល់ស្ថានភាពបែបណាទៀតដល់អាស៊ាននៅក្នុងឆាកអន្តរជាតិ? តើ(ការធ្វើដូចនោះ)អាចជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់អាស៊ានក្នុងការបន្សាបឥទ្ធិពលរបស់ចិនក្នុងតំបន់យើងដែរទេ? ឬក៏ដូចជាបន្សាបការគិតរបស់សាធារណៈជនមួយចំនួនថា ចិនកំពុងតែក្ដោបក្ដាប់ឬក៏កំពុងតែមានឥទ្ធិពលខ្លាំងនៅក្នុងតំបន់អាស៊ានយើងនេះ? និង(៣) សេចក្ដីថ្លែងការរបស់អាមេរិក ដែលមានការស្នើសុំអោយកម្ពុជាបើកចំហសេរីភាពនយោបាយនៅឆ្នាំក្រោយ ក៏ដូចជាមានការដោះលែងអ្នកនាង សេង ធារី ជាដើម?

សម្តេចតេជោ៖ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់អ្នកណា? ខ្ញុំសួរថាអាមេរិកនិយាយជាមួយខ្ញុំឬនិយាយជាមួយអ្នកណា? សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់អាមេរិក អាហ្នុងរបស់អាមេរិកតើ។ និយាយពីអីបើខ្ញុំមិនបានមើលផង។ ប៉ុន្តែខ្ញុំឆ្លើយ (ទី១) រឿងចំណាយកុំអាលគិត។ ចាយមិនទាន់ផុតទេ។ ភ្ញៀវមិនទាន់ចេញអស់ផង។ អស់លោកចេញពីនេះទៅប្រហែលជាទៅរកបាយមួយពេលទៀតក៏មិនដឹង។ កុំអាលគិតទូទាត់លាត់សើយអី។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏កម្ពុជាមានសមត្ថភាពដើម្បីចាយវាយសម្រាប់ការប្រជុំប៉ុណ្ណឹង។ មិនដូចអ្នកដទៃដែលថា ហ៊ុន សែន មិនហ៊ានចាត់តាំងបុណ្យអុំទូកទេដោយសារមិនមានលុយនោះទេ។ មិនដល់ប៉ុណ្ណឹងពេកទេ កម្ពុជាសម័យនេះ។

អំពីការបង្កើនដៃគូរគ្រប់ជ្រុងជ្រោយជាមួយនឹងអាមេរិកជាមួយឥណ្ឌា តើមានឥទ្ធិពលអីជាមួយចិន។ ខ្ញុំក៏ចង់បញ្ជាក់ប្រាប់លោកថា ចិនក៏ទើបនឹងបានឋានៈដៃគូរយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយកាលពីឆ្នាំទៅដែរ។ ដូច្នេះវាមានទៅស្អីនឹងគ្នា។ យើងអោយទាំងចិន​ អូស្ត្រាលី ក្នុងពេលតែមួយ។ ឥឡូវយើងអោយទៅអាមេរិកនិងឥណ្ឌាក៏ក្នុងពេលតែមួយ។ ដូច្នេះវាអត់មានស្អីទេ។ អ្វីដែលជាផលចំណេញគឺអាស៊ាននោះឯង។ បានសេចក្ដីថាចំ​ណុចនេះ អាស៊ានជាចំណុចកណ្ដាល ជាស្នូលដែលងាកទៅម្ខាង អាមេ​រិក, ឥណ្ឌា, ចិន, អូស្ត្រាលី គឺជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយរបស់ខ្លួន។ មិនមែនចាប់ចិនដើម្បីរុញអាមេរិក ឬចាប់អាមេរិកដើម្បីរុញចិនគឺអត់ទេ។ សូមបំបាត់ចោលទៅនូវការគិតគូរនៅក្នុងអារម្មណ៍នៃអ្នកសារព័ត៌មានរបស់កម្ពុជា … អោយតែឃើញចាប់ដៃអាមេរិកតែងតែថាទាត់ចោលចិន​ ចាប់ដៃចិនទាត់ចោលអាមេរិក។ នៅលើពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន គេឆ្លាតណាស់ ហើយជាវិធីសាស្ត្រនៃការគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃប្រទេសនីមួយៗ។

ចុងក្រោយទាក់ទិនថាអាមេរិកប្រកាសនោះ ទៅសួរអាមេរិកខ្លួនឯងទៅ។ ខ្ញុំអត់ឆ្លើយទេ ព្រោះខ្ញុំអត់ដឹងអាមេរិកនិយាយពីអីផង។ Joe Biden គាត់អត់និយាយអីជាមួយខ្ញុំច្រើនទេ … ព្រោះខ្ញុំដឹងតែធ្វើកិច្ចការងារប្រទេសរបស់ខ្ញុំតែប៉ុណ្ណឹង។ នៅពេលដែលគាត់និយាយអំពីបញ្ហានេះ/នោះ ក្នុងពេលសន្ទនាជាមួយគ្នា គាត់ក៏បាននិ​យាយអំពីដំណើរការបោះឆ្នោតឆ្នាំក្រោយ។ ខ្ញុំក៏បាននិយាយអំពីដំណើរការបោះឆ្នោតហូរហែនិងការព្យាករណ៍ទុកការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំក្រោយនេះយ៉ាងម៉េច។ បន្ថែមលើនោះ យើងក៏មាននិយាយលើបញ្ហានេះ/នោះ ទៀត មិនមែនគ្រាន់តែជាបញ្ហាដាច់ដោយឡែក … Joe Biden មកនេះមិនមែន​និយាយបញ្ហាផ្ទៃក្នុងកម្ពុជាទេ មកនិយាយពីបញ្ហាសាកល។ ខ្ញុំគ្រាន់តែបញ្ជាក់ជូនប៉ុននឹង។

សារព័ត៌មានកោះសន្តិភាព៖ (១) អ្នកមួយចំនួនលើកឡើងថា ព្រះចៅស៊ុលតង់ហាក់ដូចជាចម្លងឬ Copy វិធីរបស់សម្ដេចតេជោ ដែលកន្លងមកសម្ដេចធ្លាប់បាននាំ ឯកឧត្តម ហ៊ុន ម៉ាណែត ក៏ដូចជាវត្តមានចៅស្រីទៅក្នុងឆាកអន្តរជាតិ។ តើសម្ដេចយល់ឃើញយ៉ាងម៉េចចំពោះការលើកឡើង? (២) … សង្កេតឃើញថាលោក Joe Biden  ហាក់ដូចជាចូលមកក្នុងកិច្ចប្រជុំរាងយឺតជាងគេ ក្នុងនោះក៏មិនឃើញមានការថតរូបជុំគ្នាសម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំប្រជុំកំពូលទាំងអស់សម្រាប់កិច្ចប្រជុំ EAS នេះទេ ខុសពីអ្វីដែលធ្លាប់បានថតជុំគ្នានៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩កន្លងមកនៅក្រុងបាងកក?

សម្តេចតេជោ៖ សូមអរគុណនាង។ បើទោះបីថាកម្លាំងចាស់ក៏ប៉ុន្តែមិនប្រាកដថា នាងអាចខ្លាំងជាងខ្ញុំទេ។ ខ្ញុំនៅអាចឆ្លងឆ្លើយបាន។ ទាក់ទិនជាមួយនឹងបញ្ហាព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះចៅស៊ុលតង់ គឺមិនមែនស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពដូចខ្ញុំជាមួយនឹងម៉ាណែតទេ។ ព្រះចៅស៊ុលតង់ព្រះអង្គមានព្រះរាជទាយាជ។ ព្រុយណេ មានការតែងតាំងព្រះរាជទាយាទ។ ព្រះរាជទាយាទនោះគង់នៅក្នុងប្រទេសដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេស នៅក្នុងពេលដែលអវត្តមានរបស់ព្រះចៅស៊ុលតង់។ ឯព្រះរាជបុត្រអង្គនេះគឺទៅណាតែងតែទៅតាមជាប់ជាមួយនឹងព្រះអង្គ ទៅគ្រប់ទីកន្លែងហើយលើកនេះក៏បានមកដល់កម្ពុជា។ នៅក្នុងចំណោមនៃនាឡិកា ២៥ គ្រឿងនោះ ក៏យើងបានថ្វាយចំពោះព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គ ១ គ្រឿងដែរ។ ខ្ញុំគិតថានេះគឺជាវិធីដើម្បីក្នុងការធ្វើដំណើរដើម្បីសម្រួល ដោយសារព្រះអង្គក៏មានព្រះជន្ម ៧៦ ព្រះវស្សាហើយ អញ្ចឹងទេគឺមានព្រះរាជបុត្រមួយធ្វើដំណើរជាមួយក៏ជាការល្អសម្រាប់ព្រះអង្គ។

ចំពោះបញ្ហាទី ២ រឿងវាអញ្ចេះទេ។ ព្រឹកមិញ ឯកឧត្តមប្រធានាធិបតី Joe Biden ប្រហែលជាគាត់សប្បាយរីករាយខ្លាំងជាមួយជោគជ័យរបស់គាត់ ដែលបានបន្តគ្រប់គ្រងព្រឹទ្ធសភា។ ដូច្នេះគាត់ត្រូវធ្វើការប្រជុំការសែត ដែលឆ្លងឆ្លើយពីទីក្រុងភ្នំពេញទៅវ៉ាស៊ីនតោន។ ដូច្នេះធ្វើអោយមានការយឺតយ៉ាវក្នុងការចូលប្រជុំ។ បើសិនជាយើងរង់ចាំគាត់ វាអាចមានការយឺត ព្រោះគាត់អត់ទាន់ចេញពីអូតែលផង។ យើងបានអង្គុយរង់ចាំអស់កន្លះម៉ោងហើយ។ អញ្ចឹងទេបានជាយើងត្រូវចាប់ផ្ដើមមុន។ ប៉ុន្តែពេលដែលគាត់ទៅដល់ ខ្ញុំក៏បានជម្រាបជូនគាត់ អំពីការដែលយើងចាប់ផ្ដើមមុន ហើយយើងក៏បានអបអរសាទរជាមួយគាត់ ដែលគាត់បន្តគ្រប់គ្រងព្រឹទ្ធសភា។ ដូចដែលខ្ញុំបានបញ្ជាក់អញ្ចឹងថា ខ្ញុំសង្ឃឹមថារដ្ឋាភិបាលអាមេរិកមិនបិទដូចពេលមុន ដោយសារតែកង្វះថវិកា ព្រោះព្រឹទ្ធសភាពមិនព្រមអនុម័តនោះ។ ​ឯការថតរូបគឺអត់បានថតទេ សូមយោគយល់អំពីបញ្ហាហ្នឹង។ វាខុសទម្លាប់បន្តិច ក៏ប៉ុន្តែគេអាចយល់បានថា ហេតុអ្វីបានជាមានរឿងបែបនេះ បើទោះបីជាពេលនោះមានប្រធានា​ធិបតី Joe Biden នៅទីនោះក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែតាមការព្រមព្រៀងគ្នាគឺអត់មានថតរូបទេ នៅក្នុងពេលប្រជុំអាស៊ីបូព៌ា។ ខ្ញុំនិយាយប៉ុណ្ណឹងអ្នកសារព័ត៌មានយើងអាចយល់បានហើយ។

វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ៖ (១) … សម្ដេចបានគូសបញ្ជាក់ថា ប្រហែលជាសម្ដេចមិនធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន ​លើកទី៤ ទេ។ ខ្ញុំចង់ដឹងថា តើសម្ដេចចង់ឃើញកម្ពុជានៅពេលដែលធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះលើកទី ៤ មានវឌ្ឍនភាពយ៉ាងណានៅលើឆាកអន្តរជាតិ ជាពិសេសវេទិកាអាស៊ានតែម្ដង (២) កិច្ចប្រជុំរវាងកម្ពុជានិងជប៉ុន … ក្រសួងការបរទេសជប៉ុន បានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន លើកឡើងអំពីចេតនាជប៉ុនក្នុងការបញ្ជូននាវានៃកងកម្លាំងស្វ័យការ​ពារ​ជប៉ុនមកកម្ពុជា និងមានចេតនាបំពេញទស្សនកិច្ចនៅឯកំពុងផែជើងទឹករាម … តើសម្ដេចពិចារណាយ៉ាងណាដែរ​​នូវដំណើរទស្សនកិច្ចកំពុងផែរាម?

កិច្ចប្រជុំលើកទី ៤ បើសិនជាខ្ញុំចង់​ ១០ ឆ្នាំទៀត ខ្ញុំក៏មិនទាន់ស្លាប់ដែរ។ សាកល៎មើល! ជាមួយគ្នា។ ពិតហើយ ខ្ញុំដឹងថាមានអ្នកដាក់បណ្ដាសាឱ្យខ្ញុំងាប់ ប៉ុន្តែអ្នកឯងអាចប្រណាំងឡាន, គោ, សេះ, ប្រណាំងក្របី, ដំរី បាន ប៉ុន្តែអ្នកឯងមិនអាចប្រណាំងជាមួយព្រហ្មលិខិតបានទេ។ អ្នកយល់អោយច្បាស់។ អ្នកឯងអាចប្រ​ណាំងជាមួយខ្ញុំលើរឿងនេះ/នោះ ប៉ុន្តែប្រណាំងជាមួយព្រហ្មលិខិតដែលតាក់តែងអោយខ្ញុំក្លាយខ្លួនទៅជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលកាន់តំណែងយូរជាងគេនៅក្នុងពិភពលោកនេះ អ្នកឯងមិនអាចប្រណាំងបានទេ។ ខ្ញុំគ្មានមហិច្ឆតាដើម្បីទៅកាន់ញញួរលើកទី ៤ ទេ។ ខ្ញុំនឹងជ្រើសរើសពេលវេលាសមស្របដើម្បីនឹងចាកចេញ​​។ វិមានសន្តិភាពនេះមិនមែនធ្វើសម្រាប់តែ ហ៊ុន សែន អង្គុយទេ គឺសម្រាប់អ្នកដទៃទៀតអង្គុយ ហើយមិនមែនសម្រាប់ត្រឹមតែ ១០ ឆ្នាំទេ បើគេការពារបានល្អគេអាចអង្គុយបាន ១០០ ឆ្នាំទៀតឯណោះ។ យើងធ្វើសម្រាប់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ។ ចាស់ជំនាន់មុនធ្វើសម្រាប់ក្មេងជំនាន់យើងនិងជំនាន់ក្រោយ។ ឯយើងក៏ធ្វើសម្រាប់ក្មេងជំនាន់ក្រោយដែរ។ ហ្នឹងគឺទាក់ទិននឹងរឿងទី៤ នេះ។ ឯចំពោះលើកក្រោយ អ្នកកាន់ញញួរលើកទី ៤ ខ្ញុំគិតថាពេលនោះអ្វីៗបានដោះស្រាយច្រើន រាប់បញ្ចូលទាំងបញ្ហា DOC លើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងក៏រៀបរយហើយ។ នេះតាមការព្យាករណ៍ទុករបស់ខ្ញុំ។ សភាពការណ៍ទំនាក់ទំនងភូមិសាស្ត្រនយោបាយក៏អាចទុកថាស្ងប់ស្ងាត់ជាងពេលនេះ។ ដៃគូនៅក្នុងក្របខណ្ឌតំបន់របស់យើង នឹងប្រព្រឹត្តិទៅនៅក្រោមរូបភាពនៃកិច្ចសហប្រតិ​បត្តិការនិងសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចដ៏ពេញលេញ និងមានការតភ្ជាប់ដ៏ល្អ។ បើយោងតាមផែនការមេនៃការតភ្ជាប់ អាចមានការតភ្ជាប់តាំងពីទួគី ឬហោចណាស់ពីឥណ្ឌារហូតចូលមកដល់ មីយ៉ាន់ម៉ា ថៃ ឡាវ កម្ពុជា វៀត​ណាម ផងដែរ។ សមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែល្អប្រសើរ ជាពិសេសកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP ដែលចូលជាធរមាននេះត្រូវបានអនុវត្តយ៉ាងល្អប្រសើរជីវភាពប្រជាជនកម្ពុជានឹងខ្ពស់ជាងមុន។ ដូច្នេះរឿងរ៉ាវដែលបានកើតឡើងឆ្នាំ ២០០២, ២០១២, ២០២២ ដែល ហ៊ុន សែន ធ្លាប់កាន់ ប្រហែលជាអ្នកក្រោយ ហ៊ុ​ន សែន គឺមិនបានជួបប្រទះនោះទេ ដោយសារតែសភាពការណ៍វាបានវិវដ្ដល្អ។

សភាពការណ៍វាមិនវិវដ្ដអាក្រក់ទេ អស់លោករងចាំមើលទៅ។ គេមិនដែលបង្កើតសភាពការណ៍អោយដើរថយក្រោយទេ។ សូម្បីតែម្សិលមិញនៅក្នុងអង្គប្រជុំ ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ​Joe Biden បានចែករំលែកជា​មួយយើង ដែលខ្ញុំអរគុណក្នុងនាមអាស៊ាន ថាប៉ុន្មានថ្ងៃខាងមុខនេះ គាត់នឹងជួបប្រធានាធិបតី Xi Jinping របស់ចិន អាចថាស្អែកផងក៏មិនដឹង។ ចំណុចទាំងនេះ សុទ្ធតែជាការគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិន។ បើអ្នកទាំងពីរគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងល្អជាមួយគ្នា វាបង្កើតបរិយាកាសអំណោយផលសម្រាប់បណ្ដាប្រ​ទេសអាស៊ានរបស់យើង។ អាស៊ានទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីគ្រប់ទិសទី ពីអាមេរិក, ចិន, អឺរ៉ុបនិងផ្នែកដទៃទៀតដែលមានដៃគូតែមួយ។​ ត្រង់ហ្នឹងហើយដែលកម្ពុជាពេញចិត្តជាមួយនឹងការចូលរួមនៅក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាន។

ទាក់ទិននឹងនាវាជប៉ុន។ រឿងនេះមិនមែនរឿងថ្មីទេ។ យើងពិភាក្សាគ្នាតាំងពីខ្ញុំទៅតូក្យូ ចូលរួមបុណ្យសពរបស់ឯកឧត្តម Shinzo Abe។ នាវាជប៉ុននឹងចូលមកកំពង់ផែក្រុងព្រះសីហនុសាជាថ្មីម្ដងទៀត ជាដំណើរទស្សនកិច្ចធម្មតា។ ឆ្នាំនេះគឺជាឆ្នាំមិត្តភាពកម្ពុជាជប៉ុន​សហប្រតិបត្តិការក្នុងវិស័យការពារជាតិ ដោយសារជាខួបលើកទី ៣០ នៃ PKO របស់ជប៉ុនមកកាន់កម្ពុជា។ ដូច្នេះយើងកំពុងតែធ្វើសហប្រតិបត្តិការ​ជាមួយគ្នា ដើម្បីអោយនាវាចរណ៍របស់កងទ័ពជើងទឹកជប៉ុន បានចូលមកក្នុងដែនទឹករបស់យើងដូចធម្មតា។ យើងមិនមែនគ្រាន់តែស្វាគមន៍ជប៉ុនទេ អ្នកណាក៏ដោយចង់ចូលមកអត់មានទើសទាល់ទេ។ អម្បាញ់មិញខ្ញុំក៏បានប្រាប់លោកជំទាវ នាយករដ្ឋមន្ត្រី ញូហ្សេលែន ថាបើសិនជាចង់ចូលក៏ចូលមក យើងអត់មានជំទាន់ទេ។ អ្នកណាចង់មកលេង ចូលមក ហើយបើសិនជាចូលមកចង់ធ្វើសមយុទ្ធជាមួយយើង លើការគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយឬប្រឆាំងភេរវកម្ម យើងធ្វើ។ អត់មានថាយើងត្រូវតែធ្វើជាមួយអ្នកណាតែម្នាក់នោះទេ។ នេះគឺជាការបើកចំហរសម្រាប់ទំ​នាក់​ទំនងរបស់យើង។

អរគុណណាស់។ ខ្ញុំគិតថាថ្ងៃនេះអស់លោកមិនហត់ទេ អ្នកដែលហត់គឺខ្ញុំ។ តែខ្ញុំគ្មានសិទ្ធនឹងត្អូញត្អែរ និងថាខ្ញុំត្រូវជាអ្នកហត់ទេ។ សូមអរគុណណាស់ជាមួយនឹងការយកព័ត៌មានប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ ហើយបុរសៗ ឆាប់ទៅផ្ទះ កុំយកហេតុផលថាត្រូវយកព័ត៌មានស្ដីពីអាស៊ានតទៅទៀត … អរគុណណាស់ ជូនពរទាំងអស់គ្នាមានជោគជ័យសិរីសួស្តី និងពុទ្ធពរទាំង៥ប្រការ អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពលៈនិងបដិភាណៈ កុំបីឃ្លៀងឃ្លាតឡើយ៕