សុន្ទរកថា និងប្រសាសន៍ក្រៅសុន្ទរកថា ថ្លែងក្នុងសន្និសីទអន្តរជាតិលើកទី ២៦ ស្ដីពី «អនាគតរបស់អាស៊ី»​ ក្រោមប្រធានបទ «ការរៀបចំសម័យកាលថ្មីក្រោយវិបត្តិកូវីដ៖ តួនាទីរបស់អាស៊ីក្នុងការស្ដារពិភពលោកឡើងវិញ

• ឯកឧត្ដម លោកជំទាវ ថ្នាក់ដឹកនាំនៃបណ្ដាប្រទេសទាំងអស់
• លោក តូរ៉ុ តាកាហាស៊ី (Taro Takahashi)និពន្ធនាយកទទួលបន្ទុកតំបន់អាស៊ី នៃទីស្នាក់ការកណ្ដាលសម្រាប់តំបន់អាស៊ី
• ឯកឧត្ដម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី!

ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំពិតជាមានសេចក្ដីរីករាយជាអនេក ដែលបានចូលរួមជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំនៃបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីដទៃទៀត ថ្លែងសុន្ទរកថាក្នុងសន្និសីទអន្តរជាតិលើកទី ២៦ ស្ដីពី “អនាគតរបស់អាស៊ី” ក្រោមប្រធានបទ “ការរៀបចំសម័យកាលថ្មីក្រោយវិបត្តិកូវីដ៖ តួនាទីរបស់អាស៊ីក្នុងការស្ដារពិភពលោកឡើងវិញ” នាថ្ងៃនេះ។ ជាមួយគ្នានេះ ខ្ញុំសូមសម្ដែងនូវការវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះ ក្រុមហ៊ុននីកកេ (Nikkei) ដែលបានខិតខំរៀបចំវេទិកានេះឡើងតាមរយៈប្រព័ន្ធវីដេអូ លើប្រធានបទដ៏មានសារៈសំខាន់នេះ សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំ និងដៃគូពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ពិភាក្សា និងផ្លាស់ប្ដូរទស្សនៈអំពីស្ថានការណ៍ និងការវិវឌ្ឍក្នុងតំបន់ និងសកលលោក ជាពិសេស ការគិតគូរអំពីទិសដៅអនាគត សម្រាប់កិច្ចអភិវឌ្ឍតំបន់អាស៊ីក្នុង និងក្រោយពេលវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩។

ជាការពិតណាស់ ឆ្នាំ ២០២០ គឺជាឆ្នាំដ៏លំបាកបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តទំនើបរបស់ពិភពលោកដោយសារការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ-១៩ ដែលបាន និងកំពុងបង្កជាវិបត្តិសុខភាពសាធារណៈយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ និងឈានដល់ការបន្ទច់បង្អាក់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច-សង្គម ជាសកល។ គ្រប់ប្រទេស និងតំបន់លើសកលលោកសុទ្ធសឹងតែកំពុងរងការប៉ះទង្គិចលើគ្រប់វិស័យ ហើយប្រជាជនជាងមួយរយលាននាក់បានឆ្លង និងរាប់លាននាក់ត្រូវបានបាត់បង់ជីវិត។ ទន្ទឹមនេះ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចសកលក៏ធ្លាក់ចុះក្នុងអត្រាអវិជ្ជមានដែលមិនធ្លាប់មាន បន្ទាប់ពីវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុសកល (Global Financial Crisis) ដោយសារការបង្អាក់ភ្លាមៗមកលើសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ច្រវាក់ផ្គត់ផ្គង់ ការតភ្ជាប់ និងការធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុកនៃតម្រូវការពិភពលោក គួបផ្សំនឹងការដាក់ចេញនូវវិធានការរដ្ឋបាលរឹតត្បិតការធ្វើដំណើរ និងបិទខ្ទប់ប្រទេស ដើម្បីទប់ស្កាត់ការឆ្លងរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ-១៩។

យ៉ាងណាមិញ ទោះបីសេដ្ឋកិច្ចសកលឆ្នាំ ២០២១ នេះ ត្រូវបានរំពឹងថា នឹងងើបឡើងវិញក៏ដោយ សកលលោកនៅតែប្រឈមនឹងភាពមិនប្រាកដប្រជាខ្ពស់ ដោយសារហានិភ័យពីរលកថ្មីនៃជំងឺកូវីដ-១៩ និងការបំប្លែងខ្លួនថ្មីនៃវីរុសកូរ៉ូណា ដែលមានសភាពកាន់តែកាចសាហាវ និងស្រួចស្រាល់ ដែលអាចនឹងបន្តរំខានដល់ជវភាពសេដ្ឋកិច្ចសកល។ បន្ថែមលើនេះ ការទទួលបានវ៉ាក់សាំងដែលអាចធានាបាននូវភាពស៊ាំសហគមន៍ (Herd Immunity) នឹងត្រូវចំណាយពេលយូរទៀត ស្របពេលដែលគម្លាតនៃការទទួលបានវ៉ាក់សាំង រវាងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ និងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ នឹងធ្វើឱ្យមានវិសមភាពសម្រាប់ការងើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ច ដោយសារមានតែប្រទេសមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ អាចស្ដារសេដ្ឋកិច្ចខ្លួនឡើងវិញបានប្រសើរ ខណៈដែលប្រទេសជាច្រើនផ្សេងទៀត នឹងបន្តប្រឈមនឹងផលប៉ះពាល់ ទាំងក្នុងផ្នែកសុខាភិបាល និងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។

ជាងនេះទៅទៀត ពិភពលោកទាំងមូលក៏កំពុងបន្តប្រឈមនឹងវិបត្តិ និិងហានិភ័យជាច្រើនទៀតផងដែរ ជាពិសេស ការកើនឡើងនូវភាពតានតឹងនៃស្ថានភាពភូមិសាស្រ្តនយោបាយតំបន់ និងសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្ម និងបច្ចេកវិទ្យា រវាងប្រទេសមហាអំណាចនានា ក៏នឹងជះឥទ្ធិពលដល់ការអភិវឌ្ឍសកលសម្រាប់ទាំងរយៈពេលខ្លី និងវែងខាងមុខ។ ម្យ៉ាងទៀត កត្តាគំរាមកំហែងលើសន្តិភាព ស្ថេរភាព និងសន្តិសុខផ្សេងៗទៀត ក៏កំពុងលេចឡើងកាន់តែច្បាស់ និងបង្កើនការដាក់សម្ពាធមកលើតំបន់អាស៊ីយើង រួមមាន និន្នាការពហុប៉ូល ការប្រកួតប្រជែងដើម្បីផលប្រយោជន៍ ការប្រែប្រួលនៃតុល្យភាពអំណាចក្នុងតំបន់ ផលប៉ះពាល់ពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងគ្រោះធម្មជាតិ ជាដើម ដែលការណ៍ទាំងនេះបានកំពុងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ និងអាចបន្ទច់បង្អាក់និរន្តភាពនៃដំណើរការអភិវឌ្ឍផងដែរ។

ក្នុងបរិការណ៍នេះ ខ្ញុំយល់ថា អាស៊ីគឺពិតជាតំបន់ដែលមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងការត្រួសត្រាយផ្លូវដល់ការរៀបចំសម័យកាលថ្មីក្រោយវិបត្តិកូវីដ ជាមូួយនឹងការអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយចីរភាព និងបរិយាបន្ន។ ជាក់ស្ដែង វិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ក៏បានសបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់សាជាថ្មីថា អាស៊ីគឺនៅតែជាតំបន់មួយដែលបន្តមានសក្ដានុពល និងជាក្ដីរំពឹងក្នុងការជំរុញការងើបឡើងវិញ នៃការអភិវឌ្ឍរបស់សកលលោក។ ក្នុងឆ្នាំ ២០២០ បើទោះបីជាពិភពលោកបានជួបប្រទះនឹងកំណើនអវិជ្ជមានក្ដី ប្រទេសមួយចំនួននៅតំបន់អាស៊ីនៅតែអាចរក្សាបាននូវកំណើនវិជ្ជមាន។ ជាងនេះទៅទៀត បច្ចុប្បន្ន ប្រទេសមួយចំនួន ក្នុងតំបន់អាស៊ីបានចាប់ផ្ដើមនាំមុខលើការជំរុញការស្ដារសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ និងសកល ដោយទប់ស្កាត់ការឆ្លងជំងឺកូវីដ-១៩ បានល្អប្រសើរក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ជាពិសេស ផ្ដល់ការជួយជ្រោមជ្រែងក្នុងការស្ដារសង្គម-សេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញរបស់បណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់ តាមរយៈការផ្ដល់ជំនួយ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងគំនិតផ្ដួចផ្ដើមនានាផងដែរ។

ដោយឡែក គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា មុននឹងវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ កំណើនខ្ពស់ និងការអភិវឌ្ឍលឿនរបស់ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីនៅក្នុងរយៈពេល ២ ទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ បានប្រែក្លាយតំបន់យើងទៅជាកម្លាំងចលករដ៏សំខាន់ សម្រាប់វឌ្ឍនភាពសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងការបង្កើនប្រាក់ចំណូលប្រជាជន។ មកទល់ពេលនេះ ចិនជាប្រទេសមានសេដ្ឋកិច្ចធំលំដាប់ទី ២ និងជប៉ុនលំដាប់ទី ៣ ខណៈដែលសហគមន៍អាស៊ាន និងឥណ្ឌា មានលំដាប់ទី ៥ និងទី ៦ រៀងគ្នា នៅលើពិភពលោក។ បន្ថែមលើនេះ ជាមួយនឹងប្រជាជនសរុបប្រមាណជិត ៦០% នៃប្រជាជនពិភពលោក និងផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (ផ.ស.ស.) ប្រមាណជា ៣០% នៃ ផ.ស.ស. ពិភពលោក អាស៊ីគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ច ទីផ្សារ និងចំណុចតភ្ជាប់ (connecting dot) ដ៏សំខាន់ ដែលមានសក្ដានុពលខ្ពស់ក្នុងការស្ដារ និងជំរុញកិច្ចអភិវឌ្ឍសង្គម-សេដ្ឋកិច្ចសកលលោក។ ក្នុងន័យនេះ ក្នុងបរិបទបច្ចុប្បន្ន ផ្អែកលើថាមភាព និងសក្ដានុពលនេះ សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីនឹងក្លាយជា ក្បាលម៉ាស៊ីន​ នៃការអូសទាញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចសកលឱ្យងើបឡើងវិញឆាប់រហ័សពីវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ប្រកបដោយចីរភាព។

ដើម្បីជំរុញការងើបឡើងវិញនៃសង្គម-សេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយសមធម៌ ចីរភាព និងបរិយាបន្ន ខ្ញុំសូមគូសរំលេចនូវទស្សនៈមួយចំនួន លើកិច្ចការអាទិភាព និងទិសដៅកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដែលយើងទាំងអស់គ្នាត្រូវចាំបាច់គិតគូរ៖

ទី១. ចំពោះមុខ ការទប់ស្កាត់ការឆ្លងរីករាលដាល និងការគ្រប់គ្រងផលប៉ះពាល់ដែលបណ្ដាលមកពីជំងឺកូវីដ-១៩ គឺជាកិច្ចការចាំបាច់បំផុត ដើម្បីឱ្យប្រទេសទាំងអស់អាចចាប់ផ្ដើមដំណើរការស្ដារ និងងើបឡើងវិញបានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺឆ្លងជាលក្ខណៈសកលបែបនេះ ទាមទារនូវសាមគ្គីភាព ការជឿទុកចិត្ត ការគិតគូរ និងអនុវត្តរួមគ្នា ប្រកបដោយភាពហ្មត់ចត់ និងក្រោមយន្តការពហុភាគីនិយម និងគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ និងអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសនីមួយៗ។ ក្នុងស្មារតីនេះ អាស៊ីត្រូវផ្ដល់អាទិភាពខ្ពស់ និងភាពចាំបាច់បំផុតក្នុងការធានាថា វ៉ាក់សាំងបង្ការ និងថ្នាំព្យាបាលជំងឺកូវីដ-១៩ គឺជា ទំនិញសាធារណៈសកល (Global Public Goods) ដែលនឹងត្រូវបានផ្គត់ផ្គង់ និងចែកចាយ ក្នុងស្មារតីមនុស្សធម៌ ទៅដល់គ្រប់ប្រទេសទាំងអស់ ជាពិសេសប្រទេសដែលងាយរងគ្រោះ។

ទី២. អាស៊ីចាំបាច់ត្រូវដឹកមុខក្នុងការបើកចំហនូវទីផ្សារពាណិជ្ជកម្មលើឧបករណ៍វេជ្ជសាស្រ្ត និងការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារ ដោយមិនត្រូវបានដាក់កម្រិតណាមួយនោះទេ ជាពិសេសត្រូវកាត់បន្ថយ ឬលុបបំបាត់ពន្ធគយ និងកែសម្រួលវិធានមិនមែនពន្ធនានា លើទំនិញ និងសេវាកម្មវេជ្ជសាស្ត្រ និងលុបបំបាត់ការរឹតត្បិតការនាំចេញស្បៀងទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ក្នុងបរិបទនៃការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ-១៩ យើងត្រូវជំរុញបរិវត្តន៍ឌីជីថល (digital transformation) តំបន់ដែលជាប្រភពកំណើនថ្មី សម្រាប់ជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ តាមរយៈការផ្តួចផ្តើម និងជំរុញការរៀបចំអភិបាលកិច្ចរួម សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធឌីជីថល ដែលរាប់បញ្ចូលទាំងការកំណត់ស្តង់ដារបទប្បញ្ញត្តិ ឯកជនភាព និងការចែករំលែកទិន្នន័យជាដើម។

ទី៣. ជាងនេះទៅទៀត អាស៊ីត្រូវពង្រឹងយន្តការក្នុងតំបន់ ក្នុងការសម្របសម្រួលការដាក់ចេញគោលនយោបាយម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីធានាឱ្យបាននូវស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុតំបន់ ទន្ទឹមនឹងការបន្តខិតខំជំរុញលើកកម្ពស់ពិពិធកម្មវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ នវានុវត្តន៍ ក៏ដូចជាជំរុញលើកស្ទួយតួនា ទី និងជវភាពរបស់វិស័យឯកជន សំដៅជំរុញការវិនិយោគ និងមូលធនឯកជនទៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ឬអភិវឌ្ឍទាប ជាពិសេសគឺការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស ដើម្បីបំពេញតម្រូវការផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការស្តារឡើងវិញនូវកិច្ចអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គមប្រកបដោយចីរភាព។

ទី៤. ការពង្រឹងគោលការណ៍សកលភាវូបនីយកម្ម យន្តការពហុភាគីនិយម និងសេរីភាវូបនីយកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគ នៅតែជាកិច្ចការចាំបាច់ តាមរយៈការបន្តធ្វើសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ស៊ីជម្រៅ និងពង្រឹងខ្សែច្រវ៉ាក់ផ្គត់ផ្គង់ ឧស្សាហកម្ម ទិន្នន័យព័ត៌មាន ធនធានមនុស្ស និងកិច្ចសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម។ នាពេលបច្ចុប្បន្ន ការបាត់បង់ភាពជឿទុកចិត្ត ការប្រកួតប្រជែង គម្លាតការអភិវឌ្ឍ និងកម្រិតប្រាក់ចំណូល និងវិសមភាពសង្គម បានបង្កឱ្យមានការភ័យខ្លាច ឬបាត់បង់ការគាំទ្រលើគោលការណ៍សកលភាវូបនីយកម្មជាបណ្តើរៗ ស្របជាមួយនឹងការចាកចេញពីយន្តការពហុភាគីនិយម ដោយការគេចវេះពីគោលការណ៍ និងវិធាននៃច្បាប់អន្តរជាតិ។ ទិដ្ឋភាពទាំងនេះបាននឹងបង្កក្តីបារម្ភ និងភាពតានតឹងនៅក្នុងសហគមន៍អន្តរជាតិ។ ដូច្នេះ អាស៊ីត្រូវលើកកម្ពស់តួនាទីដឹកនាំរបស់ខ្លួនក្នុងការធានាឱ្យបាននូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការប្រកបដោយស្មារតី បើកចំហ (openness) និងការគាំទ្រប្រព័ន្ធពាណិជ្ជកម្មពហុភាគី ដើម្បីបន្តលើកកម្ពស់កិច្ចសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម និងធ្វើសមាហរណកម្មការតភ្ជាប់គ្រប់វិស័យដើម្បីពង្រឹងភាពធន់របស់យើងចំពោះការផ្លាស់ប្តូរនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម។

ជារួម អាស៊ីត្រូវបន្តកសាង និងថែរក្សាសន្តិភាព និងសន្តិសុខក្នុងប្រទេស និងតំបន់ដែលជាគ្រឹះមិនអាចខ្វះបាន សម្រាប់កិច្ចការងារស្តារសង្គម-សេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ ក្រោយវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ក៏ដូចជាការអភិវឌ្ឍរយៈពេលវែង។ ជាងនេះទៅទៀត ក្នុងកិច្ចដំណើរការស្តារឡើងវិញ អាស៊ីចាំបាច់ត្រូវពង្រឹងភាពជាដៃគូរវាងបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់ និងរវាងប្រទេសនានាលើសកលលោក ក៏ដូចជាតួអង្គអភិវឌ្ឍន៍ទាំងអស់។ ដើម្បីសម្រេចគោលបំណងរួមរបស់យើង ប្រកបដោយជោគជ័យ យើងត្រូវគោរពនូវគោលការសន្តិសហវិជ្ជមាន ការមិន​ជ្រៀតជ្រែក និងការគោរពបែបផែននៃការរស់នៅ វប្បធម៌ ប្រពៃណី និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលជាគុណតម្លៃរបស់ប្រទេសនីមួយៗ ក្នុងគោលដៅពង្រឹងតម្លៃនៃសន្តិភាព សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងសាមគ្គីភាព។

កម្ពុជាផ្តើមចេញពីប្រទេសតូច ដែលធនធានមានកម្រិត ប្តេជ្ញាបន្តខិតខំពង្រីក និងពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនានា សំដៅចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរួម ដើម្បីកសាងភាពធន់ទៅនឹងវិបត្តិ និងធានាឱ្យបាននូវចីរភាព និងបរិយាបន្នកម្ម នៃការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច-សង្គម ទាំងក្នុងក្របខណ្ឌតំបន់ និងសកល។ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្តេជ្ញាប្រែក្លាយវិបត្តិនៃជំងឺកូវីដ-១៩ ទៅជាឱកាសសម្រាប់ការដ្ឋានកំណែទម្រង់កាន់តែស៊ីជម្រៅសំដៅកសាងប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម ដែលកាន់តែរឹងមាំ និងមានភាពធន់ទៅនឹងវិបត្តិនាពេលអនាគត។ ក្នុងន័យនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបាននិងកំពុងរៀបចំ ហើយគ្រោងនឹងដាក់ចេញនូវ ផែនការស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ ពីវិបត្តិកូវីដ-១៩ សម្រាប់ឆ្នាំ ២០២១-២០២៣ ក្នុងគោលបំណង “អូសទាញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចឱ្យត្រឡប់ទៅខិតជិតកំណើនសក្តានុពលប្រកបដោយចីរភាព និងបរិយាបន្នកម្ម តាមរយៈការធានារក្សានូវសន្តិភាព សន្តិសុខ ស្ថិរភាពសង្គម និងសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ លើគន្លងនៃប្រក្រតីភាពថ្មីៗ ព្រមទាំងការលើកកម្ពស់ភាពប្រកួតប្រជែង និងជំរុញការធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសមូលដ្ឋាន ឧស្សាហកម្មរឹងមាំ ដែលមានសមត្ថភាពនាំចេញខ្ពស់ និងផ្សារភ្ជាប់កាន់តែខ្លាំងក្លាជាមួយច្រវាក់ផ្គត់ផ្គង់តំបន់ និងពិភពលោក”។

លើមូលដ្ឋានទាំងនេះ កម្ពុជានឹងផ្តល់អាទិភាពលើការ (១). ស្តារឡើងវិញដោយកសាងមូលដ្ឋានរឹងមាំសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចវិលទៅមាគ៌ានៃកំណើនឡើងវិញ ដោយផ្តោតលើការធានាសុវត្ថិភាព ការគ្រប់គ្រងផលប៉ះពាល់  ការរក្សាលំនឹង និងការជំរុញឱ្យងើបឡើងវិញ នៃធុរកិច្ចដែលមានសក្តានុពល ជាពិសេសក្នុងវិស័យដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំង និងការបង្កើតការងារបន្ថែមឱ្យបានច្រើន និងឆាប់រហ័ស (២). កែទម្រង់ដោយបន្តដាក់ចេញវិធានការកែទម្រង់សំខាន់ៗ ជារចនាសម្ព័ន្ធ ដែលរួមមាន ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវបរិយាកាស និងកិច្ចសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគ និងធុរកិច្ច  និងការជំរុញ និងការអភិវឌ្ឍឌីជីថលនូបនីយកម្មក្នុងប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ច ទាំងវិស័យសាធារណៈ និងវិស័យឯកជន និង (៣). កសាងភាពធន់ ដោយពង្រឹងការត្រៀមខ្លួន និងការឆ្លើយតបទៅនឹងជំងឺ ឬស្ថានភាពស្រដៀងគ្នា ដែលអាចផ្ទុះឡើងនាពេលអនា គត ដោយផ្តោតលើការអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធសុខាភិបាល  និងប្រព័ន្ធគាំពារសង្គម ដែលរឹងមាំ មានប្រសិទ្ធភាព និងការធានានូវចីរភាព និងបរិយាប័ន្នកម្មនៃការស្តារ និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច-សង្គម។

ជាទីបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមប្រសិទ្ធិពរឱ្យសន្និសីទអន្តរជាតិលើកទី ២៦ ស្តីពី “អនាគតរបស់អាស៊ី” នាពេលនេះ ទទួលបានជោគជ័យដ៏ត្រចេះត្រចង់ ហើយខ្ញុំត្រៀមឆ្លើយតប ប្រសិនជាមានសំណួរ។

សូមអរគុណ!

[ចាប់ផ្ដើមសំណួរចម្លើយ]

សំណួរ៖ សំណួរទី ១ … ពាក់ព័ន្ធនឹងជំងឺកូវីដ–១៩ ថ្មីៗនេះ … រហូតមានការបិទខ្ទប់នៅកម្ពុជា … តើរបៀបណា និងនៅពេលណាដែលជម្នះវិបត្តិនេះ?

សូមអរគុណសម្រាប់សំណួរដែលបានផ្ដល់មកនេះ។ ពិតហើយ ក្នុងរយៈពេលជាង ១ ឆ្នាំ គឺឆ្នាំ ២០២០ រហូតមកដល់ដើមឆ្នាំ ២០២១ កម្ពុជាគ្រប់គ្រងបានល្អណាស់នូវជំងឺកូវីដ–១៩។ មកដល់ថ្ងៃនេះ គឺគម្រប់ ៣ ខែ នៃការផ្ទុះក្នុងសហគមន៍ ដែលយើងខ្ញុំហៅថា សហគមន៍ ២០ កុម្ភៈ។ មុនការផ្ទុះឡើងនេះ យើងមានមនុស្សឆ្លងតែជាង ៥០០ នាក់តែប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ ត្រឹមថ្ងៃនេះ ដែលមិនទាន់បូកបន្ថែមឆ្លងថ្ងៃនេះ ជាង ៤០០ នាក់ផង យើងមាន ២៣ ២៨២ នាក់ និងស្លាប់ ១៨៩ នាក់។

សភាពការណ៍នេះចាប់បង្ខំឱ្យយើងចាត់វិធានការជាច្រើន ដែលក្នុងនោះមានវិធានការការបិទខ្ទប់។ ដំបូងយើងបិទខ្ទប់ការឆ្លងពីខេត្តទៅខេត្ត តែបន្ទាប់ទៅយើងបិទខ្ទប់រាជធានីភ្នំពេញ និងមួយផ្នែករបស់ខេត្តកណ្ដាល និងបិទខ្ទប់នៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ។ ការបិទខ្ទប់នេះ គ្រាន់តែជាការកាត់បន្ថយនូវការឆ្លងរីករាលដាលតែប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់ពីការបិទខ្ទប់រយៈពេល ៣ សប្ដាហ៍ យើងបានពិនិត្យឃើញថា អត្រានៃការឆ្លងគ្រាន់តែបានកាត់បន្ថយ ប៉ុន្តែមិនទាន់បានបញ្ចប់ទេ។ យើងមិនអាចបិទប្រទេសបានយូរទេ។ អ្វីដែលជាការលំបាកនោះគឺប៉ះពាល់ទៅដល់ចរន្តសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រជាជន ហើយកាន់តែលំបាកទៅទៀត គឺការផ្គត់ផ្គង់ប្រ​ជាពលរដ្ឋនៅក្នុងតំបន់បិទខ្ទប់។ ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ យើងបានចែកជំនួយឧបត្ថម្ភប្រមាណជាង ៤០ ម៉ឺនគ្រួសារ។ នេះជាការលំបាក។ មិនមែនការចែកដោយងាយស្រួលទេ។ យើងត្រូវប្រើកងទ័ពដើម្បីច្រក លើកដាក់ យកទៅជូនប្រជាពលរដ្ឋ។ ឥឡូវកំពុងតែគិតគូរអំពីការឧបត្ថម្ភជាសាច់ប្រាក់បន្ទាប់ពីការបិទខ្ទប់។

បន្ទាប់ពីការបិទខ្ទប់រួចហើយ យើងនៅសេសសល់ការបិទខ្ទប់ដោយគោលដៅតូចៗ ដែលជាចំណុចដែលយើងត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ដើម្បីកាត់បន្ថយការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ–១៩។ យុទ្ធសាស្រ្តរបស់យើង (គឺ)ពន្លត់ភ្លើង ប្រសើរជាងអង្គុយបក់ផ្សែង។ យើងត្រូវខិតខំស្វែងរកវ៉ាក់សាំង ដើម្បីចាក់ជូនប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើង។ មកដល់ពេលនេះ យើងចាក់ជូនប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាបានជាង ២ លាន ១ សែននាក់ ដែលស្មើនឹងជាង ២១% នៃចំនួនប្រជាជន ១០ លាននាក់ អាយុ ១៨ ឆ្នាំឡើង។ អ្វីដែលយើងត្រូវចាប់យក គឺអនុវត្តនូវយុទ្ធសាស្រ្តផ្ការីក តាមរយៈការចាក់ស្រោចនៅទីក្រុងភ្នំពេញរួចហើយ ទើបចាក់ចេញទៅក្រៅ។ សង្ឃឹមថា វិធានការវ៉ាក់សាំងនេះនឹងអាចឱ្យយើងកាត់បន្ថយនូវហានិភ័យនៃការឆ្លង និងការស្លាប់សម្រាប់ពលរដ្ឋរបស់យើង។ យើងខ្ញុំពិតជាមានការសោកស្ដាយជាមួយនឹងការកើតឡើងនូវមហន្តរាយ ដែលយើងខ្ញុំចាត់ទុកថា ជាមហន្តរាយដ៏ធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងដំណាក់កាលថ្មីរបស់យើង។ សូមអរគុណសម្រាប់សំណួរនេះ។

សំណួរ៖ អំពីភូមិសាស្រ្តនយោបា​​យក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ … ផលប៉ះពាល់នៃទំនាស់នៃប្រទេសទាំងពីរ(អាមេរិក និងចិន) ដល់អាស៊ីយ៉ាងដូចម្ដេច ជាពិសេសសម្រាប់កម្ពុជា?

ពិតហើយ គឺកាលពីប៉ុន្មានទសវត្សរ៍មុននោះ ប្រទេសនានានៅក្នុងតំបន់របស់យើងបានទទួលនូវផលប្រ​យោជន៍ពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន។ នេះគឺជាការពិត ព្រោះថា ចិននិងអាមេរិក គឺជាតួអង្គ ដែលយើងអាចចាត់ទុកថា ជាក្បាលរថភ្លើងនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោក។ ប្រទេសទាំងពីរសហប្រតិបត្តិការគ្នាល្អ តំបន់របស់យើង រាប់ទាំងកម្ពុជាផងដែរ ក៏ទទួលបាននូវផលប្រយោជន៍។ ប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ យើងក៏បានឃើញភាពតានតឹងនៃប្រទេសទាំងពីរបានកើតឡើង ទៅលើវិស័យពាណិជ្ជកម្ម និងវិស័យផ្សេងទៀត ដូចជា ភូមិសាស្រ្តនយោបាយ។ យើងឃើញថា វាមានផលប៉ះពាល់ ដូចដែលសុភាសិតបាននិយាយថា «ដំរីជល់គ្នា គឺវាខ្ទេចស្មៅ»។ ប៉ុន្តែ យើងក៏មិនរង់ចាំឱ្យដំរីជល់គ្នាហ្នឹងមកជាន់យើងស្លាប់ដែរ។ យើងរកវិធីគេចចេញ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ផលប៉ះពាល់វាតែងតែកើតមានទៅលើប្រទេសតូចតាចនៅក្នុងក្របខណ្ឌតំបន់របស់យើង ដូចជាកម្ពុជា។

កម្ពុជាមានសង្ឃឹមថា អាមេរិក និងចិន នឹងខិតខំរកវិធីគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនង ដើម្បីបង្កើតឡើងវិញនូវសហប្រតិបត្តិការ ដែលបំពេញឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ហើយក៏ជួយទៅដល់សន្តិភាព ស្ថេរភាព និងការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងតំបន់។ ខ្ញុំជឿជាក់ថា ប្រទេសទាំងពីរពិតជានឹងខ្នះខ្នែងដើម្បីស្វែងរកនូវដំណោះស្រាយសមស្របមួយ ដើម្បីគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងឱ្យបានល្អ។ នៅលើពិភពលោកនេះ មិនអាចមាន ប្រទេសណាមួយប្រឆាំងជាមួយប្រទេសណាមួយរហូតដល់ប្រទេសមួយទៀតផុតរលត់នោះទេ។ ខ្ញុំជឿជាក់ថា រដ្ឋការរបស់លោក (ប្រធានាធិបតី ចូ) បៃដិន ពិតជានឹងមានវិធានការថ្មីៗថែមទៀត ទោះបីសង្កេតឃើញថា នៅមានបន្សល់នូវភាពតានតឹងពីរដ្ឋបាលលោក (ដូណាល់) ត្រាំម៍ ក៏ដោយ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា នឹងអាចដំណាក់កាលណាមួយនឹង​មានការថយចុះ ដោយមានតម្រូវការនៃការពឹងទៅពឹងមកបំពេញឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ចិនទិញទំនិញ កសិផលពីអាមេរិក ហើយអាមេរិកក៏ត្រូវការទំនិញរបស់ចិន។ ដូច្នេះ វាជារឿងធម្មតា ដែលចាំបាច់ត្រូវរក(វិធីដើម្បី)គ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងនេះ។ កម្ពុជាមើលឃើញថា យើងអាចនឹងទទួលផលពីការកែសម្រួលទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ សូមអរគុណ។

សំណូរ​៖ ទំនាក់ទំនងជាមួយ EU … ផ្អាក EBA … ចំពោះផលិត​ផលមួយចំនួន រួមមានសម្លៀកបំពាក់ ហើយប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និងមានការព្រួយបារម្ភអំពីប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជានាពេលថ្មីៗចំពោះការដាក់ទណ្ឌកម្ម តើសម្ដេចយល់យ៉ាងណាចំពោះបញ្ហានេះ?​

ជាការពិត បើគ្មានការរាតត្បាតពីជំងឺកូវីដ–១៩ទេ ការផ្អាកផ្នែកខ្លះនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះ EBAអាចជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានបន្តិចបន្តួចដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។ ខ្ញុំប្រើពាក្យថា «បន្តិចបន្តួចដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា» ឬអាចថា បន្តិចបន្តួចនៃពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងសហភាពអឺរ៉ុប។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារតែជំងឺកូវីដ–១៩ ការផ្អាកផ្នែកខ្លះនៃ EBA លែងមានឥទ្ធិពលអ្វីទាំងអស់ ដោយសារការប៉ះពាល់ពីជំងឺកូវីដ–១៩ មកលើសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ក៏ដូចជាសកលលោកទាំងមូល វាមានទំហំមហាសាល។ ដូច្នេះ(ការផ្អាក) ២០% នៃពាណិជ្ជកម្មនោះ វាលែងមានទំងន់ទៅលើការខូចខាតដែលវាយលុកដោយជំងឺកូវីដ–១៩ ទៅហើយ។ ដូចនេះ ដើម្បីស្ដារសេដ្ឋកិច្ច–សង្គមឡើងវិញឱ្យបានឆាប់រហ័ស ខ្ញុំយល់ឃើញថា បណ្ដាប្រទេសទាំងអស់ក្នុងតំបន់ និងសកលលោក ត្រូវបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិរបស់ខ្លួន ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ–១៩ ព្រមទាំងដោះស្រាយបញ្ហាពាក់ព័ន្ធនានា ចៀសវាងឱ្យបាននូវការប្រកាន់យកគោលនយោ​បាយគាំពារនិយម យកមកធ្វើការគាបសង្កត់។

ចំណុចនេះ យើងក៏បានដឹងអំពីការរិះគន់ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគាបសង្កត់។ ប៉ុន្តែ រឿងដែលគួរឱ្យសោកស្ដាយនៅត្រង់ថា ការសម្រេចដ៏អយុត្តិធម៌នេះគឺវាមិនស្របជាមួយនឹងការពិតជាក់ស្ដែងរបស់កម្ពុជានោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែនេះគឺជាសិទ្ធិរបស់គេ។ ខ្ញុំបាននិយាយតាំងពីដើមទី ហើយពេលនោះខ្ញុំបាននិយាយនៅតូក្យូតែម្ដងថា “កម្ពុជាមិនយកឯករាជ្យ និងអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន ទៅដោះដូរជាមួយនឹងភាពអនុគ្រោះ ឬជំនួយណាទាំងអស់”។ កម្ពុជានៅតែបន្តក្នុងជំហានរបស់ខ្លួន អំពីដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ (សូម)លោករង់ចាំមើល នៅឆ្នាំក្រោយនេះ ឆ្នាំ ២០២២ នឹងមានការបោះឆ្នោតឃុំ/សង្កាត់ ហើយនិងឆ្នាំ​ ២០២៣ នឹងមានការបោះឆ្នោតសកលសាជាថ្មីម្ដងទៀត ជាមួយនឹងបក្សនយោបាយដែលចូលរួមបោះឆ្នោត ២០ គណបក្សនយោបាយកាលពីឆ្នាំ ២០១៨ ហើយនឹងមានគណបក្សនយោបាយថ្មីៗ ដែលអ្នកជាប់បំរាមនយោបាយបានសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ និងបង្កើតគណបក្ស។ ពីម្សិលមិញ ខ្ញុំបានផ្ញើថ្វាយទៅព្រះមហាក្សត្រ នូវអ្នកសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ ២ នាក់។ ខ្ញុំបានដឹងថា ពួកគេមានគម្រោងទៅបង្កើតបក្សនយោបាយ។ ដូច្នេះ ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សនៅកម្ពុជា នៅតែបន្តអនុវត្ត។

ខ្ញុំមិនជំទាស់ ហើយក៏មិនទាមទារមកវិញនូវភាពអនុគ្រោះ ២០% នោះទេ។ កម្ពុជាបានត្រៀមរួចរាល់សម្រាប់ការមិនត្រឡប់មកវិញនៃការអនុគ្រោះពីសហភាពអឺរ៉ុប ដោយមិនធ្វើការចរចា មិនតវ៉ាប្រឆាំង ឬជំទាស់សេចក្ដីសម្រេចរបស់ពួកគេទេ។ យើងបន្តនាំចេញទំនិញ ២០% ទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុប ដោយធ្វើការបង់ពន្ធជាធម្មតា។ យើងមានការលំបាក ក៏ប៉ុន្តែ យើងមិនអាចនឹងទទួល​យកបាននូវការដែល(ជា)ប្រទេសមួយ (បែជា)មិនអាចអនុវត្តបាននូវច្បាប់របស់ខ្លួនឯងនោះទេ។ តើយើងជារដ្ឋទេ? រដ្ឋឯករាជ្យ និងអធិបតេយ្យ គឺជារដ្ឋដែលអាចអនុវត្តច្បាប់ដោយខ្លួនឯងបាន។         បើយើងមិនអាចអនុវត្តច្បាប់ខ្លួនឯងផ្ទាល់ គួរតែរំលាយរដ្ឋនោះចោល ហើយដាក់ចំណុះប្រទេសដទៃទៅ។ ខ្ញុំគិតថា បញ្ហានេះមិនមែនជាបញ្ហាដែលយើងត្រូវព្រងើយកន្តើយចំពោះអធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសមួយនោះទេ។ ខ្ញុំគិតថា ពួកគេនឹងស្ដាប់នូវសម្លេងរបស់យើង។​ សូមអរគុណ។

សំណួរ៖ អ្នកខ្លះនិយាយថា កម្ពុជាដូចជាពឹងលើចិនខ្លាំងពេក តើសម្ដេចយល់យ៉ាងណា ពីការព្រួយបារម្ភពីសហគមន៍អន្តរជាតិ?

ឥឡូវមានសំណួរដែលថា កម្ពុជាពឹងផ្អែកលើចិនច្រើនពេក ខ្ញុំគួរតែនិយាយដោយត្រង់ៗថា បើខ្ញុំមិនពឹងចិន តើឱ្យខ្ញុំទៅពឹងអ្នកណា? និយាយឱ្យពិត និយាយការពិតនៅទីនេះ បើខ្ញុំមិនពឹងចិនទេ តើឱ្យខ្ញុំទៅពឹងអ្នកណា? ទុកឱ្យប្រជាជនកម្ពុជាឆ្លងទន្លេ ឆ្លងព្រែក ដោយជិះទូកដ ដោយឆ្លងស្ពានឫស្សី ឬឈើ ប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ ដោយគ្មានផ្លូវដើរ ឬយ៉ាងណា? ខ្ញុំសូមជម្រាបថា កាលពីទសវត្សរ៍ ៩០ ជប៉ុនបានជួយជំនួយច្រើនដើម្បីកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសម្រាប់ប្រទេសរបស់យើង និងមានស្ពានធំៗ ២ គឺ ស្ពានគីហ្សូណាព្នការនពឹងចិន តើឱ្យខ្ញុំទៅពឹងអួ្ររតិបត្តិការ នៅកំពង់ចាម ស្ពានទ្សឹបាសា ភ្ជាប់ខេត្តកណ្ដាល និងខេត្តព្រៃវែង ប៉ុន្ដែក្រៅពីនោះ​ស្ពាន​​ទាំង​ឡាយ​នៅតាម​ដងទន្លេមេគង្គ ទន្លេសាប ទន្លេបាសាក់ គឺសុទ្ធតែស្ពាន​ចិនកសាង​ទាំង​អស់។​ ផ្លូវ​ជាង ៣០០០ គីឡូម៉ែត្រ គឺចិនជួយទាំងអស់។ អញ្ចឹងតាំងជាសំណួរ ប្រសិនបើកុំមាន​ជំនួយរបស់​ចិន តើយើងខ្ញុំទៅពឹងអ្នកណា? ពិភពលោកអាចឆ្លើយ​សំណួរទាំង​នេះបាន​ជាមួយ​កម្ពុជាទេ?

យើងខ្ញុំពុំបានបិទទ្វារសម្រាប់អ្នកណាទាំងអស់ អំពីការទទួលយកជំនួយដើម្បីកសាងប្រទេស​កម្ពុជា។ ដូចប្រទេសជប៉ុន ឥឡូវកំពុងកសាងផ្លូវជាតិលេខ ៥ ដែលតភ្ជាប់ពីខេត្តកណ្ដាល ទៅកាន់​ព្រំដែនកម្ពុជា–ថៃ បន្ទាប់ពីការកសាងផ្លូវជាតិលេខ ១ និងផ្លូវជាច្រើនខ្សែ។ នេះជារឿងពិតដែលគួរត្រូវ​បាននិយាយ។ (ដែលគេនាំគ្នានិយាយ)ថា ប្រទេសកម្ពុជាពឹងផ្អែកលើប្រទេសចិន ចុះបើ(កម្ពុជា)មិនពឹងផ្អែក ប្រជាជនខ្ញុំសព្វ​ថ្ងៃ​នេះកំពុង​ឆ្លង​ទូកដតាមទន្លេ កំពុងតែគ្មានផ្លូវដើរ(ត្រូវធ្វើយ៉ាងណា?)។ ដូច្នេះ ភាសានេះគួរតែប្រទេសនានា និងអ្នកវិភា​គ​ទាំងឡាយដែលនិយាយ គួររកចម្លើយឱ្យកម្ពុជាផង។ តើកម្ពុជាគួរធ្វើយ៉ាងម៉េចដើម្បីបានផ្លូវ​ដើរ​ បានស្ពានឆ្លង បានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដូចជាប្រឡាយទឹក ទំនប់ទឹកដទៃទៀត?

បន្ទាប់ទៅទៀត ខ្ញុំគួរនិយាយថា មានរបាយការណ៍ខ្លះលើកឡើងរហូតដល់ថា កម្ពុជាផ្ដល់នូវទីតាំងឱ្យប្រ​ទេសចិនប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានទាហានជើងទឹក។ ខ្ញុំសូមជម្រាបម្ដងហើយម្ដងទៀតថា រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​​​របស់​ប្រ​ទេសកម្ពុជា មិនផ្ដល់ការអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកណាមួយប្រើប្រាស់ ឬបោះទីតាំងលើ​ទឹកដីរបស់ខ្លួនទេ ហើយក៏មិនអនុញ្ញាតឱ្យប្រទេសកម្ពុជាទៅបោះទីតាំងនៅលើប្រទេសផ្សេង។ លើក​លែងក្នុងក្របខណ្ឌអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលពេលនេះ កម្ពុជាមានកងទ័ពនៅលីបង់ ស៊ូដង់​ខាង​ត្បូង​ ម៉ាលី និងអាហ្វ្រិកកណ្ដាល។ យើងមិនបោះកងទ័ពនៅទីនោះក្រៅក្របខណ្ឌអង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិទេ។ ចំពោះមូលដ្ឋានសមុទ្ររបស់យើងនេះ យើងទទួលស្វាគមន៍នាវា​បរទេសទាំងអស់ ​ដែលមានបំណងចង់ចូលចតនៅក្នុងកំពង់ផែប្រទេសរបស់យើង។ មិនមែនមានតែចិនមួយទេ​ដែលអាចចូលបាន។ នាវាជប៉ុនធ្លាប់បានចូលចតកំពង់ផែរបស់យើង​។ ដូចនេះ ការចោទ​ប្រកាន់លើបញ្ហានេះ វាអយុត្ដិធម៌ពេកសម្រាប់យើង ហើយវាក៏អយុត្ដិធម៌សម្រាប់ចិនផងដែរ។

សូម្បីតែជំនួយវ៉ាក់សាំងដែលយើងខ្ញុំរកបាន យកមកចាក់(ជូន)ប្រជាជនជាង ២ លាននាក់នេះ បើគ្មានការផ្ដល់ជំនួយ និងការផ្គត់ផ្គង់ពីចិន(តាមរយៈ)ការលក់ យើងខ្ញុំក៏នឹងគ្មានវ៉ាក់សាំងចាក់ជូនប្រជា​ជនកម្ពុជា ក្រៅពី(ការផ្តល់ពីសម្ព័ន្ធ)កូវ៉ាក់ ដែលផ្ដល់ឲ្យយើងខ្ញុំជាង ៣០ ម៉ឺន ដូស។ តើមានប្រទេសណាមួយបានបញ្ជូនមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាហើយឬនៅ? … អញ្ចឹងទេ ប្រើពាក្យថា កម្ពុជាពឹងពាក់លើចិន ទាល់តែចិនមានអ្វីឱ្យកម្ពុជាដែរ បានកម្ពុជាទៅពឹងពាក់បាន។ បើចិន​អត់​មានអីផង ឱ្យកម្ពុជាទៅពឹងពាក់យ៉ាងម៉េច​។ ខ្ញុំថា គួរពិនិត្យឡើងវិញ។

គេថាពាក់វ៉ែនតាឱ្យ​បាន​ប្រសើរ សម្លឹងឆ្ពោះមើលមកនយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជា។ តើគេគួរមានឥរិយាបថយ៉ាងណា​ចំពោះកម្ពុជា? កម្ពុជាមិនដែលបានបិទទ្វារផង។ ជំនួយក៏មិនដែលបាន​បិទទ្វារ វិនិយោគ ពាណិជ្ជកម្ម ក៏មិនដែលបានបិទទ្វារ ប៉ុន្ដែបញ្ហានៅត្រង់​ថា​ អ្នកណាហុចដៃមក យើងខ្ញុំទទួល។ លើកលែងតែពួកភេរវកម្ម ដែលយើងខ្ញុំមិនទទួល។ ក្រៅពីនោះ យើង​ខ្ញុំទទួលទាំងអស់។

ដូចជាកន្លងទៅ ជប៉ុនទើបផ្ដល់ជំនួយប្រឆាំងកូវីដ–១៩ ថ្មីៗនេះ ក្នុងនោះ មានរថយន្ដដឹកជញ្ជូនអ្នកជំងឺ ដែលទើបមកដល់​ប្រហែលមួយអាទិត្យមុននេះ។ យើងខ្ញុំមិន​ដែល​បដិសេធនូវជំនួយទាំងនោះទេ។ អ្នកណាផ្ដល់ជំនួយពួកយើងទទួល។ អាមេរិកដូចជាផ្ដល់​ជំនួយ ១១ លានដុល្លា ប៉ុន្ដែលុយមិនដឹងថានៅឯណាទេ។ យើងខ្ញុំទទួលទាំងអស់ អត់បានបដិសេធឯ​ណា។ យើងខ្ញុំក៏បានស្នើសុំវ៉ាក់សាំងទៅអាមេរិកផងដែរ ដូចជា ៤ លានដូស ប៉ុន្ដែមក​ដល់ម៉ោងនេះ យើងខ្ញុំមិនបានទទួលចម្លើយពីសហរដ្ឋអាមេរិកទេ។

ម្សិលមិញ ហ្វេសប៊ុកស្ថានទូតរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក បានបង្ហោះថា វ៉ាក់សាំងអាមេរិកនឹង​មក​ដល់ ១ លាន មួយសែនដូសនៅពេលខាងមុខ។ ប៉ុន្ដែពេលសួរបញ្ជាក់គឺមិនច្បាស់លាស់។ យើង​ស្វាគមន៍វ៉ាក់សាំងរបស់អាមេរិក ដែលមានឈ្មោះថា អាស្ដ្រាហ្សេនេកា នឹងមកដល់។ យើ​ង​ខ្ញុំ​ស្វាគមន៍ទាំងអស់។ អ្នកណាក៏ដោយឱ្យតែឱ្យជំនួយមកកម្ពុជាយើងស្វាគមន៍។ អញ្ចឹងមិនអាច​ចោទ​ថា យើងខ្ញុំពឹងពាក់លើអ្នកនេះ លើអ្នកនោះទេ។ (បើ)អ្នកណាឱ្យយើងខ្ញុំទទួល។

ប៉ុន្ដែត្រូវយល់ឲ្យបាន​ច្បាស់ កាលពីទសវត្សរ៍ ៩០ និងដើមឆ្នាំ ២០០០ យើងពឹងពាក់ច្រើនលើជប៉ុន។ ជប៉ុនបានផ្ដល់ជំនួយឥតសំណងច្រើន។ ឥឡូវនេះនៅតែបន្ដផ្ដល់។ អញ្ចឹងបន្ទាប់ពីចិន ដែលមាន​​ជំនួយ និងកម្ចីសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ ជប៉ុនបានដើរតួនាទីសំខាន់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជា។​ អញ្ចឹងហេតុអីបានជាគេមិនថាមិនលំអៀងទៅជប៉ុនកាលពីពេលនោះ? ពេលនោះជប៉ុនបានផ្ដល់​ជំនួយច្រើនណាស់។ ហេតុអីបានជាគ្មានអ្នកណាចោទថាលំអៀងទៅរកជប៉ុន? ដល់តែក្រោយនេះ ចិនបុកជំនួយមកដល់កម្ពុជា ស្រាប់​តែគេចោទថាកម្ពុជាលំអៀងទៅចិន។ វាអយុត្ដិធម៌​សម្រាប់​កម្ពុជា។ វាជាអ្វីដែលខ្ញុំចង់បញ្ជាក់នៅទីនេះ៕

[ចប់សំណូរចម្លើយ]