ការដកស្រង់សេចក្តីអធិប្បាយ ក្នុងពិធីសំណួរចម្លើយ នៅក្នុងវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ស្តីពីអាស៊ាន

[ចម្លើយទី ១]

តាមការយល់ដឹងរបស់ខ្ញុំ យើងមិនមែនស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពដូចជាបាក់ទំនប់ ឬក៏រត់បុកជញ្ជាំងនោះទេ រវាងបដិវត្តន៍ដែលយើងកំពុងស្ថិតនៅ ថាចូលទៅក្នុងបដិវត្តន៍ឧស្សាកម្មទី ៤។ ការពិត លើស្ថានភាពជាក់ស្តែង វាកំពុងបាន និងកើតរួចស្រេចទៅហើយ។ សព្វថ្ងៃនេះ យើងកំពុងស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលដូចជា ការធ្វើចរា​ចរណ៍មួយពីផ្លូវដែលតូចល្មម ទៅកាន់ផ្លូវធំជាងតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះ វាមិនមានហានិភ័យណាមួយកើតឡើងរបៀបជាការបាក់ទំនប់នៅប្រទេសឡាវ ឬបាក់ទំនប់នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានោះទេ ព្រោះលើការជាក់ស្តែង ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំមុននេះ តើយើងផ្ញើសារជូនគ្នាតាមរបៀបណា? ឥឡូវ យើងផ្ញើសារជូនគ្នាតាមរបៀបណា? សូម្បីតែការដោះស្រាយបញ្ហាមួយចំនួន យើងបាន និងកំពុងស្ថិតនៅក្នុង​បដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្មទី ៤ រួចស្រេចទៅហើយ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំគិតថា វាមិនមានការផ្លាស់ប្ដូរទស្សនៈណាមួយកើតឡើង ឬការផ្លាស់ប្ដូរណាមួយក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេស និងប្រទេស រវាងប្រទេសជិតខាង និងប្រទេសជិតខាង និងជាមួយនឹងបណ្ដាប្រទេសនៅក្រៅតំបន់នោះទេ។

ផ្ទុយទៅវិញ អ្វីដែលយើងបាន និងកំពុងមាន វាកំពុងទៅតាមសម្រួល គ្រាន់តែយើងរត់ឲ្យទាន់ជាមួយនឹងសភាពការណ៍ទាំងអស់នោះ ដែលខ្ញុំមើលឃើញថា សម្រាប់បណ្តាប្រទេសនៅក្នុងមេគង្គ ឬអាចហៅថា ACMECS​​ បញ្ហាសំខាន់របស់យើងជាអាទិភាព នៅតែជាបញ្ហាតភ្ជាប់ ដើម្បីធានាថា ធ្វើឲ្យប្រទេសរបស់យើងទាំងអស់ ទៅមករកគ្នាក្នុងស្ថានភាពមួយដោយងាយស្រួល គឺយើងតភ្ជាប់ទាំងផ្នែករូបវ័ន្ត តភ្ជាប់ទាំងផ្នែកទេសចរណ៍ ហើយក្នុងនោះទៀត អ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះទៀតគឺការតភ្ជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងការសម្រួលទិដ្ឋភាពផ្លូវច្បាប់។ បើយើងមិនខិតខំសម្រួលទិដ្ឋភាពផ្លូវច្បាប់ទេ គម្លាតផ្លូវច្បាប់នៃប្រទេស​នីមួយៗវាខុសគ្នា ដូច្នេះ ការធ្វើសមាហរណកម្ម និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ សូម្បីតែសម្រួលបញ្ហាលើពន្ធគយតាមព្រំដែន ក៏នៅតែជួបការលំបាក។ សូម្បីតែកម្ពុជា និងវៀតណាម ពេលចុះហត្ថលេខាជាមួយគ្នា គឺកាលមុននេះ យើងខ្ញុំត្រូវផ្អាកការចុះហត្ថលេខាមួយរយៈ ប៉ុន្តែ ក្រោយមកយើងពិភាក្សាត្រូវគ្នាអំពីការចុះហត្ថលេខាមិនយកពន្ធគយទេ។ ការមិនយកពន្ធគយរវាងប្រទេសជាដៃគូ ហើយដែលនៅជិតខាងគ្នានេះ ជាការចាំបាច់ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការនៃការធ្វើសមាហរណកម្ម និ​​ងភាពជិតស្និទ្ធ ដែលមិនមានចំណុចណាមួយដែលអាចធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ​​នូវផ្នត់គំនិត ឬទំនាក់ទំនង ដោយសារតែបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្មទី ៤ នោះទេ។

មួយទៀត​ ខ្ញុំគិតថា បញ្ហាការតភ្ជាប់ខាងសេដ្ឋកិច្ច គឺបើនៅក្នុងស្ថានភាពប្រទេស ដែលយើងជាប់គ្នានៅក្នុងតំ​បន់ ACMECS ឬតំបន់មេគង្គនេះ ក្រៅពីការតភ្ជាប់រូបវ័ន្ត ដូចជា បញ្ហាផ្លូវថ្នល់ អគ្គិសនី ផ្លូវអាកាស ផ្លូវទឹក យើងនៅមានបញ្ហាដទៃទៀត ដែល​ត្រូវសង្កេតមើល។ ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍ បញ្ហាការប្រើប្រាស់ទឹកនៅតាមព្រំដែន តើយើងគួរត្រូវជួយគ្នាយ៉ាងម៉េច? រឿងនេះសំខាន់ណាស់សម្រាប់បណ្តាប្រទេស ដែលទាក់ទងជាមួយនឹងវិស័យកសិកម្ម។ ជួនកាល នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាមមានប្រភពទឹក ឯខាងកម្ពុជាអត់មានប្រភពទឹកទេ។ ឬខាងកម្ពុជាមានប្រភពទឹក ខាងវៀតណាមអត់មានប្រភពទឹកទេ។ ដូច្នេះ គួរមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងការប្រើប្រាស់ទឹក។ បញ្ហានេះ ខ្ញុំចង់ប្រើប្រាស់ស្ថានភាពនេះ ដើម្បីឲ្យក្លាយទៅជាស្ថានភាពមួយ ដែលយើងអាចធ្វើសមាហរណកម្មកាន់តែខ្លាំង។

មួយទៀត ទាក់ទងទៅនឹងគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ នៅតាមព្រំដែន យើងគួរតែត្រូវមានកិច្ចព្រមព្រៀងទាក់ទងនឹងការឆ្លើយតបទៅនឹងការគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយឆ្លងដែន។ ឧទាហរណ៍ ខ្ញុំធ្លាប់ជួបប្រទះហើយ នៅពេលដែលគ្រោះទឹកជំនន់នៅតំបន់ដាច់ស្រយាលមួយរបស់កម្ពុជា យើងមិនអាចទៅជួយប្រជាជននៅទីនោះបានទេ យើងត្រូវពឹងដល់កងទ័ពវៀតណាម ដើម្បីកងទ័ពវៀតណាមជួយជម្លៀសប្រជាជនមកកាន់ទឹកដីវៀតណាមជាបណ្តោះអាសន្នសិន។ ចំណុចនេះ ជាឧទាហរណ៍មួយដែលខ្ញុំធ្លាប់ជួបប្រទះ … ខ្ញុំក៏កំពុងពិភាក្សាជាមួយមិត្តថៃដែរ ដើម្បីចុះហត្ថលេខាទៅលើបញ្ហាការគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយឆ្លងដែន ព្រោះបើសិនជាយើងមិនមានកិច្ចព្រមព្រៀងហ្នឹងទេ ពេលដែលឧទាហរណ៍ថា ភ្លើងឆេះព្រៃ វាមិនស្គាល់ថាព្រំដែននៅកន្លែងណាទេ។ ប៉ុន្តែ ការពន្លត់អគ្គិភ័យដើម្បីកុំឲ្យភ្លើងរាលដាលនេះ វាត្រូវ​ចាប់ចេញពីកម្ពុជា។ បើកម្ពុជាឆ្លងដែនទៅខាងវៀតណាម បើគ្មានកិច្ចព្រមព្រៀង គេថាកម្ពុជាឈ្លានពានវៀតណាម បើវៀតណាមមកខាងកម្ពុជាវិញ គឺវៀតណាមឈ្លានពានកម្ពុជាម្តង ឬក៏ថៃក៏ដូចគ្នាដែរ។

អញ្ចឹង យើងមានកិច្ចការត្រូវធ្វើច្រើនណាស់ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ ហើយអ្វីដែលជាសំណូមពររបស់ក្រុមធុរកិច្ច គឺការសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម ដែលធ្វើយ៉ាងម៉េចដើម្បីសម្រួលឲ្យពួកគេអាចរកស៊ីបាន។ នោះហើយជាការជម្រុញការតភ្ជាប់ … ខ្ញុំគិតថា វានឹងមិនមានការផ្លាស់ប្តូរទស្សនៈណាមួយនៅលើពិភពលោក កុំថាឡើយត្រឹមតំបន់ អំ​ពីបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្មទី ៤ ដែលធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរភូមិសាស្រ្តនយោបាយតំបន់ ឬក៏ទំនាក់ទំនងរវាងប្រ​ទេសមួយ និងប្រទេសមួយ និងរវាងក្រុមមួយ និងក្រុមមួយនោះទេ៕​​

[ចម្លើយទី ២]

… ការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ វាគួរចាប់ផ្តើមពិនិត្យអំពីអតីតកាលរបស់យើងបន្តិច។ កាលពីអតីតកាល ប្រទេសនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ គឺមិនជាត្រូវគ្នាទេ ដោយសារស្ថានភាពនៅក្នុងបរិបទនៃសង្គ្រាមត្រជាក់កាលពីពេលនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះបីជារដ្ឋបាលនៅពេលនោះមិនត្រូវរ៉ូវគ្នាក៏ដោយចុះ ក៏ប៉ុន្តែ គេមិនអាចហាមឃាត់ប្រជាពលរដ្ឋមិនឲ្យរកស៊ីជាមួយគ្នាបានទេ។ ឧទាហរណ៍ កម្ពុជាជាមួយវៀតណាម កម្ពុជាជាមួយថៃ កម្ពុជាជាមួយឡាវ។ កម្ពុជាជាមួយឡាវមិនសូវមានបញ្ហាទេ ប៉ុន្តែ ​កម្ពុជាជាមួយវៀតណាម កម្ពុជាជាមួយថៃ កាលពីអតីតកាល រដ្ឋាភិបាល និងរដ្ឋាភិបាល មិនត្រូវគ្នាទេ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រជាជន និងប្រជាជន គាត់ចេះរកស៊ីជាមួយគ្នា គាត់ចង់រកសេចក្តីសុខជាមួយគ្នា។ ដូច្នេះ បានជាខ្ញុំឃើញថា អតីតកាលដែលមានការរារាំងពីសំណាក់កម្រិតរដ្ឋាភិបាល ក៏មិនអាចរារាំងប្រជាជនបានផង (ទម្រាំ)តែដល់ពេលនេះ បែរជារដ្ឋាភិបាល និងរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុក​ដាក់ សហប្រតិបត្តិការគ្នាដើម្បីតភ្ជាប់ និងសម្រួលឲ្យប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីរកស៊ីជាមួយគ្នា។

ខ្ញុំកំពុងគិតថា បណ្តា​ប្រ​ទេសនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ ពិតជានឹងនាំនូវសំណាងល្អសម្រាប់ប្រជាជនជាង ២០០ លាននាក់ ដែលរស់នៅជិតខាងជាមួយគ្នានេះ។ មិនមែនជាគូប្រជែងទេ។ ថ្ងៃក្រោយអាចក្លាយទៅជាប្រទេសដែលមានសហគមន៍មួយ គឺយើងមិនមែនជាសហគមន៍ចែកជាប្លុកក្នុងអាស៊ានទេ ក៏ប៉ុន្តែ យើងស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពជាក់ស្តែង ដែលចេញពីប្រទេសដែលអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច ហើយដែលប្រឹងធ្វើសមាហរណកម្មជាមួយនឹងអាស៊ាន-ចិន។ ប៉ុន្តែ ថៃ និងវៀតណាមមានលទ្ធភាពខ្ពស់ជាងគេ ក្នុងចំណោមប្រទេសនៅក្នុងមេគង្គទាំង ៥ នេះ ដែលអាចជួយពន្លឿនទៅដល់ការអភិវឌ្ឍសម្រាប់ ឧទាហរណ៍ បញ្ហាពាក់ព័ន្ធនឹងធនធានមនុស្ស និងលើការតភ្ជាប់ដទៃទៀត គឺវៀតណាម និងថៃមានលទ្ធភាពខ្ពស់ជាង។

ឯមួយទៀត ខ្ញុំគួរតែត្រូវនិយាយ ពិតមែនតែនេះជាវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ដែលហាមឃាត់មិនចង់ឲ្យនិយាយពីរឿងនយោបាយ (តែ)យើងគួរតែខិតខំដកឧបសគ្គនយោបាយខ្លះចេញពីបណ្តាប្រទេសនៅក្នុងក្របខណ្ឌមេគង្គ។ បើមិនដូច្នោះ អ្នកទាំង ៥ ដែលអង្គុយលើនេះ អត់គ្រប់លក្ខណសម្បត្តិតាមប្រទេសពួកអឺរ៉ុបទេ។ វៀតណាមមានបក្សតែមួយ មិនមែនជាប្រទេសសេរីពហុបក្ស ដូចអឺរ៉ុបចង់បានទេ។ ឡាវមានបក្សតែមួយ។ ឯខ្ញុំបោះឆ្នោតទើបនឹងរូច ខ្ញុំទើបនឹងបានធ្វើនាយករដ្ឋមន្រ្តីបាន ៤ ថ្ងៃទេ គឺរដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់ខ្ញុំ បន្ទាប់ពីបានធ្វើ ៣៣ ឆ្នាំហើយនោះ។ ឯ មីយ៉ាន់ម៉ា គឺកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទៅទៀត គឺត្រូវគេចោទថា ជាអ្នកប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុន្តែ តើអ្នកទាំងអស់គ្នាបានមើលពីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាទេ? ស្គាល់ពីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាទេ? ដែលត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមយ៉ាងច្រើន ទាក់ទងនឹងសន្តិសុខជាតិ ទាក់ទងនឹងការទាក់ទងពីក្រុមមួយទៅក្រុមមួយ ដែលត្រូវធ្វើការយោគយល់ចំពោះមីយ៉ាន់ម៉ា។

ក៏ប៉ុន្តែ នៅប្រទេសខាងក្រៅតំបន់របស់យើង គេតែង(ទាញអោយយើង)ត្រូវធ្វើតាមគេ តាមនេះ តាមនោះ ក្នុងពេលដែលលក្ខខណ្ឌតាមប្រទេសនីមួយៗមិនអាចធ្វើបានផង។ ឯនៅប្រទេសថៃកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទៅទៀត ពិតមែនតែឥឡូវបានប្រកាសអំពីការបោះឆ្នោតនៅខែ កុម្ភៈ ខាងមុខ។ ក៏ប៉ុន្តែ យ៉ាងណាក៏ដោយនេះជាសិទ្ធិជ្រើសរើស (តើត្រូវ)ទុកលទ្ធភាពឲ្យប្រទេសទាំងនេះបានសេចក្តីសុខខាងនយោបាយខ្លះទេ? ដើម្បីជម្រុញទៅដល់ការកសាងប្រទេស។ ខ្ញុំលើកបញ្ហានេះ មិន​មែនចង់សំដៅជូនសារទៅប្រទេសណាទាំងអស់ ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំគិតថា ពួកមេគង្គនេះ សុទ្ធតែជាពួករងគ្រោះខាងនយោបាយ។ ដូច្នេះសូមស្នើថា ពួកអ្នកក្រៅតំបន់ ដែលមិនដឹងរឿងរបស់យើង ទុកឲ្យយើងដោះស្រាយបញ្ហារបស់យើងបានឬទេ?៕